40 jaar tandeloos (47) Misschien nog wel meer dan andere delen van De tandeloze tijd is De helleveeg een familieroman. Natuurlijk, ook in de eerste delen, met name Vallende ouders en De gevarendriehoek speelt de familie van Albert Egberts een belangrijke rol, zoals er ook later van allerlei personages allerlei trauma's worden opgerakeld. Maar nooit staat de familie zo … [Lees meer...] overSnappen jullie dan nooit iets, stelletje stomkoppen?
Philip Dröge over indianen uit Overijssel
In september 2023 verscheen het boek 'Tawl. Hoe de Nederlandse taal (bijna) Amerika veroverde' waarin Philip Dröge beschrijft hoe hij op de fiets op zoek gaat naar de resten Nederlands die je nog vindt in het noorden van de Amerikaanse staten New York en New Jersey. Aan de hand van tal van mooie, soms bijna moeilijk te geloven verhalen, laat hij zien wat de Nederlandse … [Lees meer...] overPhilip Dröge over indianen uit Overijssel
Alweer werd ik niet de kamer uit gestuurd
40 jaar tandeloos (46) In het allereerste artikel ooit op deze site, 'Over stijl' van Ton Anbeek en Arie Verhagen uit 2001, komt De tandeloze tijd al aan de orde. Het artikel van Anbeek en Verhagen is een pleidooi voor de stilistiek, het onderzoek naar stijl, als een overlap tussen taal- en letterkundig onderzoek. Als casus nemen de auteurs de eerste bladzijde van Het hof … [Lees meer...] overAlweer werd ik niet de kamer uit gestuurd
Wat betekent het woord ‘woord’?
Hier is een intrigerend geheim van de taalwetenschap: we weten niet wat een woord is. Er bestaat niet alleen geen definitie van die alle taalkundigen bevredigt, het is waarschijnlijk moeilijk om een definitie te geven die ook maar iemand bevredigt. Waar niet-taalkundigen over taal vaak nadenken als een verzameling woorden – we doen verkiezingen van 'woorden van het jaar', het … [Lees meer...] overWat betekent het woord ‘woord’?
Helleveeg
40 jaar tandeloos (45) Hoewel er dertien jaar verstreken waren na het verschijnen van het vorige deel van De tandeloze tijd, keerden veel van de thema's en motieven terug in De helleveeg, schoenen bijvoorbeeld, speeksel, honden en incest. Zelfs Italië komt in deze verder door en door Nederlandse roman heel even langs – de huwelijksreis van titelpersonage Tiny zou naar Lugano … [Lees meer...] overHelleveeg
Alles wat je wil weten over de zachte g
Op 21 september 2023 organiseerde Brabanders en hun Taal de online lezing 'Alles wat je wil weten over de zachte g', door Marc van Oostendorp. Brabanders en hun Taal is een gemeenschap waarbij iedereen die de Brabantse taal en cultuur een warm hart toedraagt, welkom is en zich thuis kan voelen. Brabanders en hun Taal wordt mogelijk gemaakt door Erfgoed Brabant. … [Lees meer...] overAlles wat je wil weten over de zachte g
Ze stonden een tijdje zwijgend naast elkaar in de diepte te kijken
40 jaar tandeloos (44) Zoals in alle andere delen van De tandeloze tijd speelt de ruimte een belangrijke rol in Advocaat van de hanen. In de oorspronkelijke trilogie is een van de delen De gevarendriehoek genoemd naar het geografische platte vlak (er wordt een stukje Geldrop mee aangeduid dat ongeveer een driehoek is op de kaart) en de andere dimensie, hoog-laag, wordt … [Lees meer...] overZe stonden een tijdje zwijgend naast elkaar in de diepte te kijken
Wrakhoutkunstenaar
40 jaar tandeloos (43) In zijn stuk over Advocaat van de hanen in het Lexicon van literaire werken, (en in een eerder stuk in Ons Erfdeel) ontwikkelt Jaap Goedegebuure een opmerkelijk idee over het verschil tussen Albert Egberts (protagonist van de delen 1, 2 en 3 van De tandeloze tijd en bijfiguur in deel 4) en Ernst Quispel (protagonist van deel 4 en bijfiguur in deel … [Lees meer...] overWrakhoutkunstenaar
Niet in die poepigheid
