Wellicht komt er een opleving van het woord hospita. Dit naar aanleiding van een voorstel van Hugo de Jonge, de vorige minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Volgens zijn ministerie heeft ongeveer een derde van de Nederlanders meer dan twaalf vierkante meter over in zijn of haar huis. Acht procent van de Nederlanders zou overwegen om die … [Lees meer...] overHospita
Extreem-slinks
De PVV extreemrechts noemen ging Kamervoorzitter Martin Bosma zes stappen te ver. In feite legde hij zelf een relatie met het nationaalsocialisme. Het was een bijzonder moment vorige week in de Tweede Kamer. In een debat over de Europese Unie zei Volt-leider Laurens Dassen, verwijzend naar de PVV: ‘Maar er is ook nog een andere dreiging en dat is de opkomst van … [Lees meer...] overExtreem-slinks
Arme joodse straatventers geportretteerd
Deze week verscheen van Ewoud Sanders het boek Van appeljood tot zuurjood. Veertig portretten van Joodse straatventers. Dit is, bij wijze van voorpublicatie, een deel van de inleiding. Op vrijdagmiddag 21 mei 1880 sloeg in de Amsterdamse Jodenbuurt de vlam in de pan. Een paar maanden daarvoorhad de gemeenteraad besloten dat er op de Sint Antoniesbreestraat en de … [Lees meer...] overArme joodse straatventers geportretteerd
Sjoemelscooter
Ha, er is een nieuw woord bedacht voor de fatbike. U weet wel, die lage fietsen met dikke banden die veel te hard over de fietspaden scheuren. Ze zijn vaak opgevoerd en gaan soms wel zestig kilometer per uur, nog harder dus dan een brommer of scooter. Het nieuwe woord – sjoemelscooter – is bedacht door Esther van Garderen, algemeen directeur van de Fietsersbond. Zij … [Lees meer...] overSjoemelscooter
De stekker eruit trekken
Pieter Omtzigt heeft de stekker uit de coalitiebesprekingen getrokken, hoor en lees je nu overal. Die uitdrukking blijkt verrassend jong. De invloed van technische ontwikkelingen op onze woordenschat heeft me altijd geïnteresseerd. Ik bedoel: zonder de uitvinding van stoommachines zouden we nu niet zeggen dat iets of iemand op stoom ligt. Aan het begin van de … [Lees meer...] overDe stekker eruit trekken
Koopkrachtverlies
De hoofdredactie van NRC heeft besloten amper of geen budget meer beschikbaar te stellen voor series waaraan freelancers regelmatig meewerken. Dat geldt ook voor de rubriek WOORD op de Achterpagina. Om compensatie af te dwingen voor het koopkrachtverlies door de inflatie, heeft het personeel van NRC donderdag een werkonderbreking gehouden. Het was een mild protest. Onder het … [Lees meer...] overKoopkrachtverlies
In memoriam Jaap Engelsman (9-6-1954 – 13-3-2023)
Op 13 maart 2023 is vertaler Jaap Engelsman op 68-jarige leeftijd in zijn slaap overleden in zorginstelling Ritzema Bos. Hier woonde hij de laatste jaren, terwijl hij in toenemende mate gekweld werd door de ziekte Parkinson. Onze nauwe samenwerking met Jaap begon in de jaren tachtig: hij stond met ons aan de basis van het Matthias de Vries-genootschap, waarin lexicografen en … [Lees meer...] overIn memoriam Jaap Engelsman (9-6-1954 – 13-3-2023)
Boeken op het Binnenhof
Op 9 september ontvangt Jan Anthonie Bruijn, voorzitter van de Eerste Kamer, het eerste exemplaar van Boeken op het Binnenhof van Ewoud Sanders. Hier het eerste hoofdstuk van dit boekje, dat de geschiedenis beschrijft van de joodse boekhandelaars die tussen circa 1840 en 1936 met kramen op het Binnenhof stonden. Begin januari 1882 liep Vincent van Gogh over het Binnenhof in … [Lees meer...] overBoeken op het Binnenhof
‘Maak kinderen niet bang met Sinterklaas!’
Op 2 december 1796 verscheen in Groningen het eerste nummer van het Weekblad voor den zoo genaamden gemeenen man. Het betrof een uitgave van de regionale afdeling van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen. Omdat het drie dagen later pakjesavond was, begint dit nummer met een artikel over het Sinterklaasfeest. Het stuk is geschreven door Mattheus van Heijningen Bosch … [Lees meer...] over‘Maak kinderen niet bang met Sinterklaas!’
