40 jaar tandeloos (61) Wolfgang Amadeus Mozart begeleidt de hele Tandeloze tijd. In deel 1, Vallende ouders, wordt onder meer over hem gezegd: Op een avond vertelde ik Flix hoe voor de eerste keer de muziek van Mozart me getroffen had. Mijn eigen relaas greep me behoorlijk aan, en toen ik uitverteld was en naar een bepaald punt op de muur bleef kijken, zei hij met zoete … [Lees meer...] overOsmins aangepunte bamboestok
Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit.
40 jaar tandeloos (60) A.F.Th. van der Heijden heeft natuurlijk in essays en interviews wel het een en ander gezegd, maar het nawoord ('Ik verzamel scharen') bij het bibliofiel uitgegeven deel 7, Kastanje a/d zee, is de enige plaats waar hij min of meer in de cyclus zelf iets zegt over de cyclus. Hij vertelt erin hoe het idee bij hem ontstond 'op een mooie, rijpe … [Lees meer...] overDas Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit.
Ouders die als uit één mond spreken
Het aardige van de taalwetenschap is dat je, ook als je zoals ik al vele decennia in het vak zit, nog af en toe een artikel leest waarbij je denkt: oh ja, dat is natuurlijk óók een onderwerp! In het nieuwe nummer van het tijdschrift Language in Society staat bijvoorbeeld een artikel over de manier waarop ouders in gesprek met hun kinderen aan tafel uit één mond spreken – hoe … [Lees meer...] overOuders die als uit één mond spreken
Jaloers orgasme
40 jaar tandeloos (59) In zijn nawoord bij het in 2016 alleen bibliofiel verschenen Kastanje a/d zee noemt A.F.Th. van der Heijden dat boek een 'erotische studie van jaloezie in al z'n facetten en verschijningsvormen'. Als we de cyclus als geheel verdelen in twee perioden (de delen die verschenen zijn tussen 1983 en 1996, en de delen die verschenen zijn na 2013), dan valt … [Lees meer...] overJaloers orgasme
4000
Dit is mijn vierduizendste stukje op Neerlandistiek. Denk ik. Ongeveer. (Ik ben de tel een beetje kwijt.) Ik heb er van 1996 tot en met november 2011 ongeveer 100 geschreven. De andere 3900 zijn van de afgelopen 12 jaar. Ik ben inmiddels zo ver dat het me niet zou verbazen dat ik, als ik tijd van leven heb, de 10.000 ook nog wil halen, tenminste als er tot die tijd (we … [Lees meer...] over4000
De zilte, bittere wolk van zee en bloei
40 jaar tandeloos (58) Je kunt niet zeggen dat A.F.Th. van der Heijden zijn lezers in De tandeloze tijd voortdurend lastig valt met details over bomen. Er komen wel wilgen, populieren en eiken voor, maar slechts sporadisch, en meestal als een decorstuk. Het allermeest worden bomen aangeduid als boom. Toch zijn er twee cruciale bomen in het leven van Albert Egberts. In … [Lees meer...] overDe zilte, bittere wolk van zee en bloei
Verkiezingsprogramma’s over taal 2023: VVD, PVV, JA21 en FvD
Dit is de derde keer dat ik de verkiezingsprogramma's van de Nederlandse partijen voor de Tweede Kamer heb doorgelezen, op zoek naar wat ze te melden hebben over taal en literatuur. Eerder deed ik dat voor dit tijdschrift in 2017 en 2021. Om maar meteen met een algemene conclusie te beginnen: dat is dit jaar nog minder dan in andere jaren. De enige kwestie waarover bijna … [Lees meer...] overVerkiezingsprogramma’s over taal 2023: VVD, PVV, JA21 en FvD
Wie schreef Kwaadschiks?
40 jaar tandeloos (57) Waar is Patrizio Canaponi (pseudoniem van Patrick Gossaert)? In de delen Het hof van barmhartigheid en Onder het plaveisel het moeras duikt hij op als een vriend of kennis van Albert Egberts, en er wordt zelfs gesuggereerd dat hij degene is die de stijl toevoegt aan Egberts werk, dat de twee een verbond hebben waarbij Egberts het drama produceert en … [Lees meer...] overWie schreef Kwaadschiks?
