Een fraai voorbeeld van hoe je de wetenschap voor je eigen politieke karretje kunt spannen, wordt in het nieuwe nummer van Onze Taal geleverd door dr. Harrie Scholtmeijer van de IJsselacademie. Dat is een organisatie die betaald wordt door de provincie Overijssel om activiteiten in de lokale streektaal te ondersteunen. Dat is natuurlijk prachtig werk, er kan wat mij betreft bij … [Lees meer...] over‘Feiten’ over streektalen
Hoort naer!
Een menselijke Karel, een menselijke professor Tijdens hun gesprek in de KANTL hadden Frits van Oostrom en Frank Willaert het er onlangs even over: in hun beider boeken wordt heel even aangestipt dat Klaas Hanzen Heeroma (1909-1972) misschien toch in ieder geval een beetje gelijk had. Heeroma was hoogleraar in Groningen, hield zich bezig met zo'n beetje alle hoeken van de … [Lees meer...] overHoort naer!
Hoe meer sprekers, des te meer toon
Talen verschillen natuurlijk: de ene taal heeft een ui-klank en de ander niet, de ene zet het lijdend voorwerp voor het werkwoord, en de ander zet hem erachter. Het in kaart brengen van al die verschillen is al een hele puzzel, maar er doet zich natuurlijk ook een hele verzameling nieuwe vragen voor met de vorm: waarom heeft taal 1 eigenschap α en taal 2 eigenschap β? Lange … [Lees meer...] overHoe meer sprekers, des te meer toon
‘Maar houden de stemmen zich daar dan aan?’
Een zomer vrij van nut (4) Wat tot nu toe gebeurde in ons feuilleton Een zomer vrij van nut: Sanne de Bree is in februari 2027 net begonnen als universitair docent bij de afdeling Nederlandse Taal en Cultuur. In de pauze van haar eerste college zijn alle studenten weggegaan zonder dat ze begrijpt waarom., "Nu lekker in de zon zitten!" zei Sannes stem in haar oor. … [Lees meer...] over‘Maar houden de stemmen zich daar dan aan?’
Een grenzenloze taal
Er zijn weinig talen met zo'n interessante geschiedenis als het Jiddisch, een taal die regelmatig alle definities van wat een taal is doorbrak, die dat eigenlijk nog steeds doet, en die toch al honderden jaren wordt doorgegeven. Een taal die in contact heeft gestaan met allerlei talen, die uit al dat contact steeds weer dingen oppikt, en zelf ook zijn sporen nalaat. Een taal … [Lees meer...] overEen grenzenloze taal
Job en Jet en de snelkookpan van de studie
Het is een journalistiek puik stukje werk, de reportage die AT5 maakte (hierboven) over de vraag of er op de Universiteit van Amsterdam nog wel sprake is van 'academische vrijheid'. Het enige bezwaar is misschien dat het nauwelijks gaat over 'academische vrijheid' in strikte zin – het recht van onderzoekers om te onderzoeken wat zij belangrijk vinden en over dat onderzoek ook … [Lees meer...] overJob en Jet en de snelkookpan van de studie
Een slechtziende engel met kromme vingers
Waarom Alara Adilow lezen? .Als Alara Adilow niet een aantal belangrijke poëzieprijzen had gekregen, had ik haar misschien niet ontdekt. Haar bundel Mythen en stoplichten moet je als bundel lezen. Er staan een paar goeie gedichten in, zoals het onderstaande, maar pas als je de bundel als geheel leest, ontdek je wat voor dichter Adilow is – iemand die je een nieuw leven … [Lees meer...] overEen slechtziende engel met kromme vingers
Wat we kunnen leren van chimpanzeegebaren
89 procent van de gebaren die kleine kinderen maken (wijzen, palm van je hand laten zien, enzovoort), worden ook gemaakt door andere mensapen. Het is vrij duidelijk dat we in ieder geval in dit deel van de communicatie iets hebben geërfd van onze gemeenschappelijke voorouders, meer dan zeseneenhalf miljoen jaar geleden. Uit recent onderzoek blijkt dat mensen veel apengebaren … [Lees meer...] overWat we kunnen leren van chimpanzeegebaren
Eindopdrachten aan het begin van het semester
