Afgelopen vrijdag hield de taalkundige Geert Booij een afscheidscollege in de aula van de Universiteit Leiden. Hij legde daarbij nog een keer uit hoe hij in de loop van zijn 47-jarige carrière is gaan denken over de manier waarop woorden worden gevormd (de morfologie). Er waren ook allerlei beroemde andere morfologen die lezingen hielden, het was een mooie dag.Eén bewering van … [Lees meer...] overEen-en-twintig
De onmogelijkheid van Wikipedia
In de New Yorker van deze week staat een open brief van de schrijver Philip Roth. In het Wikipedia-artikel over zijn roman The Human Stain stond volgens hem een fout: er werd beweerd dat de hoofdpersoon op beroemde schrijver X was gebaseerd, terwijl volgens Roth eigenlijk de hoogleraar Y model had gestaan.De kwestie van X en Y vind ik niet zo vreselijk belangwekkend – mij … [Lees meer...] overDe onmogelijkheid van Wikipedia
Die schat die de verkiezingen wint
In het Nederlands kun je, net als in de meeste andere talen binnen één taal vaak lastig terugverwijzen naar dezelfde persoon met een hele zelfstandignaamwoordsgroep. Je kunt bijvoorbeeld niet goed zeggen:- Alexander Pechtold denkt dat ze de leider van D66 gaan uitnodigen voor hun feestje. (raar) Althans, zolang Pechtold zelf de leider van D66 is, klinkt die zin raar … [Lees meer...] overDie schat die de verkiezingen wint
Dubieus onderzoek over Wikipedia
U bent er gisteren misschien ook van geschrokken: het bericht dat onderzoekers van de Universiteit Twente hadden vastgesteld dat bijna driekwart van de artikelen op Wikipedia moeilijk te lezen zou zijn. Het bericht haalde de website van de Volkskrant (die verwijst naar De Telegraaf, maar die laatste krant heeft het bericht voor zover ik kan achterhalen niet online gezet) en die … [Lees meer...] overDubieus onderzoek over Wikipedia
Hoe reëel is meer dan reëel?
Wat betekent reëel? Dat vroeg ik me gisterenavond ineens af toen ik een stukje van de historicus Han van der Horst las op het weblog Joop.nl. Daar stond: Let wel: dat hoeft niet te gebeuren maar de kans dat het wel die kant op gaat, is meer dan reëel. Die uitdrukking meer dan reëel moet ik al heel vaak hebben gehoord, hij klinkt me vertrouwd in de oren. Hij was me alleen … [Lees meer...] overHoe reëel is meer dan reëel?
Monniken en notarissen
Waarom schrijf je een enkele k in monniken, een enkele g in hevige en een enkele l in stencilen, maar een dubbele s in notarissen? Waarom een enkele m in Mokumer en een enkele l in wandelen, maar een dubbele s in bolussen? Daarover schreef de roemruchte Groningse hoogleraar A. Sassen (1921-1999) in 1977 een artikel in het Groningse … [Lees meer...] overMonniken en notarissen
Een laconiek gevoel voor taal
Lang leve Frank JansenAls er een nieuw nummer van Onze Taal in de bus ligt, hoop ik altijd dat er een artikel van Frank Jansen in staat. De Utrechtse taalkundige is onlangs zestig geworden. In het septembernummer van Onze Taal viert hij die verjaardag met een artikel over de kunst van het schrijven voor ouderen. Dat begint zo:Een tijdje geleden, toen ik nog onder de … [Lees meer...] overEen laconiek gevoel voor taal
Te populair
Vanavond begint de achtdelige serie Dat is andere taal (Nederland 2, 19:35 - 20:05). Ik ben op een aantal manieren betrokken bij die serie: ik heb de redactie geholpen bij het vinden van onderwerpen en van de geïnterviewden, voor zover dat geen 'Bekende Nederlanders' waren. Ik treed zelf in twee afleveringen op en heb meegeschreven aan het boek dat de de serie begeleidt. … [Lees meer...] overTe populair
Klankencyclopedie van het Nederlands (10): de [y]
[y] De [y] (in onze spelling geschreven als u, zoals in nu) is een klinker halverwege de [i] (ie) en [u] (oe). Dat blijkt uit de manier waarop je hem maakt: plaats je tong alsof je een [i] gaat zeggen (dat wil zeggen, de voorkant van je tong omhoog), maar plaats je lippen in de vorm van de [u] (dat wil zeggen, tuit ze een beetje). Dan zeg je automatisch een … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (10): de [y]
