Het dilemma van Multatuli ligt nog altijd op de loer: hoe gruwelen te beschrijven, gruwelen die zich echt hebben voorgedaan? Maak je je zinnen te mooi, dan heeft iedereen het alleen maar over je stijl. En maak je ze helemaal niet mooi, dan heeft iedereen het nog steeds alleen maar over de stijl – dit is toch geen literatuur? De hoofdpersoon in Elvis Peeters' roman Dinsdag is … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Elvis Peeters, Dinsdag
Organiseer je
Het wordt een hete zomer. Er zijn allerlei tekenen dat de komende regering de bezuinigingen van een miljard euro – de grootste bezuinigingen ooit – op het hoger onderwijs heel snel wil implementeren, misschien om zo in ieder geval sommige kiezers – aan wie verder in deze lastige tijden weinig geboden kan worden – in ieder geval het spektakel te gunnen van een woedende elite. … [Lees meer...] overOrganiseer je
Tentamentraining
Het academisch jaar is weer ten einde! Tijd om terug te kijken. Ik wilde dit jaar leukere, betere, informatievere, boeiendere, gezelligere en strakkere colleges geven. Uiteindelijk komt er van zulke voornemens natuurlijk niet veel terecht, en voor je het weet verval je tot allerlei routines, maar het kan geen kwaad om je best te doen. Een eigenaardigheid van onze tijd is dat … [Lees meer...] overTentamentraining
Voorkombaar
Twee schokjes, toen ik gisterenmiddag wat nieuws las op de website van de NOS. Eerst vanwege de inhoud van het bericht: weer een baby geheel onnodig overleden aan kinkhoest, al de vijfde dit jaar. Maar daarna toch ook een naschokje vanwege het woord dat de omroep gebruikte om die tragedie te omschrijven: voorkombaar. Dat is een woord dat je sowieso niet vaak leest, maar ik … [Lees meer...] overVoorkombaar
Chatbots als kletskoekmachines
Als het over taal gaat, gaat het op zeker moment ook over waarheid. Woorden kunnen treffend zijn en zinnen kunnen elegant in elkaar zitten zoals teksten je kunnen aantrekken of opzwepen – maar altijd is er ook de vraag, is het waar of onwaar? Die vraag kun je dus ook stellen over de taalwonders van de roaring twenties, de chatbots. Hoe verhouden hun teksten zich tot de … [Lees meer...] overChatbots als kletskoekmachines
De Volkskrant en de pannenkoek
Na 18 jaar lijkt er een einde te komen aan een opmerkelijke acte in de operette die de Nederlandse spelling heet. Nadat de NOS vorig jaar al iets soortgelijks besloot, kondigde de hoofdredacteur van de Volkskrant, Pieter Klok, deze week aan dat zijn krant 'toch weer het Groene Boekje gaat volgen'. Het stukje waarin hij dat aankondigde getuigde van een diep gebrek aan inzicht in … [Lees meer...] overDe Volkskrant en de pannenkoek
Unne koe in de klas
Het proefschrift van Kristel Doreleijers is gebaseerd op het idee dat voor mij altijd de belangrijkste fascinatie is van de taalwetenschap: dat je een klein detail neemt van de taal en laat zien wat daar allemaal aan vastzit. Voor Doreleijers is dat detail het feit dat je in de Brabantse dialecten verschil maakt tussen mannelijke en vrouwelijke zelfstandig naamwoorden op … [Lees meer...] overUnne koe in de klas
Het eerste kwart: Esther Gerritsen, Dorst
De boeken en de toneelstukken van Esther Gerritsen zijn psychologische petrischaaltjes: de schrijver legt er zorgvuldig wat specimena in die je als lezer met haar kunt bekijken. In Dorst is het schaaltje het huis van Elisabeth, een nogal contactgestoorde vrouw. Met haar dochter Coco heeft ze niet veel contact meer – wat er misschien mee te maken heeft dat ze die dochter in … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Esther Gerritsen, Dorst
Nederlandse studenten zijn te dom voor het Engels
Een columnist hoeft geen coherent wereldbeeld te hebben: je schrijft een stukje en de volgende dag weer een, en niemand verlangt dat die stukjes logisch aan elkaar te knopen zijn. Vraag mij wat. Integendeel, de column is het genre bij uitstek om voortdurend van gedachte te veranderen. Als je mening maar scherp genoeg is, mag die best morgen scherp de andere richting op … [Lees meer...] overNederlandse studenten zijn te dom voor het Engels
Kennis van de Nederlandse maatschappij: Het maakt niet uit
Een deel van het inburgeringsexamen om Nederlander te worden is nog altijd een onderdeel 'kennis van de Nederlandse maatschappij'. De vragen die er worden gesteld zijn moeilijk te achterhalen. Af en toe borrelt er iets naar de oppervlakte, en vaak levert dat dan tumult op, want er zitten altijd betrekkelijk absurde vragen bij, waarvan je afvraagt hoeveel mensen die al … [Lees meer...] overKennis van de Nederlandse maatschappij: Het maakt niet uit
Waarom zeggen mensen Embappé?