De Strabrechtse heide
40 jaar tandeloos (56) Ik ken mensen die denken dat De tandeloze tijd gaat over Albert Egberts – dat hij de centrale figuur is van de cyclus en dat bijvoorbeeld de stukken die niet over hem gaan minder belangrijk zijn dan de stukken waarin hij voorkomt. Dat zijn vaak bewonderaars van het eerste uur, want van 1983 tot 2013 kon je dat idee gemakkelijk hebben – Albert Egberts … [Lees meer...] overDe Strabrechtse heide
Waarom niet vertrouwen op je vertaler?
Iedereen die het lezen ziet als een clubactiviteit – de liefde voor de letteren is iets wat je deelt met anderen, je fascinatie voor schrijvers, voor perioden, voor boeken gedijt bij contact – moet natuurlijk een abonnement nemen op De Parelduiker: het clubblad voor iedereen met een voorliefde voor boeken die verder strekt dan de top-60 van de CPNB. Deze keer komt het blad … [Lees meer...] overWaarom niet vertrouwen op je vertaler?
Een groot onbegrepen kind dat Noodlotje speelde
40 jaar tandeloos (55) In het onmisbare handboek "Mijlpalen en millimeterwerk" van Jan Brands leren we dat Van der Heijden bij het verschijnen van "Kwaadschiks" de roman beschreef als een nieuw type detective. Zijn boek was geen whodunnit, aangezien vanaf het begin duidelijk was wie er had geschoten, maar eerder een whotookit. De identiteit van het slachtoffer blijft … [Lees meer...] overEen groot onbegrepen kind dat Noodlotje speelde
Ik ben ook nog de peetvader van haar halfbroer
40 jaar tandeloos (54) Het woord staat er zomaar, achteloos, als we al ver over de helft in Kwaadschiks van A.F.Th. van der Heijden zijn. De advocaat Ernst Quispel wordt onder schot gehouden door zijn stomdronken cliënt Nico Dorlas. Om de man gunstig te stemmen roept Ernst eerst zijn dochter Cynthia aan, die ooit op Dorlas' pleegkind heeft gepast. En dan: Ik ben ook … [Lees meer...] overIk ben ook nog de peetvader van haar halfbroer
Iraans en Nederlands misdaadnieuws
Vanmiddag promoveert Afrooz Rafiee bij ons in Nijmegen. Ik heb geen officiële rol in haar promotie, maar Afrooz is een goede collega, we hebben samen menig college 'journalistiek schrijven' gegeven. Dat waren vooral praktische colleges, erop gericht om studenten zelf toegankelijk te laten schrijven over wetenschap, maar Rafiees' proefschrift gaat over de theorie: het heet … [Lees meer...] overIraans en Nederlands misdaadnieuws
Zal ik je een column voorlezen?
Een zomer vrij van nut (13) Tot nu toe in Een zomer vrij van nut: in het vroege voorjaar van 2027 is de jonge universitair docente Sanne de Bree begonnen bij de afdeling Nederlandse Taal en Cultuur. Maar er is niets meer te doen. Studenten komen niet meer naar college omdat de kunstmatige intelligentie in hun oor alles wat ze moeten weten toch wel voorzegt. Artikelen … [Lees meer...] overZal ik je een column voorlezen?
De structuur van Kwaadschiks
40 jaar tandeloos (53) Een van de redenen voor mij om ook als taalkundige geïnteresseerd te zijn in De tandeloze tijd is dat het een van de omvangrijkste samenhangende brokken Nederlands is die we hebben. Je kunt lettergrepen bestuderen, of woorden, of zinnen, of gesprekken, maar je kunt ook omhoog reiken naar iets groots, naar het grootste – en dan is een romancyclus het … [Lees meer...] overDe structuur van Kwaadschiks
Zie maar eens wijs te worden uit die spaghettikluwens
40 jaar tandeloos (52) De schrijver A.F.Th. van der Heijden heeft weleens gezegd dat hij bewust digibeet is. Hij schrijft zijn boeken niet op de computer, maar op een typemachine – een elektrische typemachine weliswaar, maar dat is het enige compromis aan de moderne tijd. Ik ben onvoldoende doorgedrongen in de Van der Heijdenologie om te kunnen verklaren waarom de … [Lees meer...] overZie maar eens wijs te worden uit die spaghettikluwens
Wolkom, kollega’s!
Vandaag is een feestelijke dag. Het centrum van Neerlandistiek verplaatst zich naar Leeuwarden omdat we daar Frisistyk openen. Een eigen redactie gaat daar een zuster verwelkomen, een online tydskrift foar taal- en letterkunde. Een zuster die bij ons in huis komt wonen: ze heeft een eigen website, een eigen url (www.frisistyk.nl) en maakt eigen keuzes. De artikelen zullen … [Lees meer...] overWolkom, kollega’s!
