Door Marc van Oostendorp Gisteren mocht ik met mijn beroemde collega Nicoline van der Sijs in Utrecht een lezing geven over na en naar. In de zestiende eeuw waren dat twee vormen met de betekenis: je kon zowel ik ga na de stad als ik ga naar de stad zeggen, en zowel ik doe dit naar het ontbijt als ik doe dit na het ontbijt. In de zeventiende eeuw is toen bedacht dat die … [Lees meer...] overNog meer over na en naar
Het nut van statistiek
Door Marc van Oostendorp Van verschillende kanten kreeg ik dit artikel aangeraden van de beroemde statisticus en blogger Andrew Gelman en een Australische biostatisticus John Carlin. Het artikel is deels een reactie op een artikel van nog weer andere statistici, Blakeley McShane en David Gal: never a dull moment in de wereld van de multiple regressie! Er is in sommige … [Lees meer...] overHet nut van statistiek
Taal en slavernij
Door Marc van Oostendorp "Deze mengtaal", schreef John Stedman in 1790 over het Sranan, de taal van de meeste Surinamers, "is zo zoet en welluidend dat er zelfs in het beschaafdste Europese gezelschap niets anders gesproken wordt in Suriname; ze is ook uitzonderlijk expressief en rijk aan gevoel." Dat blanken aan het eind van de achttiende eeuw zo positief over het Sranan … [Lees meer...] overTaal en slavernij
Zwak-burgerlijk en laf-lief levend Bussum!
Door Marc van Oostendorp Beethoven is ontegenzeggenlijk een groot componist, die prachtige muziek heeft geschreven. Maar wanneer luistert een mens ooit naar die muziek? Wanneer heb je voor het laatst de maneschijnsonate opgezet om ernaar te luisteren? Wanneer zat je voor het laatst in een zaal waar ze de Negende speelden? Beethoven is zo klassiek dat het onmogelijk om ernaar … [Lees meer...] overZwak-burgerlijk en laf-lief levend Bussum!
Toen de pornografie nog bontkleurige hanen had
Door Marc van Oostendorp Weten jullie nog wie Couperus is? Ik vermoed dat het antwoord 'ja' is voor bijna allen die dit in 2017 lezen. Maar jij daar, degene die in 2067 door de archieven van dit curieuze 'weblog' aan het bladeren is, weet jij het ook? Wij hier in 2017, we waren ook maar een minderheid die steeds marginaler werd. Maar wij beschouwden het nog wel als een teken … [Lees meer...] overToen de pornografie nog bontkleurige hanen had
Srijven
Door Marc van Oostendorp Een klassieker uit de fonologie: waarom het woord schrijven eigenlijk srijven is. Vier jaar geleden legde ik het ook uit in de Klankencyclopedie van het Nederlands, maar dit is een betere uitleg, in de onregelmatige reeks zondagochtendminicolleges vanuit Abruzzo: (Bekijk deze video op YouTube.) … [Lees meer...] overSrijven
Wijlend in de spiegel-rust van dieper meren
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (119) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Ons verheugend over de geneugten van het deelwoord zaten wij gebogen over de vliedende verzen van Karel van de Woestijne. Je kunt je zinnen er zo veel compacter mee maken – waarom gebruiken we op Twitter … [Lees meer...] overWijlend in de spiegel-rust van dieper meren
Is water hetzelfde als H2O?
Door Marc van Oostendorp Als ik jong was geweest – ik ben nu heel oud, maar ook ik had ooit een bos krullen en puisten – had ik Als dan dus daarom van Sjoerd van der Niet verslonden. Sterker nog, als ik het lees, voel ik het weer kriebelen op mijn kruin én op mijn wangen. De opwinding van het wonder van de menselijke taal, zoals het beleefd wordt in de taalfilosofie is weer … [Lees meer...] overIs water hetzelfde als H2O?
