Toen in 1986 de AKO-prijs in het leven werd geroepen was dat de eerste commerciële literatuurprijs. Tot dan waren prijzen in handen van overheden of donaties van particulieren, met als uitgangspunt, linksom of rechtsom, dat de artistieke of literaire kwaliteit doorslaggevende factor was. Uiteraard werd er ook door de nieuwe commerciële prijzen, zeker in de beginjaren, hard gewerkt aan hun literaire credibility: de jury van de eerste AKO-prijs bestond onder meer uit de toentertijd twee meest vooraanstaande critici uit Nederland en Vlaanderen én de laureaat van de laatste P.C.Hooftprijs. Voorzitter was Hans van Mierlo, een onaangevochten cultuuricoon, uit de goede oude tijd dat Kamerleden nog weleens een boek lazen.

Toch speelde minder of meer op de achtergrond natuurlijk altijd het commerciële aspect een rol: naamsbekendheid van de sponsor van de prijs en afwisselende bijkomendheden als een eigen bijdrage van de uitgeverijen van genomineerden op long- en shortlist. Er waren steeds al op de achtergrond voorwaarden voor deelname.

Magic always comes with a price, dearee.

Maar zo gortig als de Vlaamse debuutprijs ‘De Bronzen Uil’, strikt genomen overigens geen commerciële prijs, het nu maakt aten wij het niet vaak. Een van de genomineerden, Safae el Khannoussi met haar roman Oroppa, is verhinderd op de dag van de mogelijke bekroning in Brugge. De organisatie liet daarop weten:

Schrijfster Safae el Khannoussi zal jammerlijk niet aanwezig kunnen zijn bij de uitreiking van De Bronzen Uil op zaterdag 29 november 2025 in Brugge. Dit betekent dat zij niet in aanmerking komt voor de Bronzen Uil 2025. Het reglement is zeer strikt. Voor de prijs van de vakjury komen enkel boeken in aanmerking van auteurs die op de prijsuitreiking de prijs persoonlijk in ontvangst komen nemen.

‘De Bronzen Uil’ geeft niet voor niks zijn dure Euro’s weg! Daarvoor moeten de genomineerde debutanten wel netjes door het Brugse hoepeltje komen springen en anderszins blijk geven van hun grote dankbaarheid aan de gulle gevers. Dat vier van de vijf genomineerden met lege zakken en de kosten van een retourtje Brugge huiswaarts keren is een risico van het vak.

De ferme formulering van de organisatie is welbeschouwd nogal grotesk: ‘Het reglement is zeer strikt.’ In mijn bescheiden opinie is het reglement vooral tamelijk debiel. Een jury bekroont toch het boek dat de meerderheid van de juryleden inhoudelijk, stilistisch, qua strekking of compositie, het beste boek vindt? En niet vanwege het al-dan-niet-aanwezig-zijn op een festival.

Nee, het reglement is zeer strikt: voor de prijs van de vakjury komen enkel boeken in aanmerking van auteurs die op de prijsuitreiking rode sokken en een vlinderdas dragen.

Ik zou me als jurylid bepaald niet-serieus genomen voelen. Stel nu het geval – dat zeer goed mogelijk is (behalve als ik in de jury had gezeten) – dat Oroppa unaniem het beste debuut gevonden zou zijn? Dan krijgt nu de tweede keus dus de prijs uitgereikt, op volstrekt niet-inhoudelijke gronden. Het zou de juryleden sieren als ze zouden weigeren aan dit circus mee te doen. En dat geldt eigenlijk ook voor de mede-genomineerden. Uiteraard realiseer ik me dat het mogelijk prijsbedrag zeer welkom is, zeker als je als debutant bezig bent te beginnen een bestaan op te bouwen. Maar er zou toch door en voor alle serieuze betrokkenen een grens getrokken moeten worden wat je een auteur kunt opdringen ten behoeve van andermans eer en glorie.

El Khanoussi bleek een zeer valide, literaire reden te hebben om geen acte de presence te geven in Brugge. Maar dat doet er eigenlijk niet toe. Ze had een terminaal familielid kunnen hebben dat zorg behoefde, met haar kat naar de trimsalon hebben kunnen willen gaan, onder haar dekbed een dag Netflixen of – ik noem nog maar wat geks – lekker thuis willen werken aan een nieuw boek. Hoe een auteur zijn of haar zaterdag wenst in te vullen, gaat de organisatie van ‘De Bronzen Uil’ geen bal aan – laat staan dat het een conditio sine qua non is om een literaire prijs toegekend te krijgen.

Ik zou dus met z’n allen – juryleden én genomineerden – vrolijk wegblijven en de organisatie melden dat ze die bronzen uil kunnen steken waar de zon niet schijnt. En dan maar hopen dat het beestje massief brons is.