Familieuitje. Een taalverandering aan den lijve ondervonden. Mijn vader zei bij het afscheid iets tegen mij, sprak me aan bij mijn naam, en mijn dochter proestte het uit. De hele middag heeft ze het herhaald, mijn naam, zoals uitgesproken door mijn vader: Marək, met de ə-klank van modə. En met een tongpunt-r. Ik ben oud genoeg om zelf een belangrijk deel van mijn leven Marək … [Lees meer...] overMarək
Over Marc van Oostendorp
Marək
Eppo’s emmertje
Bijna ieder gesprek dat ik de laatste tijd voer met mensen die ik een tijd niet heb gezien, gaat zo. Een van de twee zegt 'hoe gaat het?', en dan zegt de ander 'nou, de wereld staat in brand'. Meestal volgt dan iets als: 'Maar persoonlijk gaat het wel goed.' De wereld staat natuurlijk al lange tijd op verschillende plekken in brand, maar de vlammen slaan nu zo hevig uit dat ze … [Lees meer...] overEppo’s emmertje
Reacties op taalverandering
Alle talen veranderen voortdurend en in die zin hoort verandering bij menselijke taal. Maar ook een (afkeurende) reactie op verandering lijkt erbij te horen. Hoe zit dat? De negende aflevering in de reeks videocolleges over sociolinguïstiek. … [Lees meer...] overReacties op taalverandering
‘Teine tieve toete teeeekeltje’
Brieven vol vaderliefde Het boekje Dag mijn zoete krekeltje is een massage voor iedereen die houdt van taal. Guus Luijters geeft in dit boekje, zijn laatste, de overgebleven brieven uit die Johan Andreas dèr Mouw schreef aan zijn pleegdochter Hetty (1900-1997). Dat zijn opmerkelijke briefjes. Als Hetty 17 is, eindigt haar vader bijvoorbeeld zo: Dag mijn teine … [Lees meer...] over‘Teine tieve toete teeeekeltje’
Belletje
Ik dacht dinsdag eerst dat het aan het Jeugdjournaal lag. Ik stoorde me er zelfs een beetje aan. Goed één keer, in de intro, spreken van het 'belletje' tussen Trump en Poetin, dat kan nog. Maar het telefoongesprek werd vervolgens door de verslaggever van diens herhaaldelijk zo aangeduid. Goed, hij had het ook een enkele keer over een 'telefoontje', maar steeds kwam dat … [Lees meer...] overBelletje
Zoveel werelden als er mensen rondliepen
Lucas Vlieger is een tekenaar, een cartoonist die artikelen in kranten en tijdschriften illustreert. Hij is gescheiden, hij heeft na zijn scheiding een aantal andere vrouwen gehad. Sommigen hebben hem verlaten, hij heeft anderen verlaten. Nu staat hij aan het begin van een relatie met Martine, althans dat hoopt hij. Maar hij begint na te denken over iets waarover mensen … [Lees meer...] overZoveel werelden als er mensen rondliepen
Denk jij in taal?
In Catalonië hebben ze een paar jaar ingezet op het aantrekken van interessante denkers, om die een salaris aan te bieden waarmee ze feitelijk mogen doen wat ze willen. Zoals nadenken. Het betekent dat er al een aantal jaar interessante gedachten over taal uit Catalonië komen. Zoals dit artikel van Wolfram Hinzen, Tzuss Martin en Martina Wiltschko in het tijdschrift … [Lees meer...] overDenk jij in taal?