Nieuwe media verminderen de taalklachten
Door Marc van Oostendorp Een nog weinig onderzochte bron voor taalonderzoek is het Meldpunt Taal. Misschien is het er ook nog te jong voor: de bedoeling ervan is vooral om lange termijnontwikkelingen vast te stellen. Wanneer begint mensen een bepaalde taalverandering voor het eerst op te vallen? Hoe lang klagen mensen nog voort over een modieuze zinswending nadat die … [Lees meer...] overNieuwe media verminderen de taalklachten
Batavistik
Von Philipp Krämer Die Verschwörung der Bataver. (Rembrandt, PD) Vor einigen Wochen auf der „Germanic Sandwich“-Konferenz in Münster konnte man etwas beobachten, das ich bislang eher aus der Romanistik kannte: Vorträge in verschiedenen Sprachen der Sprachfamilie, und fast alle verstanden einigermaßen, worum es ging. Egal ob der Vortrag auf Deutsch, Englisch oder … [Lees meer...] overBatavistik
Voortbouwbaarheid voor iedereen
Door Marc van Oostendorp Omdat ik tegenwoordig bredepublikoloog ben, mag ik af en toe aan deze of gene komen vertellen, wat voor een wezen het Brede Publiek precies is, en hoe je het kunt temmen. Deze keer was ik uitgenodigd om iets te vertellen voor een groep aspirant-leraren. Dat bracht me even in verwarring, want van lesgeven weet ik dan weer niets. Je kunt me midden in de … [Lees meer...] overVoortbouwbaarheid voor iedereen
Waarom ‘het houten mooie stoeltje’ niet goed voelt
Door Marc van Oostendorp Wat zou jij zeggen: 'de kleine rode stoel' of 'de rode kleine stoel'? Vrijwel iedereen kiest hier voor de eerste vorm – de tweede klinkt vreemd. Ook in andere talen is dat de volgorde die de voorkeur geniet: 'the small red chair' is beter dan 'the red small chair'. (In het Frans ligt het daar wat anders omdat sommige bijvoeglijk naamwoorden voor het … [Lees meer...] overWaarom ‘het houten mooie stoeltje’ niet goed voelt
Ik merk dat ik boos word
Door Marc van Oostendorp Iemand had tegen iemand anders gezegd 'ik merk dat ik boos word' en die iemand anders dacht dat daarmee een taalfout gemaakt was. In plaats van over die taalfout te kibbelen met de iemand die merkte dat ze boos werd, wendde de iemand anders zich tot mij. Ik ben immers taalkundige, dus ik weet zulke dingen. De fout zou erin gelegen kunnen zijn … [Lees meer...] overIk merk dat ik boos word
Gesprek over het gesprek
Door Marc van Oostendorp Een gesprek met Erwin Mantingh (Universiteit Utrecht) over het gesprek: kun je leren om een gesprek te voeren? En valt dat dan ook te toetsen? (De technische kwaliteit van deze video is wat minder dan u van ons gewend bent, maar de kwaliteit van het gesprek maakt hopelijk veel goed.) Bekijk deze video op YouTube Neerlandistiek over het … [Lees meer...] overGesprek over het gesprek
Met trotschen mannenwil
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (118) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Zo'n honderdtwintig jaar geleden brak in zekere zin het sonnet pas echt door. Ze waren hier al meer dan 330 jaar geschreven – als intellectueel spel voor de elite, als uiting van liefde, als poging om de … [Lees meer...] overMet trotschen mannenwil
Een puzzel die niet klopte
Door Marc van Oostendorp Op de terecht alom bejubelde Facebook-pagina Leraar Nederlands ging het onlangs over een gedicht van Ingmar Heytze. Wat voor metrum wordt er in dat gedicht eigenlijk gebruikt? Madelief, je was een puzzel die niet klopte, onbestaanbaar DNA. Links en rechts ontbrak de adem, ruggengraat verkeerd bezorgd. Er viel geen leven van te maken. Toch werd … [Lees meer...] overEen puzzel die niet klopte
Amandel, drink!