Ik betrek mijn belangrijkste nieuws over de wereld tegenwoordig over het jeugdjournaal – en dat geldt daarmee ook voor het sportnieuws. Zo hebben we de wederwaardigheden gevolgd van de Franse voetballer Mbappé. Die heeft zijn neus gebroken en gaat nu mogelijk met een masker spelen, zo meldde mijn favoriete medium gisteren. Maar hoe spraken de journalisten de naam … [Lees meer...] overWaarom zeggen mensen Embappé?
Hoe kan communicatie ontstaan in de natuur?
Een van de ontdekkingen van de afgelopen decennia is dat in ieder geval alle zoogdieren (ook de giraf) wel op de een of andere manier via geluiden met elkaar communiceren. Maar ook bijvoorbeeld paddestoelen en bomen houden mogelijk met elkaar contact – ze sturen signalen naar elkaar en stemmen hun gedrag daarop af. Zoiets is heel wonderlijk als je erover nadenkt uit het … [Lees meer...] overHoe kan communicatie ontstaan in de natuur?
De neerlandistiek in tijden van Wilders
Als we nu opportunistisch zijn, slepen wij neerlandici grote sommen gelds uit alle onheil die nu op ons af komt gestormd. De universiteiten moeten toch weer Nederlands worden? Nou, wij zijn er klaar voor, kom bij ons! De neerlandistiek zijn de Henk-en-Ingrid-studies bij uitstek. Er zijn allerlei aanwijzingen dat de draconische bezuinigingen op de universiteiten (bijna een … [Lees meer...] overDe neerlandistiek in tijden van Wilders
Taalgevoel als bewijs
In hoeverre kun je taalgevoel, of iets technischer gezegd: intuïties over taal, gebruiken als bewijs in een filosofische discussie? Daarover gaat een nieuw artikel van de Duits-Franse taalkundige Friederike Moltmann. Het is onder wijsgeren niet ongebruikelijk om over de betekenis van taaluitingen na te denken om zo beter te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit. Je kunt … [Lees meer...] overTaalgevoel als bewijs
Het eerste kwart: Tonio, A.F.Th. van der Heijden
Het ware schrijverschap blijkt misschien wel op het moment dat je helemaal niet het ware schrijverschap wil tonen, maar niet anders kan. Dat je een woedende, verdrietige, wanhopige kreet wil slaken, en die vanzelf de vorm aanneemt van een roman.. Tonio van A..F. Th. van der Heijden begint zo strak gecomponeerd – met een afwisseling van scenes van de geboorte van Tonio, als … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Tonio, A.F.Th. van der Heijden
Generatie Beta maken
Moet alles een naam krijgen? Op een van mijn tochten over Wikipedia ontdekte ik ineens dat er een pagina bestaat voor 'Generatie Beta', volgens de encyclopedie zelf bestaande uit kinderen die geboren zijn van 'het midden van de jaren 2020 tot en met het einde van de jaren 2030'. Met andere woorden: die kinderen zijn nog niet geboren, of hooguit kun je de baby's van dit jaar … [Lees meer...] overGeneratie Beta maken
Chatbots als wandelende mieren
Wat betekenen de woorden die chatbots gebruiken? Betekenen ze wel iets? Dat roept de filosofische vraag op wat betekenen precies, eh, betekent. Wat betekent, pakweg, de zin 'de kat ligt te slapen' om te beginnen als een mens hem gebruikt? Meestal gaan we ervan uit dat de betekenis ligt in de relatie tussen die zin en de werkelijkheid om ons heen. In die zin bevindt zich … [Lees meer...] overChatbots als wandelende mieren
Het nieuwe vocaal