Een uniek feestmaal voor arme straatboekhandelaren
Persbericht Genootschap van boekenvrienden Desiderata Naar eigen zeggen beleefde de Franse schrijver Xavier Marmier (1808-1892) de gelukkigste momenten van zijn bestaan bij de boekenstalletjes langs de Seine in Parijs. Daarom liet hij in zijn testament een flink bedrag na voor een feestmaal voor deze arme straatboekhandelaren. Op 20 november 1892 genoten ruim negentig … [Lees meer...] overEen uniek feestmaal voor arme straatboekhandelaren
Koerbaghs Woorden van de duivel
Tot 19 december 2021 is in de “Embassy of the Free Mind” in Amsterdam, gevestigd op Keizersgracht 123, een tentoonstelling te zien getiteld “Adriaan Koerbagh (1633-1669), eerherstel voor een Dwarse Denker”. Koerbagh, een leerling van de bekende filosoof Baruch Spinoza, was van mening dat God niet buiten de wereld bestond, maar zich juist manifesteerde in de wereld. Hij legde … [Lees meer...] overKoerbaghs Woorden van de duivel
Etymologica: Het woord ‘jodenhaat’ ontstond uit antisemitisme
Gek genoeg bestaat er, naar mijn weten, nog geen uitvoerige historisch-taalkundige beschrijving van de woorden antisemitisme en jodenhaat. De etymologiebank, de belangrijkste bron voor de herkomst van Nederlandse woorden, vermeldt bij antisemiet slechts dat het Indonesisch dit woord uit het Nederlands heeft geleend. Op zich is dit veelzeggend, maar nadere informatie over … [Lees meer...] overEtymologica: Het woord ‘jodenhaat’ ontstond uit antisemitisme
Zandvoort werd ‘Jodenaquarium’ genoemd
Nu zoveel ogen op Zandvoort zijn gericht, hier de geschiedenis van een onfrisse bijnaam voor deze badplaats. Lang was Zandvoort een tamelijk onbeduidend vissersdorp met een enkel badhotel. Dat veranderde in 1881, toen er een spoorlijn naar Zandvoort werd aangelegd. Opeens dromden de badgasten toe, met name uit Haarlem en Amsterdam. Veel investeringen waren gedaan door … [Lees meer...] overZandvoort werd ‘Jodenaquarium’ genoemd
Het verloren schaap (1921)
Jeugdverhalen over joden (150) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Ida Keller (1869-1951)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Ybeltje (‘Ida’) Keller werkte zij eerst als dienstbode en vanaf 1911 als onderwijzeres op een fröbelschool. Volgens het … [Lees meer...] overHet verloren schaap (1921)
Jonathan (1985)
Jeugdverhalen over joden (149) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: A. Korpershoek-Van Wendel de Joode (geboren 1947)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis ‘Jonathan’ is geschreven door A. Korpershoek-van Wendel de Joode (geboren in 1947). Zij … [Lees meer...] overJonathan (1985)
Dagboek van moeder (1967)
Jeugdverhalen over joden (148) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Cornelia Maria van den Berg-Akkerman (1906-2008)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Vanaf 1937 schreef Cornelia Maria van den Berg-Akkerman (1906-2008) zo’n vijftig kinderboeken. … [Lees meer...] overDagboek van moeder (1967)
Rebecca van Exmorra (1989)
Jeugdverhalen over joden (147) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Rina Hoogerwerf-Holleman (geboren 1928)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Rina Hoogerwerf-Holleman debuteerde in 1982 met Oorlogsherinneringen en publiceerde daarna nog ruim … [Lees meer...] overRebecca van Exmorra (1989)
Lakki, een jodenjongen (1965)
Jeugdverhalen over joden (146) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: A. Vogelaar-van AmersfoortOorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Lakki, een jodenjongen is het debuut van Alie van Amersfoort (geboren in 1943). Zij schreef dit boek toen zij zestien … [Lees meer...] overLakki, een jodenjongen (1965)
De teringhond in de Nederlandse letteren
Speelt de teringhond een grote rol in de Nederlandse letteren? Dat valt nogal tegen. Bij mijn weten is deze viervoeter voor het eerst te vinden in een anonieme bijdrage, getiteld “De Vijand”, in de Nieuwe Vlaardingsche Courant van 1890. Daar lezen we: Een strop voor de pokkendieren hebben we, Goddank, gevonden. We draaien die met succes den nek om, en dan kunnen ze niet meer … [Lees meer...] overDe teringhond in de Nederlandse letteren
Maup komt thuis! (1959)
Jeugdverhalen over joden (145) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Aart Grimme (1911-1984)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Aart Grimme (1911-1984) was onderwijzer en schrijver van jeugdboeken. Hij debuteerde in 1931 met De dolle Driessen. … [Lees meer...] overMaup komt thuis! (1959)
Ruth van Laar (1951)
Jeugdverhalen over joden (144) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Heleen van Ramshorst-Callenbach (1894-1969)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Ruth van Laar is geschreven door ‘Heleen’. Dat is een van de schrijversnamen van Heleen van … [Lees meer...] overRuth van Laar (1951)
Rachel, het Joodse meisje (1950)
Jeugdverhalen over joden (143) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: A. van der Spelt, onder het pseudoniem Annie VreelandOorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis ‘Rachel, het Joodse meisje’ is geschreven door Annie Vreeland. Dit is een pseudoniem van … [Lees meer...] overRachel, het Joodse meisje (1950)
Sally en zijn hondje (1950)
Jeugdverhalen over joden (142) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Cornelia Theodora Jongejan-de Groot (1899-1980)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Sally en zijn hondje is geschreven door Cornelia Theodora Jongejan-de Groot (1899-1980). Zij … [Lees meer...] overSally en zijn hondje (1950)
Van een jongetje dat een andere naam kreeg (1945)
Jeugdverhalen over joden (141) In deze reeks publiceert Ewoud Sanders het ruwe materiaal voor een in 2022 te verschijnen boek met een analyse van deze bronnen. Auteur: Cornelia Theodora Jongejan-de Groot (1899-1980)Oorspronkelijk Nederlands Herkomst en drukgeschiedenis Cornelia Theodora Jongejan-de Groot (1899-1980) was journaliste en redacteur van het maandblad … [Lees meer...] overVan een jongetje dat een andere naam kreeg (1945)
Joodse namen in ons spelalfabet
Een paar maanden geleden meldde de NOS dat er in Duitsland stemmen opgaan om het zogenoemde telefoon- of spelalfabet te wijzigen. Dat is het alfabet dat wij gebruiken om de spelling van een woord of naam te verduidelijken. Dat kan zinnetjes opleveren als: “Met de M van Marie.” Reden voor het Duitse initiatief: het huidige spelalfabet dateert grotendeels uit de jaren dertig, … [Lees meer...] overJoodse namen in ons spelalfabet