Nene leert Nederlands "Blinderik!" Het is altijd leuk om uitgescholden te worden door een kind, vooral als het je eigen kind is, en vooral als ze ermee aangeeft nu in een van de laatste details van de grammatica bekend te geraken: die van de woordvorming met voor- en achtervoegsels. "New formations in -erik are rare. They often sound slightly artificial", … [Lees meer...] overNiet in die poepigheid
Je moet nodig eens naar de oogarts, want je loopt overal tegenop
40 jaar tandeloos (42) Met het verschijnen van Advocaat van de hanen is in 1990 De tandeloze tijd ontploft. Het was voor zover we weten altijd al Van der Heijdens bedoeling dat deel 3 verteld zou worden uit verschillende perspectieven. Maar Advocaten is deel 4, verscheen uiteindelijk jaren vóór dat 'polyfone' deel 3, en had een andere hoofdpersoon: niet langer Albert … [Lees meer...] overJe moet nodig eens naar de oogarts, want je loopt overal tegenop
Amsterdam als verhaal
Wat is een stad? Iedereen doet altijd maar alsof het volkomen vanzelf spreekt waar je het over hebt als je het over Amsterdam hebt ('ik ben vandaag in A. geweest', 'ik houd van A.!', 'naar A. wil ik nooit meer toe!'), maar zo duidelijk is het bij nadere beschouwing helemaal niet. Er zijn om te beginnen heel verschillende soorten betekenissen. In de eerste plaats kan … [Lees meer...] overAmsterdam als verhaal
‘Ja, ik weet het, ik moet me nog opmaken’
40 jaar tandeloos (42) Als iemand het verfillmen van boeken wil bekritiseren, zou die kunnen beginnen bij de film Advocaat van de hanen (1996) van Gerrit van Elst (tegen een kleine vergoeding te bekijken bij het Filmmuseum). Het is een film waarbij heel onduidelijk is, in ieder geval aan mij, wat de regisseur heeft willen doen, behalve bepaalde, vrij lukraak gekozen scenes … [Lees meer...] over‘Ja, ik weet het, ik moet me nog opmaken’
Waar komt de zachte g vandaan?
Een video van Bart Lijdsman … [Lees meer...] overWaar komt de zachte g vandaan?
God was ’m gepiept, en zijn nalatenschap… een en al nalatigheid
40 jaar tandeloos (41) Ik heb nu al een paar keer betoogd dat De tandeloze tijd – behalve natuurlijk op allerlei andere manieren – te lezen is als een postkatholiek werk, waarin wordt onderzocht wat er rond de millenniumwisseling over is van het christendom. Zoals het in Onder het plaveisel het moeras staat: God was ’m gepiept, en zijn nalatenschap… een en al … [Lees meer...] overGod was ’m gepiept, en zijn nalatenschap… een en al nalatigheid
‘al sprak je het volgens Albert uit als La Tatanèlla’
40 jaar tandeloos (40) Een boek lezen is in 2023 echt iets anders dan het pakweg in 1996 was. Deel 3 van De tandeloze tijd speelt zich voor een belangrijk deel af in Napels en er worden allerlei straatnamen in genoemd. Vrij belangrijk is bijvoorbeeld de kroeg La Tattamella in de Vico detto Fico, waar Albert naartoe wordt gebracht door zijn vriend Gesù Porporà, en waar hij … [Lees meer...] over‘al sprak je het volgens Albert uit als La Tatanèlla’
Comen en commen in de Reynaert
In een interessant artikel over het rijm in Vanden vos Reynaerde wijst Rik Van Daele in het voorbijgaan op een interessant verschijnsel: de naam Lamfroyt wordt altijd met een o geschreven, behalve als hij in rijmpositie voorkomt: dan is het Lamfreyde. Van Daele bespreekt niet echt waarom er deze variatie is, en waarom de vormen op deze manier verdeeld zijn over de rijmen. Nu … [Lees meer...] overComen en commen in de Reynaert
Zij bracht hem tot dit gedrag dat niet bij hem paste
40 jaar tandeloos (39) Het is om een aantal redenen belangrijk dat Ernst Quispel een protagonist is van enkele delen van De Tandeloze Tijd, te weten Advocaat van de hanen en Kwaadschiks, maar een belangrijke reden is dat hij zoveel lijkt op Albert Egberts, in ieder geval in zijn neiging tot zelfdestructie – de overgave aan overmatige drank, drugs en seks, al is dat bij … [Lees meer...] overZij bracht hem tot dit gedrag dat niet bij hem paste