Dat was schrikken, gisteren, toen bleek dat een van mijn favoriete collega's in ScienceGuide genoemd werd als toekomstig minister van OCW: Het bleek allemaal een gerucht zonder veel grond – de Nijmeegse hoogleraar in kwestie, die overigens alleen een Deens paspoort heeft, wist van niets. Maar we werden wel getroffen door het woord vocaal dat in deze betekenis ('zijn mening … [Lees meer...] overHet nieuwe vocaal
ChatGPT kijkt het eindexamen na
Vandaag worden de resultaten van de eindexamens bekend. In dat kader vandaag een special van Neerlandistiek over het corrigeren van de eindexamens, waarin auteurs vanuit verschillende kanten belichten hoe het toegaat tijdens de correctie. Ik weet niet of er docenten zijn die het als een rijk en waardevol onderdeel van hun vak beschouwen om centrale eindexamens na te kijken. … [Lees meer...] overChatGPT kijkt het eindexamen na
De tv-schrijver als een nobody
Ik kijk helaas te weinig films en series om er iets verstandigs over te zeggen: het zover ik kan nagaan in de narratologische theorie nog te weinig verklaarde feit dat schrijvers voor de tv vaak nagenoeg onzichtbaar zijn. Er zijn wel uitzonderingen, zoals Charles Kaufmann (de schrijver van onder andere Being John Malkovich en Eternal Sunshine of the Spotless Mind) of Charlie … [Lees meer...] overDe tv-schrijver als een nobody
Universitair bestuur: de vrijheid wordt van hogerhand bepaald
Het kan niet gemakkelijk zijn om een Nederlandse universiteit te besturen in deze dagen. Dat blijkt wat mij betreft uit de brief in Trouw van vrijdag die ondertekend is door de gezamenlijke rectoren. De campussen zijn in de hele westerse wereld voor het eerst sinds decennia bezet door studenten – zij eisen dat de universiteit de banden met Israëlische tegenhangers doorbreekt … [Lees meer...] overUniversitair bestuur: de vrijheid wordt van hogerhand bepaald
Het eerste kwart: Karin Amatmoekrim, Het gym
Sandra, de hoofdpersoon van Karin Amatmoekrims roman Het gym, leest graag de boeken die haar leraar Nederlands haar aanraadt. Ze komt daarmee tot een duidelijk idee over de Nederlandse literatuur van haar tijd – die aan het begin van de jaren negentig moet hebben gelegen: Het ging over jongemannen die opgroeiden. En dat het dan allemaal tegenviel, met het leven en de … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Karin Amatmoekrim, Het gym
Deze stok is krom
Wat betekenen de zinnen 'de stok is recht' en 'de stok is krom'? Als je de betekenis van recht en krom logisch bekijkt, en daarbij rekening houdt met hoe onze wereld in elkaar zit, zou je moeten zeggen: 'de stok is recht' is nooit waar, want in iedere werkelijke stok zit wel ergens een buiging. En om dezelfde reden is 'iedere stok is krom' altijd waar en daarmee weinig … [Lees meer...] overDeze stok is krom
In actie!
Voor degene die vindt dat ik hier de laatste tijd zoveel over politiek schrijf: maak je borst maar nat. Er is nu even weinig dat belangijker is in het wetenschappelijk bedrijf. De coalitiepartners hebben in hun regeerakkoord opgeschreven dat ze ongeveer een miljard euro willen bezuinigen op het hoger onderwijs. Een miljard! Eerder deze week kwam WO in Actie bij elkaar, onder … [Lees meer...] overIn actie!
Boycot om te beginnen de politiek
Gisteren kregen we weer een voorproefje van wat ons te wachten staat aan de universiteiten. Jarenlang is ons voorgehouden dat onderwijsinstellingen natuurlijk 'neutraal' moeten zijn, en zo staat het zelfs in het hoofdlijnenakkoord van de toekomstige nieuwe regering: politiek neutraal is het ideaal. Maar ondertussen kunnen de partijen die sympathiek staan tegenover de … [Lees meer...] overBoycot om te beginnen de politiek