Door Henk Wolf Klemtonen zijn rare dingen. Een klemtoon maakt een lettergreep opvallender dan overige lettergrepen, maar dat kan op verschillende manieren: beklemtoonde lettergrepen kunnen bijvoorbeeld luider zijn dan hun onbeklemtoonde buren, maar ook op een hogere toon worden uitgesproken of langer worden aangehouden. Nederlandstaligen gebruiken vooral de laatste twee … [Lees meer...] overHoe vind je de klemtoon in een woord?
Nederlandse Rijksoverheid tevreden over eigen beleid voor minderheidstalen
Door Henk Wolf De Nederlandse Rijksoverheid heeft zichzelf ertoe verplicht zorg te dragen voor vijf kleine talen: het Fries, Nedersaksisch, Limburgs, Jiddisch en Romanes. Dat is gebeurd door het Europees Handvest voor regionale talen en talen van minderheden te ratificeren. Om de drie jaar onderzoekt een groep deskundigen (juristen, politici, onderzoekers) in opdracht van de … [Lees meer...] overNederlandse Rijksoverheid tevreden over eigen beleid voor minderheidstalen
Het is even met Henk
Door Henk Wolf Toen er nog geen nummerherkenning was, moest je jezelf als beller expliciet bekendmaken aan de persoon die de hoorn had opgenomen. Daar zijn allerlei standaardzinnetjes voor: Je spreekt met Flip.Jansen spreekt u.Flip hier! Een in Friesland gebruikelijk zinnetje is (in de Friese en de Nederlandse versie): It is even mei Henk.Het is even met … [Lees meer...] overHet is even met Henk
Extra lange klinkers in het Nederlands
Door Henk Wolf De fouten die Nederlandstaligen maken bij het leren van een vreemde taal, kunnen je soms ook wat leren over hoe het Nederlands in hun hoofd zit. Zo zie ik regelmatig dat Nederlandstaligen zich bij bepaalde klinkerlengtes gemakkelijker voelen dan bij andere. Een van mijn taken is het geven van cursussen Fries. Daar komen mensen op af met heel verschillende … [Lees meer...] overExtra lange klinkers in het Nederlands
Onderwerp en persoonsvorm als ANWB-echtpaar: een pleit voor meer narratieven in het grammaticaonderwijs
Door Henk Wolf Leerlingen die goed zijn in ontleden, zijn niet altijd goed in ontleden. Zeker, ze kunnen een hoog cijfer verdienen door zorgvuldig geselecteerde woorden en zinsdelen in speciaal geconstrueerde zinnetjes juist te benoemen. Maar vaak snappen ze niet wat er nou eigenlijk in een zin gebeurt. Het probleem Een kleine illustratie: ooit vroeg ik een … [Lees meer...] overOnderwerp en persoonsvorm als ANWB-echtpaar: een pleit voor meer narratieven in het grammaticaonderwijs
Van Oekraïne naar het Ameland
Door Henk Wolf Van welk land is Kiev de hoofdstad? Sommige Nederlandstaligen zullen zeggen: van Oekraïne, terwijl anderen van de Oekraïne zullen zeggen. De landsnaam komt zowel mét als zónder lidwoord in het Nederlands voor. Een journalist vertelde me dat hij de lidwoordloze vorm gebruikte, omdat dat duidelijk maakte dat er sprake was van een onafhankelijke staat. Toen ik … [Lees meer...] overVan Oekraïne naar het Ameland
‘Ga jij dan even van terugbrengenstein?’: een Nederlandse antipassief?
Door Henk Wolf De meeste Nederlandstaligen zijn op school de termen actieve (of bedrijvende) vorm en passieve (of lijdende) vorm wel tegengekomen. Als je een zin omzet van de actieve naar de passieve vorm, dan doe je iets waardoor het oorspronkelijke onderwerp van de zin niet langer het onderwerp is. Als opfrisser een voorbeeld met dezelfde zin in beide vormen: De boer … [Lees meer...] over‘Ga jij dan even van terugbrengenstein?’: een Nederlandse antipassief?