StudyingUnderTheSun
Een zomer vrij van nut (12) Tot nu toe in Een zomer vrij van nut. In februari 2027 is Sanne de Bree aangetreden als universitair docent bij de afdeling Nederlandse Taal en Cultuur. De komst van kunstmatige intelligentie heeft alles veranderd, we hebben hier duidelijk te maken met sciencefiction: iedereen heeft een oortje in waarin kunstmatige intelligentie de drager … [Lees meer...] overStudyingUnderTheSun
Geluk werkte verlammender dan leed
40 jaar tandeloos (38) De euforie van Ernst Quispel in Advocaat van de hanen is een intrigerend fenomeen. Normaliter denken wij, westerse mensen rond het jaar 2000, over gevoelens en gedachten als dingen die in een individu plaatsvinden. Ik denk in mijn hersenen, mijn gevoelens doen zich ook ergens gelden in mijn lichaam. Ze zijn allemaal van mij, en ik kan wel proberen ze … [Lees meer...] overGeluk werkte verlammender dan leed
Met rebelse overmoed denken dat je over een vrije wil beschikt
40 jaar tandeloos (een intermezzo) "Elke schrijver die enige faam weet te verwerven," schreef Gerard Raat in 1999, "wordt het onderwerp van publicaties over zijn leven en werk." Ja, in 1999! Moet je nu, 25 jaar later nog eens komen. Er verschijnen schrijversbiografieën over morsdode schrijvers bij de vleet, maar boeken over iemands werk zijn inmiddels op de vingers van één … [Lees meer...] overMet rebelse overmoed denken dat je over een vrije wil beschikt
Verkeerde schoenen
40 jaar tandeloos (37) De eerste en enige keer in mijn leven dat ik A.F.Th. van der Heijden in het echt zag, was ik onder de indruk van zijn schoenen: half-hoog, in mijn herinnering bordeauxrood gekleurd. Hij werd, ergens aan het eind van de jaren tachtig, geïnterviewd in Tilburg, naar mijn herinnering in een kroeg. Ik studeerde toen in Tilburg. Ik weet niet meer waarom … [Lees meer...] overVerkeerde schoenen
Wegcijferen van de jeugd, dat bedoel ik
40 jaar tandeloos (36) Af en toe lijkt A.F.Th. van der Heijden profetische gaven te hebben gehad. In Advocaat van de hanen spreekt de 37-jarige advocaat Ernst Quispel in 1985 met een aantal jonge 'hanen', jongens met hanenkammen die op dat moment niet ouder zijn dan twintig (en dus geboren zijn in de tweede helft van de jaren zestig). De roman is zelf verschenen in 1990. … [Lees meer...] overWegcijferen van de jeugd, dat bedoel ik
Die voor het historisch materialisme zo nutteloze wezens
40 jaar tandeloos (35) Aan het begin van Advocaat van de hanen begint heeft de advocaat Ernst Quispel een aantal door ontgiftingsverschijnselen ingegeven visioenen. Die gaan allemaal over indringers – gaandeweg komen we erachter dat dit krakers zijn. Ze zijn vanwege hun punkhaardracht de hanen uit de romantitel, maar ze nemen in de visioenen de gedaanten aan van allerlei … [Lees meer...] overDie voor het historisch materialisme zo nutteloze wezens
Moeluke woorden in de neerlandistiek
De redactie van Neerlandistiek krijgt af en toe e-brieven als we een Engels of anderszins ongebruikelijk woord gebruiken. "Hoort codeswitching tot de neerlandistiek?" schreef van de week nog iemand, naar aanleiding van een aankondiging van een lesbrief. Ja, dat hoort inderdaad tot de neerlandistiek. Het is een woord voor het veranderen van taal binnen een zin, zoals vloeiend … [Lees meer...] overMoeluke woorden in de neerlandistiek
Plechtig en in alle nederigheid verklaar ik mezelf hierbij heilig
40 jaar tandeloos (34) En dan komt, tegen het eind van de oorspronkelijk geplande trilogie De tandeloze tijd, die je zo gemakkelijk kunt lezen als een postkatholiek boek, een poging om te leven in een werreld zonder de katholieke kerk, ineens ook nog Christus ter sprake. Ja, over Jezus is dan al een paar keer eerder gesproken. Een van de personages van deel 3 heet nota … [Lees meer...] overPlechtig en in alle nederigheid verklaar ik mezelf hierbij heilig
