Duchamp, wie kent hem niet? De Frans-Amerikaanse dadaïstische kunstenaar, en fenomenaal schaakspeler, die de kunstwereld op zijn kop zette toen hij ‘Fountain’ (1917), inzond voor een grote tentoonstelling in New York. Het porseleinen urinoir werd destijds geweigerd voor de expositie, maar is in 2004 door 500 professionals van over de hele wereld gekozen tot meest invloedrijke kunstwerk van de twintigste eeuw.
Beeldend kunstenaar Gorik Lindemans deed in 2011 onderzoek naar Duchamps werk dat mysterieuze, erotisch-getinte boodschappen bevat. De site: 1-2-3 DUCHAMP! toont deze uitgewerkte bevindingen. Historicus Ludo Menten (pseudoniem) raakte tijdens de coronaperiode gefascineerd door Lindemans’ site en heeft alles wat er over Duchamp is geschreven in kaart gebracht en zijn kunstwerken grondig geanalyseerd. Hieruit is de prachtig vormgegeven roman De Duchampcode ontstaan.
Voordat het eerste hoofdstuk ‘Het openingsspel’ begint, wordt, precies zoals bij een schaakspel gebeurt, beschreven dat dit verhaal een ingewikkeld spel is waarvoor de tijd moet worden genomen. Dit is een uitdaging.
De hoofdpersoon, beeldend kunstenaar Louis Gabriëls, houdt van verhalen. Hij leest graag poëzie en novellen die niet te dik zijn vanwege zijn dyslexie. Van vrienden krijgt hij een dun boekje over Duchamps werk. Met dit cadeau wordt de kiem gelegd voor zijn onderzoek. Dit proces wordt waanzinnig uitgebreid beschreven; niets wordt aan de verbeelding overgelaten.
Louis bekeek de prent een hele tijd onderzoekend. Draaide ze en keerde ze. Hij vond geen oplossing. Hij had wel een vermoeden. Dat kleine profiel, daar linksboven. Dat had wel iets van het zicht tussen de benen van die vrouw in dat landschap. Maar er waren te veel lijnen en kleuren die dat figuratieve benadrukken. En toen had Louis, die erg praktisch aangelegd was, een idee. (p. 15)
Gabriëls is continu razendenthousiast over zijn ontdekkingen en verwacht dat zijn omgeving dat ook is. Helaas wil niemand zijn hypothese geloven waardoor hij nog meer in de ban raakt om anderen te overtuigen. Hoe verder hij in de wereld van Duchamp duikt, hoe meer bizarre ontdekkingen hij doet over bijvoorbeeld het incestueuze liefdesleven van Duchamp. Al de puzzelstukjes worden zeer nauwgezet uitgewerkt via het hoofd van een fanatieke hoofdpersoon.
Louis’ vrouw Jeanne levert kritiek op zijn stukken en gedachten die hem soms uit zijn roes halen en hem verder laten werken aan de verbouwing van hun nieuwe huis net buiten Brussel. Ook dit wordt gedetailleerd beschreven.
Naast de wasmachine op die betonnen tafel had hij tegen de muur met rioleringsbuizen dat onderstuttend meubel gebouwd, met daarin een spoelbak, een werktablet en schappen voor wasmiddelen en andere benodigdheden. Alles werd betegeld. (p. 383)
Toch vraagt Duchamp het weer om alle aandacht te krijgen en alle bevindingen te gieten in een verhaal. Het uiteindelijke resultaat is een 542 pagina’s tellend raadsel.
Je merkt dat Ludo Menten zijn tanden heeft gezet in Duchamp, maar van enige gelaagdheid is in dit verhaal geen sprake. Doordat alle handelingen heel direct worden beschreven komen de personages moeizaam tot leven. De bladzijdelange dialogen (soms ook Franstalig) helpen daarbij ook niet.
Gabriëls concludeert over zijn project hetzelfde als wat ik dacht:
Nu ik op papier zag wat ik allemaal geschreven had, was dat véél te veel en ik moest mezelf bekennen dat ik zo’n dik boek nooit ofte nimmer zou lezen. (…) Overdaad dacht ik, daaraan herken je de amateur. (p. 512)
Mentens boek is een liefdevolle onopgeloste puzzel geworden. Het is moeilijk onderscheid te maken tussen alle bijzaken en liefdevol beschreven herhalingen.
Laat een reactie achter