Dapper roepen maar niets lezen
Over het VerkavelingsvlaamsHet komt niet vaak voor dat een academisch boek over taal onmiddellijk tot discussie in de krant leidt, maar de Antwerpse taalkundigen Kevin Absillis, Jürgen Jaspers en Sarah Van Hoof is het gelukt met hun boek De manke usurpator. Over Verkavelingsvlaams, dat donderdag verscheen.De Vlaamse kranten stonden er vol van. Allerlei schrijvers … [Lees meer...] overDapper roepen maar niets lezen
Hetzelfde anders zeggen
Je kunt nooit het ene woord straffeloos vervangen door het andere. Zelfs wanneer ze precies hetzelfde betekenen – fiets en rijwiel –, zijn er nog verschillen: het een is deftiger, of platter, of dichterlijker, of ouderwetser, dan het ander. Zodra twee vormen samen dreigen te vallen, gaan mensen ze verschillende connotaties geven, of een van de twee reserveren voor bijzondere … [Lees meer...] overHetzelfde anders zeggen
De perfecte uitspraak van de r
Met de uitspraak van de Nederlandse r is al een tijdlang van alles aan de hand. Er moet een periode zijn geweest dat alle Nederlandstaligen hem op dezelfde manier uitspraken – zeer waarschijnlijk met een rollende tongpunt, zoals bijvoorbeeld nu in het Spaans nog algemeen is. Maar in de loop van de tijd verandert daar van alles aan: je krijgt de zogenoemde … [Lees meer...] overDe perfecte uitspraak van de r
Het einde van de poëzie
Sinds Nel Benschop zeven jaar geleden overleed, is de poëzie verdwenen uit de alledaagse taal. Dertig jaar geleden vlogen haar bundels en die van Toon Hermans nog de winkels uit. Ik heb niet de indruk dat ze zijn opgevolgd door andere succesdichters. Iemand als Jean-Pierre Rawie is bij hen vergeleken een sappelaar.Bekende Nederlanders maken … [Lees meer...] overHet einde van de poëzie
Ziet Elsje nu eens d’uyers trekken
De 'eerste Nederlandse opera' als vrolijke verkleedpartijAls ik u was, dan wist ik het wel: dan ging ik vanavond naar De triomerende min, de opera uit 1678 die op het Festival Oude Muziek in Utrecht in premiere gaat. Ik zag gisterenavond de try-out en had een prachtige avond.Vanaf het begin heeft de Nederlander zijn identiteit altijd gemodelleerd op voorbeelden van elders; … [Lees meer...] overZiet Elsje nu eens d’uyers trekken
Het Nederlands uit Turkije
De beroemde schrijver en piloot Adriaan Viruly vertelde toen hij al heel oud was eens hoe hij zo lenig van geest bleef: door dagelijks de kranten te lezen. Alleen de artikelen over luchtvaart sloeg hij over. 'Want daar klopt nooit iets van.'Zo kan een onderzoeker geen wetenschapskatern doornemen. U heeft het vast ook gelezen: deze week werd alom bericht over de … [Lees meer...] overHet Nederlands uit Turkije
Klankencyclopedie van het Nederlands (9): de [t]
[t] Vlak achter de boventanden loopt een richeltje. Je kunt het makkelijk voelen met je tong: het verhemelte loopt heel even min of meer gelijkvloers voor het snel omhoog gaat. De [t] maak je door met je tongpunt op dat richeltje de luchtstroom even af te sluiten voor je het met een plofje loslaat.De [t] is in één opzicht de minst bijzondere medeklinker van het Nederlands: het … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (9): de [t]
Waarom spreken Vlamingen beter Nederlands?
Hoe komt het dat ze in Vlaanderen zo goed Nederlands spreken, zelfs beter dan Nederlanders? Die vraag wordt me af en toe gesteld. Hij is moeilijk te beantwoorden omdat hij uitgaat van een premisse die op zichzelf al onbewezen is: dat Vlamingen inderdaad beter Nederlands spreken. Dat is desalniettemin inmiddels een wijdverspreid geloof onder Nederlanders. Probeer het maar: … [Lees meer...] overWaarom spreken Vlamingen beter Nederlands?