Voor het eerst veertig
Door Henk Wolf Vindt u de onderstaande zin onlogisch? Toen ze voor het eerst veertig was, heeft ze een auto gekocht. Er zullen Nederlandstaligen zijn die deze zin raar vinden. Voor hen kan voor het eerst alleen 'de eerste van diverse malen' betekenen. En omdat een mens doorgaans maar één keer veertig wordt, is de zin voor hen inhoudelijk vreemd. Er zullen ook … [Lees meer...] overVoor het eerst veertig
Het Nederlands is ook een beetje een gebarentaal
Door Henk Wolf Het menselijke brein zit zo in elkaar dat het allerlei regelmatigheden ontdekt in de taal van anderen en die zo onthoudt dat ze ook weer gebruikt kunnen worden, grotendeels onbewust. Al in onze vroegste jeugd gaan de hersenen met dat project aan de slag. Dan verwerven kinderen hun moedertalen. Blijkbaar bestaat er een voorkeur voor om in die moedertalen … [Lees meer...] overHet Nederlands is ook een beetje een gebarentaal
Hoe(zo) ben je zo dik? Miratieve modaliteit in het Nederlands en Fries
Door Henk Wolf Het vraagwoord hoe komt in zowel het Nederlands als het Fries voor, maar er is een subtiel verschil, dat ik nog nooit beschreven heb gezien. Eerst de overeenkomsten. In beide talen kom je zinnen tegen als de volgende: Hoe ben je zo dik geworden? Hoe bist sa grou wurden? Daarin is hoe dubbelzinnig. Het kan vragen naar de oorzaak en is dan ongeveer … [Lees meer...] overHoe(zo) ben je zo dik? Miratieve modaliteit in het Nederlands en Fries
Ken ik nog effe van uw tijd roven?
door Henk Wolf Franstaligen zeggen niet 'Mon père mange petits pois', mar 'Mon père mange des petits pois', met des als een in Nederlandstalige oren volkomen overbodig extraatje. In het Nederlands hebben zelfstandige naamwoorden in het meervoud helemaal geen lidwoord of ander bepaalwoord nodig, maar in het Frans staat er dan altijd iets voor wat lijkt op een lidwoord en wat … [Lees meer...] overKen ik nog effe van uw tijd roven?
Waarom laat ons taalgevoel ons in de steek bij de voltooide tijd van ‘verblijven’?
Door Henk Wolf Bij verreweg de meeste voltooide deelwoorden kiezen Nederlandstaligen feilloos uit een van de twee hulpwerkwoorden hebben en zijn. Ik denk niet dat iemand zegt dat ie 'een boek is gelezen' of dat ie 'heeft gearriveerd'. Er zijn wel wat werkwoorden die beide hulpwerkwoorden van de voltooide tijd toestaan, doorgaans met een verschil in focus of betekenis. Zo … [Lees meer...] overWaarom laat ons taalgevoel ons in de steek bij de voltooide tijd van ‘verblijven’?
D’r zij licht
Door Henk Wolf Er zijn veel Nederlandstaligen die het woordje dat we als er schrijven net zo uitspreken als het woordje d'r, dus met een [d] aan het begin, dan eventueel een sterk gereduceerde klinker (de sjwa) en daarna een [r]. Die begin-[d] is historisch, want in veel contexten is er ontstaan uit daar. Ook de uitspraak waarbij er rijmt op ver (zonder [d], maar met een … [Lees meer...] overD’r zij licht
Waar vind je nog frisisten?
door Goffe Jensma en Henk Wolf Een ijzeren wet in universitair Nederland is dat de grote vissen de kleine eten. Om financieel het hoofd boven water te houden openen Colleges van Bestuur en Faculteitsbesturen aan hun geesteswetenschappelijke faculteiten steeds bredere opleidingen om daarmee steeds omvangrijkere groepen studenten te interesseren. Het visje Fries heeft in deze … [Lees meer...] overWaar vind je nog frisisten?
Welke taalvoorschriften willen we zo langzamerhand weleens kwijt?
Door Henk Wolf In het onderwijzen van taalvoorschriften zit een rare paradox. Aan de ene kant is het nuttig om mensen taalvoorschriften te leren. Als ze die kennen, kunnen ze zich eraan houden en dat heeft een aantal voordelen. Ze worden dan serieuzer genomen en het komt minder vaak voor dat discussies over de vorm van hun taal de aandacht afleiden van de inhoud. Aan de … [Lees meer...] overWelke taalvoorschriften willen we zo langzamerhand weleens kwijt?
Pablo is enorm een god in het diepst van zijn gedachten
door Henk Wolf Weet u wat hip is? Het schaalbaar maken van het Nederlands! Van alles wat geen gradaties kende, wordt langzaam op een schaal gezet. Zo schreef ik een poosje terug over woorden als meisjemeisje, die het woordje meisje schaalbaar maken: dankzij het woord meisjemeisje kan iemand meer of minder 'meisje' zijn. Kortgeleden hoorde ik iemand over een nuffige kat … [Lees meer...] overPablo is enorm een god in het diepst van zijn gedachten
Is het Friese woord ‘gebeure’ een hollandisme?