Ze sprak haar naam uit als Fleuj
Zeg mij welke taal je spreekt, en ik zeg je wie je bent. Geen twee mensen op de wereld spreken precies hetzelfde, en die verschillen laten altijd iets zien over een verschillende geschiedenis, een verschillende identiteit, een verschillende plaats in de samenleving. Dat je in Rotterdam geboren bent, maar in Den Bosch opgegroeid, dat je een man bent, en theoretisch opgeleid, dat … [Lees meer...] overZe sprak haar naam uit als Fleuj
Erasmus, De copia verborum ac rerum
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (23) De bekendste Nederlandse schrijvers waren niet in Nederland geboren – Vondel, Anne Frank – of ze schreven niet in het Nederlands – Spinoza, Belle van Zuylen. Door de neiging om de Nederlandse literatuur streng af te bakenen, gaat als je niet uitkijkt het beste verloren. De grootste Nederlandse stilist aller … [Lees meer...] overErasmus, De copia verborum ac rerum
Taalverandering
Voor sociolinguïsten is taalverandering op allerlei manieren nauw verbonden met taalvariatie. Je bestudeert die zaken dus ook idealiter samen. Dit is het achtste college sociolinguïstiek, en het eerste in een rijtje over taalverandering. … [Lees meer...] overTaalverandering
Je weet niet wat de chatbot weet
Nooit zal het wonder van de taalmachine die mens heet bezongen zijn. Wat wij allemaal niet weten en kunnen! Een verschil maken tussen de volgende zinnen bijvoorbeeld: Als jij ook een Nederlandsetaalmachine bent, en dat ben je, anders zou je dit niet lezen, dan voel je meteen aan dat de eerste zin grammaticaal is, maar de tweede niet. Waarom? De tweede zin kan zelfs … [Lees meer...] overJe weet niet wat de chatbot weet
Neerlandistiek staakt
In het hoger onderwijs wordt gestaakt. De Nederlandse universiteiten, en veel hogescholen, zijn bezig met een estafettestaking, waarbij iedere instelling een dag staakt. Eerder deze week waren dat Leiden en Utrecht, vandaag is Nijmegen aan de beurt. De wetenschap heeft al veel schade geleden, maar als de in het hoofdlijnenakkoord afgesproken bezuinigingen doorgaan, zal de … [Lees meer...] overNeerlandistiek staakt
Known unto God
Dit jaar wil ik al het werk van Vonne van der Meer lezen. Vandaag: De reis naar het kind (1989) "Heb ik je nooit verteld dat alle maar dan ook alle wiegeliedjes bij ons over de dood gaan?" vraagt Julia's Spaanse lerares Luisa op een bepaald moment. Eerder is Julia al getuige geweest van de begrafenis van een pasgeboren baby in Peru, een begrafenis waarbij de vrolijkste … [Lees meer...] overKnown unto God
Op zoek naar Isabella
In 1979 begon Ine Legerstee aan een project: de lange reis, de 'grand tour', nareizen die de dichter P.C. Hooft tussen zijn 17e en 19e maakte. Onlangs verscheen eindelijk Legerstees boek over dat project. Het is een boek geworden dat ik alleen maar kan beschrijven als: verrukkelijk. Tijdens zijn reis hield Hooft een logboekje bij, de Reis-Heuchenis, die Legerstee tijdens … [Lees meer...] overOp zoek naar Isabella
Staak! Staak! Staak!
Vandaag begint een estafettestaking van de Nederlandse universiteiten. Op een enkele kleine lokale staking na is dit sinds mensenheugenis niet gebeurd, dat het personeel van de Nederlandse universiteiten in actie komt. Het lijkt er op dat op ieder van de 14 universiteiten de komende tijd wel iets zal gebeuren. En er is alle reden voor. Rationeel is er geen enkele goede grond … [Lees meer...] overStaak! Staak! Staak!