Onze grootste schrijver
40 jaar tandeloos (51) In Kwaadschiks verwijst A.F.Th. van der Heijden ineens naar collega-schrijvers. In eerdere delen bleven die verwijzingen naar Nederlandse schrijvers beperkt – ik heb al gewezen op verwijzingen naar Frans Kellendonk en Gerard Reve, in Advocaat van de hanen zit een bekende pastiche op S. Carmiggelt, en verder wordt een doodenkele keer verwezen naar een … [Lees meer...] overOnze grootste schrijver
Hij hield van het uitstekende bot onder haar linkerknieschijf
40 jaar tandeloos (50) Er is een tweetal thema's dat pas vanaf deel 5 aan bod komt in De tandeloze tijd: liefde, en jaloezie. In de delen 1 tot en met 4 lijken Albert Egberts en Ernst Quispel nauwelijks echt geïnteresseerd in hun partners. Te weinig om grote liefde te voelen, te weinig om jaloers te zijn. Als Zwanet met Ernst trouwt in plaats van met Albert blijkt uit … [Lees meer...] overHij hield van het uitstekende bot onder haar linkerknieschijf
Die modderstroom van taal… hield het dan nooit op?
40 jaar tandeloos (49) Ik schreef al eerder over de opvatting van Jaap Goedegebuure die meende dat Ernst Quispel in Advocaat van de hanen een 'karikatuur' is van Albert Egberts: een mislukte schrijver tegenover een echte kunstenaar. Toen Goedegebuure dat schreef, was Kwaadschiks nog niet verschenen, waarin de échte anti-Egberts opduikt: Nico Dorlas. Waar Albert Egberts … [Lees meer...] overDie modderstroom van taal… hield het dan nooit op?
Hopelijk wordt het schoolvak nu beter
De nieuwe kerndoelen zijn er! De afgelopen maanden heeft een groep docenten, universitaire neerlandici, onderwijskundigen en anderen gewerkt aan lijsten met punten van wat de basisscholen en de middelbare scholen al onze leerlingen in ieder geval moeten leren over taal en Nederlands (en trouwens ook over rekenen en wiskunde). Natuurlijk: na vele jaren van kritische discussie … [Lees meer...] overHopelijk wordt het schoolvak nu beter
Een regelrechte zonde tegen het heilige bestaan
40 jaar tandeloos (48) Alle delen van De tandeloze tijd hebben natuurlijk alles te maken met alle andere delen. De verleiding is groot om de eerste vier delen centraal te stellen, als de delen waar alles uit is voortgekomen: deel 5, De helleveeg, biedt een nieuwe kijk op de familie van Albert Egberts en deel 6, Kwaadschiks, laat zien hoe de wereld van Ernst Quispel er ruim … [Lees meer...] overEen regelrechte zonde tegen het heilige bestaan
Snappen jullie dan nooit iets, stelletje stomkoppen?
40 jaar tandeloos (47) Misschien nog wel meer dan andere delen van De tandeloze tijd is De helleveeg een familieroman. Natuurlijk, ook in de eerste delen, met name Vallende ouders en De gevarendriehoek speelt de familie van Albert Egberts een belangrijke rol, zoals er ook later van allerlei personages allerlei trauma's worden opgerakeld. Maar nooit staat de familie zo … [Lees meer...] overSnappen jullie dan nooit iets, stelletje stomkoppen?
Philip Dröge over indianen uit Overijssel
In september 2023 verscheen het boek 'Tawl. Hoe de Nederlandse taal (bijna) Amerika veroverde' waarin Philip Dröge beschrijft hoe hij op de fiets op zoek gaat naar de resten Nederlands die je nog vindt in het noorden van de Amerikaanse staten New York en New Jersey. Aan de hand van tal van mooie, soms bijna moeilijk te geloven verhalen, laat hij zien wat de Nederlandse … [Lees meer...] overPhilip Dröge over indianen uit Overijssel
Alweer werd ik niet de kamer uit gestuurd
40 jaar tandeloos (46) In het allereerste artikel ooit op deze site, 'Over stijl' van Ton Anbeek en Arie Verhagen uit 2001, komt De tandeloze tijd al aan de orde. Het artikel van Anbeek en Verhagen is een pleidooi voor de stilistiek, het onderzoek naar stijl, als een overlap tussen taal- en letterkundig onderzoek. Als casus nemen de auteurs de eerste bladzijde van Het hof … [Lees meer...] overAlweer werd ik niet de kamer uit gestuurd