Door Henk Wolf Wie in een Nederlands-Fries woordenboek kijkt of een cursus Fries volgt, die leert dat het Nederlandse gebeuren in het Fries barre zou zijn. Wie dan echter luistert naar het gesproken Fries, ontdekt dat dat barre een zeldzaam woord is, vooral in gebruik bij mensen die een cursus Fries hebben gevolgd. Het woord dat in het gesproken Fries domineert, is gebeure. … [Lees meer...] overIs het Friese woord ‘gebeure’ een hollandisme?
De checkout en het uitchecken
door Henk Wolf Een poosje geleden zat ik in een hotel in Duitsland. Zoals alle hotels had ook dit hotel een tijdstip vastgesteld waarop de gasten op hun laatste dag aan hun verplichtingen moesten hebben voldaan (sleutel inleveren, afrekenen etcetera). Al die verplichtingen heetten volgens het informatieboekje de Checkout en het bijbehorende werkwoord was auschecken. Dat … [Lees meer...] overDe checkout en het uitchecken
Huulbessem
Door Henk Wolf Streektaalbewegingen in Nederland doen op het moment hun best om het Nedersaksisch en het Limburgs een plekje in het onderwijs te geven. RTL Nieuws zond daar in februari een reportage over uit. Die begon ermee dat de ene duopresentator tegen de andere zei: "Jij als Groninger zou die streektaal goed moeten kennen" en haar vervolgens vroeg om een paar onhandig … [Lees meer...] overHuulbessem
Lector Fries en meertaligheid Alex Riemersma is met pensioen
door Henk Wolf Er zijn op de hele wereld maar twee instellingen waar je een volledige bachelor- en masterstudie Fries kunt volgen. Dat zijn de Christian Albrechtsuniversiteit in Kiel en de NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden en Groningen. Bij die laatste waren tot vorige week vijf docenten aan de studieprogramma's Fries verbonden. Een van hen is nu met pensioen: Alex … [Lees meer...] overLector Fries en meertaligheid Alex Riemersma is met pensioen
Zijn studentes ook studenten?
door Henk Wolf Een tijdje terug hoorde ik dat een Duitse onderzoekster vertelde dat ze zo weinig mannelijke studenten had. Op een congres had ze een aantal studenten bij zich gehad en dat waren allemaal vrouwen. Ze verwoordde dat zo: Es waren keine Studenten dabei, nur Studentinnen. Dat klonk mij heel vreemd in de oren. Het Nederlandstalige equivalent is voor mij in … [Lees meer...] overZijn studentes ook studenten?
Het meisjemeisje was thuisthuis
Door Henk Wolf Afgelopen week was ik bij een lezing van Maximilian Frankowsky, die onderzoek doet naar woorden zoals meisjemeisje. Een meisjemeisje is een meisje, maar geen meisje dat in bomen klimt en met raceautootjes speelt. Ze speelt liever prinses en draagt graag jurkjes. Ik ken woorden zoals meisjemeisje nog maar een paar jaar en ze bestaan ook nog niet zo lang. Wel … [Lees meer...] overHet meisjemeisje was thuisthuis
‘Hoofdzaak’ als bijwoord
Door Henk Wolf Vroeger hoorde ik in Friesland vaak het woord hoofdzaak gebruikt worden waar je ook 'hoofdzakelijk' of 'in hoofdzaak' kunt zeggen, als bijwoord dus. Dat gebeurde in elk geval in het Fries en ik vermoed ook in het Nederlands, maar helemaal zeker ben ik daar niet van. Nu lijkt dat gebruik grotendeels verdwenen. Het gaat om het gebruik zoals in de volgende … [Lees meer...] over‘Hoofdzaak’ als bijwoord
Doeslief = toe, hou je mond
Door Henk Wolf Het duurde even voor ik de nieuwe slogan van Sire begreep. #doeslief, wat voor cryptisch was dat? Dat dat hekje een Twitterconventie is en dat het nu hashtag heet en als grapje voor allerlei kreten wordt uitgesproken, weet ik als niet-Twitteraar ondertussen ook. Maar wat was dat doeslief? Ik dacht eerst dat het mogelijk iets Engels was, met does als … [Lees meer...] overDoeslief = toe, hou je mond
Standaardnederlands en Standaardnederlands
Door Henk Wolf "Volgens mij is het probleem dat iedereen op een fiets denkt dat de weg van hem is en dat anderen zich maar vooral aan hun moeten aanpassen." "Dat spreekt me in grote lijnen wel aan, maar hun hebben het over homeopatische korrels die zouden moeten beschermen tegen kinkhoest en ik weet niet of ik daar zoveel vertrouwen in heb." "Acht van de tien Nederlanders … [Lees meer...] overStandaardnederlands en Standaardnederlands