Een zomer vrij van nut (3) Tot nu toe in het saaifaaifuijeton Een zomer vrij van nut: Sanne is een docente Nederlandse Taal en Cultuur die in februari 2027 ondanks alles – humeurige baas, kapot koffie-apparaat, de mogelijke zinloosheid van alles vanwege chatbots – toch nog college moet geven. "Beste mensen!" Sanne keek de collegezaal in. "Mijn naam is Sanne de Bree en … [Lees meer...] overEindopdrachten aan het begin van het semester
Maak je het leven toch niet zo moeilijk
Een zomer vrij van nut (2) Tot nu toe in het saaifaaifuijeton Een zomer vrij van nut: Sanne is een beginnend universitair docente die op de eerste dag van haar werk in 2027 geconfronteerd wordt met een kapot koffieapparaat. En een stem in haar oor die het probleem oplost. Sanne dronk van haar koffie. "Als jij zo geweldig bent", zei ze, "had je de koffie toch ook wel … [Lees meer...] overMaak je het leven toch niet zo moeilijk
Een zomer vrij van nut
Een neerlandistisch saaifaaifuijeton Sanne haar denken was snel en vrolijk. Maar vandaag niet. Het was februari 2027, en ze had haar eerste dag als universitair docent aan de universiteit waar ze tot dan toe nog maar een paar keer was geweest. Toen ze nog studeerde, toen ze promoveerde, toen ze een postdoc-plaats aanvaarden, had het onmogelijk geleken om ooit een baan te … [Lees meer...] overEen zomer vrij van nut
Stenen van zondeloze mensen
Jurriën Rood meent dat je appels en peren wel met elkaar kunt vergelijken. Hij maakt hier nogal een groot punt van: je kunt echt alles met elkaar vergelijken. En dan kun je bijvoorbeeld zeggen dat appels dichter in de buurt komen van een ronde vorm. Jaja. Het is het soort opmerkingen die je als taalkundige weleens te horen krijgt op een feestje. Iemand is een succesvolle … [Lees meer...] overStenen van zondeloze mensen
De nieuwe realiteit van tekstproductie op school
Er is een nieuwe ronde Dudoc Alfa-subsidies! Dat is geld voor docenten in de Geesteswetenschappen die willen promoveren op een onderwerp dat de wetenschap vooruit helpt en tegelijkertijd op de een of andere manier in de klas kan worden toegepast. Ik kan niet zeggen hoe mooi ik het vind, dat dit systeem bestaat. Goed voor leraren, die een mooie kans krijgen zich verder te … [Lees meer...] overDe nieuwe realiteit van tekstproductie op school
Me niet uitlachen!
"Niet mij uitlachen!" zei ik tegen mijn dochter. Want die was me aan het uitlachen. "Huh?" zei mijn vrouw, "mij? Waarom niet me?" Want zo'n gezin zijn we. Het is inderdaad een beetje gek. Normaal gesproken zegt een mens me. "Zij lacht mij uit" zou ik eigenlijk alleen zeggen om het te contrasteren met een ander (zij lacht niet mijn grootste vijand uit, zij lacht mij uit). … [Lees meer...] overMe niet uitlachen!
aɪ ɔː ɪ iː aɪ
Waarom Rozalie Hirs beluisteren? De Nederlandse dichter voor lezers met oren is Rozalie Hirs. Je kon altijd al horen aan haar werk dat ze een componist is, iemand die gewend is om te luisteren naar de wereld en naar de taal. Voor veel mensen en zelfs voor veel dichters lijkt poëzie voor de eerste plaats te bestaan uit letters op papier, maar niet voor Hirs. In haar nieuwe … [Lees meer...] overaɪ ɔː ɪ iː aɪ
Het échte probleem van de Taalunie
De problemen rond de Taalunie hebben nu ook de Interparlementaire Commissie (IPC) bereikt. Dat is het beraad van Nederlandse en Vlaamse parlementariërs die samen de ministers moeten controleren die de leiding voeren over de Taalunie. De Algemeen Secretaris – de hoogste ambtenaar – daarvan is onlangs vertrokken na signalen over onvrede op de werkvloer. Afgelopen maandag kwam … [Lees meer...] overHet échte probleem van de Taalunie
Waarom de ie in Limburg hoger is dan de aa
De schoonheid van de wetenschap voor de wetenschapper zit hem vaak in kleine dingen. De ontdekking, bijvoorbeeld dat de ie en de oe in het dialect van Hamont opvallend veel hoger zijn dan bijvoorbeeld de aa, waarbij 'opvallend veel hoger' betekent: ongeveer twee halve tonen. Voor mij betekende het gisteren een genoeglijk uurtje door een nieuw artikel over 'intrinsieke … [Lees meer...] overWaarom de ie in Limburg hoger is dan de aa