Of nou, vooruit, twee koekjes dan
Hèhè van Paulien Cornelisse is een taalbevrijding! NIet alleen voor de gemiddelde lezer, die als het goed is altijd bevrijd wordt door wat Cornelisse schrijft over taal – bevrijd van de angst om het fout te doen. In dit geval schrijft Cornelisse met zoveel enthousiasme over woorden die zogenaamd overbodig zijn, zoals eigenlijk, gewoon en hèhè, dat je wel van steen moet zijn om … [Lees meer...] overOf nou, vooruit, twee koekjes dan
Beleefdheid
Mensen passen hun taalgebruik in gesprekken aan om waardering of respect voor de ander uit te drukken. Hoe werkt beleefdheid? Dit is het zevende college in de cyclus over sociolinguïstiek. … [Lees meer...] overBeleefdheid
Met zonder jas uit
Zouden er moedertaalsprekers van het Nederlands zijn die niet ooit 'met zonder jas' hebben gezegd? Het lijkt een heel veel voorkomend stadium te zijn waar kinderen doorheen gaan, al groeien ze er geloof ik ook vrijwel altijd weer uit. Met zonder jas klinkt een beetje kinderlijk. In een artikel in het nieuwe Nederlandse taalkundige tijdschrift Nota Bene schrijft de Utrechtse … [Lees meer...] overMet zonder jas uit
Het laboratorium van het individu
"De romanciers die er werkelijk toe doen", schrijft Jabik Veenbaas, "hebben nooit genoegen genomen met schoonheid alleen." Het is een definitie van 'er werkelijk toe doen' die hij zelfs tot de titel van zijn nieuwe boek heeft gemaakt: Meer dan mooie woorden, waarin hij twintig moderne romans (de eerste is van Proust, de laatste van Houellebecq) beschouwt. "Ze hebben altijd … [Lees meer...] overHet laboratorium van het individu
Het hoeft niet binnen een uur uit
Dit jaar wil ik al het werk van Vonne van der Meer lezen. Aan het begin van Vonne van der Meers eerste roman, Een warme rug, gaat de verteller, Prikkebeen, naar Schiphol om haar zus op te halen. Die zus heeft jarenlang in Toronto gewoond, maar wil nu scheiden en komt terug naar huis. "Gelukkig heeft ze me geschreven", zegt Prikkebeen, "dat ze niet meer blond is maar rood, … [Lees meer...] overHet hoeft niet binnen een uur uit
Wegens omstandigheden
"Wegens omstandigheden gesloten", stond er op de winkeldeur. Door omstandigheden? Het bordje was een voorbeeld dat we woorden niet altijd gebruiken om zakelijke informatie over te dragen, want strikt genomen is de mededeling niet anders dan "Gesloten". Je verwacht op woensdagmiddag dat de winkel open is; als dat niet het geval is, zal er iets zijn waardoor dit niet het geval … [Lees meer...] overWegens omstandigheden
Een herwaardering van het recht op rebellie
Deze tijd vraagt om verzet. De altijd al wankele internationale orde maakt plaats voor een Hobbesiaanse jungle, waar alleen het recht van de sterkste nog geldt. In landen waarvan je kort geleden nog zou zeggen dat ze sterke democratieën waren, worden allerlei rechten in hoog tempo afgebroken, net als waarden zoals het helpen van de armsten in de wereld, het beschermen van de … [Lees meer...] overEen herwaardering van het recht op rebellie
Binnen- en buitenwereld
Mijn leeslogboek: februari De wereld van de lezer is een luilekkerland van letters. Je bent permanent omringd door een rijstebrijberg van boeken, het zijn er op ieder moment meer dan je kunt behappen. Je bent de meeste tijd alleen – welke kant moet je op? Welk boek moet je nu nemen? Waar liggen de lekkerste hapjes? Af en toe vang je geluiden op van elders in die … [Lees meer...] overBinnen- en buitenwereld
Inclusieve taal
In dit zesde college van deze cursus sociolinguïstiek ga ik in op een interessant grootschalig experiment dat in heel veel landen en heel veel talen wordt uitgevoerd: de invoering van nieuwe grammaticale middelen, zoals voornaamwoorden, om anders over gender te praten. Hoe kijkt een taalkundige daarnaar? … [Lees meer...] overInclusieve taal
Op naar een Low Countries English
Gouden tijden voor taalkundigen: de opmars van het Engels lijkt door niets meer te stuiten. De Brexit heeft het niet uit Europa weggehaald, de vooral naar binnen gerichte politiek van Donald Trump zal het wereldwijd niet de kop kosten. Het Engels heeft in de afgelopen decennia zo'n ongekende positie verworven dat het niet denkbaar is dat het die in de komende decennia ineens … [Lees meer...] overOp naar een Low Countries English