Door Marc van Oostendorp Ook een tochtje naar Albert Heijn is opwindend voor de taalliefhebber. Terwijl ik me onlangs een weg baande naar de schappen met Turkse, Bulgaarse en Griekse yoghurt benevens de hangop, werd mijn oog getroffen door een veganistisch drankje van het huismerk van de Zaanse grutter: Zachte amandel drink ongezoet Wat een heerlijkheid! Want waarom … [Lees meer...] overAmandel, drink!
De wijn dat rood is in de middeleeuwen
Door Marc van Oostendorp Als ik jullie vraag wat jullie vinden van de zin 'Kook de wijn en giet het in de pan', dan denken jullie waarschijnlijk: 'Ah, ik ben hier op Neerlandistiek, het blog waarop wetenschappers dag in dag uit aan de wereld vertellen dat alles wel zo'n beetje goed is'. En vervolgens zeggen jullie in koor: "Wat een interessante taalverandering!" En daarmee … [Lees meer...] overDe wijn dat rood is in de middeleeuwen
Zag mij!
Door Marc van Oostendorp Elektronische post uit het oosten van Nederland! Hoe staat de taal er daar voor, volgens onze correspondent ter plaatse? Mijn zoon (7) en mijn dochter (13) hoor ik iets zeggen dat mijn dochter (19) niet zegt: 'Zag mij!'. Of 'zag mijn gezicht!' Ze geven ermee aan dat de gezichtsuitdrukking of de handeling alweer in het verleden ligt. Eigenlijk dus: … [Lees meer...] overZag mij!
Neerlandistiek en nationalisme
Door Marc van Oostendorp Ik verwachtte niet dat er op letterkundige bijeenkomsten PowerPoints met kolommen cijfers werden getoond, en zeker niet als die bijeenkomsten dichterlijke titels dragen als Dreef de zwarte bui schaduwend voorbij?, maar precies dat gebeurde afgelopen vrijdag in Nijmegen. Die cijfers waren over het algemeen onheilspellend en lieten bijvoorbeeld zien hoe … [Lees meer...] overNeerlandistiek en nationalisme
STOP DE VERHUIZEN!
Door Marc van Oostendorp Martin Bosma is lid van de Tweede Kamer en heeft een van de belangrijkste politieke posities waar het gaat om de Nederlandse taal. Maar wat hij zegt is onzin! (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overSTOP DE VERHUIZEN!
Lange choralen van zon-muziek
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (117) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Terwijl in Nederland rond het eind van de negentiende eeuw de vijfvoetige jambe (vijf keer taDAM in een regel) definitief doorbrak, bleven Vlaamse dichters als Karel van de Woestijne nog een tijdje als … [Lees meer...] overLange choralen van zon-muziek
Baby’s die zinnen in woorden hakken
Door Marc van Oostendorp Nooit worden we meer zulke sponzen als we in de eerste jaren van ons leven waren. Stel, je bent een paar maanden oud en je wil je moedertaal leren. Het lijkt misschien een goed idee om dan te beginnen met woorden, maar helaas spreken mensen eigenlijk nooit in losse woorden. Ze zeggen alles aan elkaar en je hoort dan bijvoorbeeld dingen … [Lees meer...] overBaby’s die zinnen in woorden hakken
Nederlands op Turkse melodie
Door Marc van Oostendorp Vloeiend Nederlands spreken ze over het algemeen, de Turken van de tweede generatie in Nederland, en ook nog een behoorlijk mondje Turks. De laatste taal is vaak technisch gezien hun eerste – ze hebben hem van hun ouders meegekregen –, maar omdat een groot deel van hun opleiding en hun maatschappelijk en sociaal leven zich natuurlijk in het Nederlands … [Lees meer...] overNederlands op Turkse melodie
Knapen wat spreken Arawak
Door Marc van Oostendorp Of er in Guyana nu nog sprekers zijn van de verre nazaat van het Nederlands, het Berbice-Nederlands, daarover hoorden we de laatste jaren tegenstrijdige berichten. De taal ontstond in de zestiende en de zeventiende eeuw op plantages in dat gebied, de Barbiesjes, waar slaven met hun slavendrijvers probeerden te praten en was dus een mengtaal van … [Lees meer...] overKnapen wat spreken Arawak