Geen vaders van de taalkunde meer
Taalkunde in de grote tent Hoe kunnen we de taalwetenschap tot een beter vak maken? Niets minder dan dat is de inzet van een artikel dat de laatste weken de ronde doet op het internet, Toward a big tent linguistics. Het artikel is geschreven door twee taalkundigen, Caitlin Green en Ricker Dockum, die over zichzelf onder andere mededelen dat ze wit zijn en millennials, Zij … [Lees meer...] overGeen vaders van de taalkunde meer
Lieve tante Olga
Gisteren zag ik in Haarlem iets prachtigs: de herrijzing van het Taalmuseum. Tijdens het congres van het Genootschap Onze Taal presenteerde Fresco Sam-Sin, sinds enige tijd de nieuwe directeur van dat museum, een prachtige nieuwe tentoonstelling, die helemaal gebaseerd was op zijn tante Olga. Die tante is al bijna 95, en niet bang voor de camera. Ze is heel populair met … [Lees meer...] overLieve tante Olga
Hoe onderzoeken we de taal van kunstmatige intelligentie?
Ik denk dat er een half jaar geleden, toen met ChatGPT de eerste chatbot van een nieuwe generatie op internet verscheen, iets is gebeurd dat we nu nog niet gebruiken. In ieder geval is er nu een wezen dat geen mens is en toch menselijke taal kan gebruiken op een niveau dat tot nu toe nog nooit door iets of iemand werd bereikt die geen mens was. Het is nog niet perfect, maar … [Lees meer...] overHoe onderzoeken we de taal van kunstmatige intelligentie?
Hoe we klanken maken
Hoe maken we klanken? Hoe zeggen we een woord als kat? Misschien wel de eenvoudigste gedachte, en een gedachte die zeker tot het begin van deze eeuw ook de beste taalkundige papieren had, is ongeveer: eerst zeg je een K, dan zeg je een A en tot slot zeg je een T. Dat impliceert dat je ergens in je geheugen hebt opgeslagen hoe je indviduele medeklinkers en klinkers zegt. … [Lees meer...] overHoe we klanken maken
Waarom is ‘☮’ makkelijker te onthouden dan ‘peace’?
Hoe gaat het menselijk brein om met symbolen, zoals € of ☮? Daarover blijkt nog maar bijzonder weinig bekend te zijn, maar een nieuw artikel in het tijdschrift Cognition werpt in ieder geval enig licht op de zaak: deze symbolen blijken gemakkelijker te onthouden te zijn dan woorden. In een zorgvuldig ontworpen verzameling experimenten lieten de onderzoekers mensen … [Lees meer...] overWaarom is ‘☮’ makkelijker te onthouden dan ‘peace’?
Maaike Meijer over mannen
Deze week verschijnt het boek 'Radeloze helden' van Maaike Meijer, een lucide onderzoek naar mannelijkheid aan de hand van onder andere Moby Dick, Jan Wolkers, Peter van Straaten en One Flew Over The Cuckoo's Nest– en waar die vastloopt. Ik sprak met de auteur over dit fascinerende boek dat iedereen moet lezen. Het gesprek is ook te beluisteren als podcast. … [Lees meer...] overMaaike Meijer over mannen
Muziek en stadsdialect
De allerlaatste aflevering (je hoort als je goed luistert de snik in mijn stem) van Het Dialectenbureau gaat over muziek in stadsdialecten, zoals die van Amsterdam, Utrecht en Maastricht! En met onder andere Professor Soortkill, Fred Siebelink en Beppie Kraft. … [Lees meer...] overMuziek en stadsdialect
Zijn de problemen van de Taalunie nu opgelost?
Een vrolijke week was het niet, de afgelopen week, in de wereld van de Nederlandse taal. Kris Van de Poel vertrok onverhoeds als Algemeen Secretaris van de Nederlandse Taalunie, en wat aan die beslissing ook vooraf is gegaan (we weten dat niet): dat is een persoonlijke nederlaag en een tragedie. Het betekent bovendien dat de organisatie van het Algemeen Secretariaat en de … [Lees meer...] overZijn de problemen van de Taalunie nu opgelost?