Het Rijks
Ik vermoed dat het Rijksmuseum wel op wat tumult had gehoopt bij de onthulling van het nieuwe logo. Dat ontstond dan ook meteen op Twitter en op enkele gespecialiseerde websites: er stond een spatie in dat logo!Als medewerker van het roemruchte Meertens Instituut kan ik natuurlijk niets zinnigs over deze materie zeggen. Het gaat mij echter om iets anders: de motivatie die de … [Lees meer...] overHet Rijks
Mario, Giuseppe of zoiets
De Italiaan in Nederlandse populaire muziek Wanneer je niet bekend was dat het Italiaans "een taal [is] van zon, van bloemen en azuur / de taal van wijn, van liefde en avontuur", dan ben je onvoldoende vertrouwd met het oeuvre van Willy Alberti of in het algemeen met het Nederlandse lied, want dat is doorspekt met Italië, Italiaans en Italianen en de daarmee samenhangende zon, … [Lees meer...] overMario, Giuseppe of zoiets
Nieuw woord: bijwijnen
Woordenboekmakers nemen een woord pas op als het een aantal jaar in min of meer officiële media wordt aangetroffen. Dat is een begrijpelijke vuistregel – je kunt nu eenmaal niet iedere eendagsvlieg in zo'n woordenboek gaan plaatsen, maar er is daardoor in het Nederlands lang van alles onder de radar van de lexicografen gebleven dat nu pas naar boven komt.Gisterenmiddag werd er … [Lees meer...] overNieuw woord: bijwijnen
Leve het dorre geleerdenproza
Waarom schrijven taalkundigen zo slecht? Af en toe wordt mij die vraag gesteld. Of de presuppositie van die vraag (taalkundigen schriven slecht) waar is, weet ik eigenlijk niet – de enige aanwijzing die ik heb is dat hij wel eens aan mij gesteld wordt, door mensen die verstand hebben van schrijven en die weleens, of nou ja, minstens één keer in hun leven, wat van taalkundigen … [Lees meer...] overLeve het dorre geleerdenproza
Ergernis of irritatie?
Het begon ermee dat ik gisteren in een koele kamer in de nieuwe roman van A.H,J. Dautzenberg aan het lezen was, Extra tijd. Ergens in het tweede hoofdstuk (ik lees de elektronische versie op mijn iPhone en kan daarom helaas geen paginanummer geven) staat:Het duurt niet lang voor zijn ergernis uitgroeit tot irritatie.Daar bleef mijn lezend oog haken. Een ergernis die uitgroeit … [Lees meer...] overErgernis of irritatie?
Wendy van Dijk (41) lacht niet meer
De taal van PartyEen reden waarom ik het tijdschrift Party moeilijk lezen kan, is dat de redactie iedere persoonsnaam consequent vet én schuin drukt:Ferry heeft zich (...) al laten ontvallen dat hij hoopt met Nuno iets blijvends op de bouwen voor de toekomst. Aan zijn buitenlandse avontuur met Nuno hoeft Ferry niet veel woorden vuil te maken.(Menno Smit. 'Ferry Doedens heeft … [Lees meer...] overWendy van Dijk (41) lacht niet meer
Klankencyclopedie van het Nederlands (8): [ʋ]
[ʋ] De [ʋ] is het symbool voor de Nederlandse manier om een w uit te spreken: met de boventanden op de lippen – een beetje als de [v], maar dan zonder dat de lucht tot wrijving wordt gebracht. Bijna overal elders spreekt men de w anders uit: met beide lippen, als een soort korte oe (oeapperen). Het fonetische symbool daarvoor is [w]. Ook … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (8): [ʋ]
Ik zal wat hij wil vragen
De zomervakantie zal wel voorbij zijn, want ik kreeg een e-mail van Hans, die Nederlandse les geeft aan een groepje buitenlandse studenten. Die zijn weer bij elkaar gekomen en hadden weer een ingewikkelde vraag bedacht:Een cursist schreef Ik zal wat hij wil vragen in plaats van het juiste Ik zal vragen wat hij wil.Haar argument was: Ik zal iets … [Lees meer...] overIk zal wat hij wil vragen
