Het is een makkelijke voorspelling, maar ik doe ’m toch: de komende tijd gaan we het woord fatsoen vaker lezen en horen. De aanleiding zal duidelijk zijn: de verkiezingen. Fatsoen is een heel oud woord. We gebruiken het al sinds de vijftiende eeuw. Aanvankelijk in de betekenis ‘vorm, model’, later vooral voor ‘manier van doen, handelwijze’. Via het Frans gaat het terug op … [Lees meer...] overMet goed fatsoen
Artikel
Wordt het Engels ooit de enige taal ter wereld?
Wat iedereen moet weten over taal (29) Talen zijn als jonge sterren. Zoals die laatste steeds meer materie aantrekken, en door de aangetrokken materie zwaarder worden en zo nóg meer materie aantrekken. Een taal is aantrekkelijk als ze veel sprekers heeft: door die taal te leren kun je met veel mensen praten. Maar als de taal om die reden door veel mensen geleerd wordt, … [Lees meer...] overWordt het Engels ooit de enige taal ter wereld?
Groslijst: Karolien Berkvens, Zo’n nacht, zo’n ochtend
Pijn als een octopus Tijdens het lezen van de eerste bladzijdes van Zo’n nacht, zo’n ochtend vraag ik me meteen af waarom het is ingestuurd voor de Libris Literatuur Prijs. Het is immers geen roman, het is non-fictie. Een waar gebeurd relaas over een raadselachtige pijn, zoals de ondertitel zegt. ‘Dit is geen droom’, zijn de eerste woorden, ook al een statement … [Lees meer...] overGroslijst: Karolien Berkvens, Zo’n nacht, zo’n ochtend
Olifanten van Troje
Over ‘Het geschenk’ van Gaea Schoeters Ik ben geen schrijver, maar ik kan me voorstellen dat je, als je wél schrijver bent, bij sommige van je teksten – misschien ook maar heel soms – in een staat van epifanie raakt: dat je van begin tot eind zéker weet dat je iets heel goeds te pakken hebt. Misschien vergelijkbaar met Paul McCartney toen ‘Yesterday’ zich in één nacht aan … [Lees meer...] overOlifanten van Troje
Peter Buwalda
Eliot Weinberger schreef, al ben ik er niet zeker van: "I have no interest in first-person investigation; I've never found myself interesting." Het absurde is dat een schrijver zijn ‘innerlijke werkelijkheid haat' en door zijn werk - zitvlees - verder afdrijft van zijn binnenbrein, de gedaante aanneemt van een overlevende die geen deel uitmaakt van de … [Lees meer...] overPeter Buwalda
Waarom moeten we mensen niet letterlijk nemen?
Wat iedereen moet weten over taal (28) Moet je blij zijn als iemand tegen je zegt 'Wat goed dat je op tijd bent'? Met andere woorden: is dat een compliment? Het hangt er maar vanaf. Als je door weer en wind bent aan komen zeilen, als je allerlei tegenslagen onderweg hebt gehad en degene die de zin zegt is daarvan op de hoogte, kan de zin inderdaad een compliment zijn. Maar … [Lees meer...] overWaarom moeten we mensen niet letterlijk nemen?
In memoriam Ineke van de Craats – Oosterwold (1944-2025)
Op 1 september 2025 overleed taalkundige, NT2-deskundige, alfabetiseringsspecialist en medeontwikkelaar van Diglin+ Ineke van de Craats. Tot in 2025 is Ineke actief gebleven. Ze bleef zeer betrokken in het wel en wee van laag opgeleide leerders van het Nederlands als tweede taal. Ze bleef zoals ze was: voortvarend, vriendelijk, toegankelijk, maar ook inspirerend, … [Lees meer...] overIn memoriam Ineke van de Craats – Oosterwold (1944-2025)
‘Hallo met God, Ik ben er niet.’
Toeval bestaat niet. Vier dagen geleden was het tien jaar geleden dat Zwagerman uit zijn leven stapte; drie dagen geleden zag ik de docu die Coen Verbraak over (het eind van) Zwagermans leven maakte, ‘Voor alles bang geweest’ (2018). Heel veel had ik niet van hem gelezen, maar toch wel enkele romans en essays en meermaals de dichtbundel Roeshoofd hemelt (2005), dat … [Lees meer...] over‘Hallo met God, Ik ben er niet.’
Hoe verschilt de omgang van computers met taal van de onze?
Wat iedereen moet weten over taal (27) Ik veronderstel dat een komeetinslag een grootse gebeurtenis is in bepaalde wetenschappen. Een nieuwe steen uit de ruimte! Wat kunnen we daar allemaal uit leren? En als de komeetinslag een enorme impact heeft, hoe schadelijk ook, als we hem overleven: hoe interessant is dit. De komst van chatbots zoals ChatGPT, Gemini, DeepSeek, en … [Lees meer...] overHoe verschilt de omgang van computers met taal van de onze?
Groslijst: Ingrid de Vries, De Violist
Verschillende mensen in haar omgeving, schrijft Ingrid de Vries in het dankwoord achterin De violist, kregen aan het eind van hun leven de ziekte van Alzheimer. Het laatste wat wegviel, was de muziek. 'Dit gegeven, de kracht van de muziek, heeft mij geïnspireerd tot het schrijven van deze roman.' Dat verklaart een hoop, denk je als dit leest. Dáárom pakte het verhaal in … [Lees meer...] overGroslijst: Ingrid de Vries, De Violist
Waarom het Litouws zo’n belangrijke taal is
Voor onze reconstructie van het Proto-Indo-Europees zijn de oudste bronnen het belangrijkst. Dat zijn de Indo-Europese talen die het allervroegst op schrift zijn gesteld. Dan hebben we het voornamelijk over het Hettitisch, het Oudgrieks en het Sanskriet – talen die we kennen uit het tweede millennium vóór (!) Christus. Maar in sommige uithoeken van de wereld arriveert … [Lees meer...] overWaarom het Litouws zo’n belangrijke taal is
Etymologica: Girlpower, van economische term naar geuzennaam
Voor de meeste mensen geldt dat girlpower meteen verbonden wordt met vrouwelijke emancipatie, maar de eerste keer dat girlpower geïntroduceerd werd in het Nederlands vanuit het Engels was dat niet in deze betekenis. Girlpower was namelijk oorspronkelijk een maateenheid. Later wordt het woord opnieuw geleend en blijft het hangen in de … [Lees meer...] overEtymologica: Girlpower, van economische term naar geuzennaam
Waar zit taal in de hersenen?
Wat iedereen moet weten over taal (26) Ja, we hebben een tong en lippen nodig om te praten, maar het is duidelijk dat het belangrijkste orgaan voor menselijke taal de hersenen zijn. Zonder brein geen taal. Als we praten of luisteren, als we lezen of schrijven, is ons brein aan het werk: alle woorden die we kennen zitten er opgeslagen, alle zinnen die we aangeboden krijgen … [Lees meer...] overWaar zit taal in de hersenen?
‘waaiende vergezichten / vergezelden onze wanhoop’
Twee monumentale overzichtswerken over Nederlandse poëzie Dit stuk verscheen eerder in NRC (17 september 2025) Er zijn van die boeken waarbij een mens maar net de verleiding kan weerstaan om de keukenweegschaal erbij te pakken. Een nieuw geluid. De geboorte van de moderne poëzie van Nederland van Gillis Dorleijn en Wiljan van den Akker is er zo eentje: 1262 bladzijden … [Lees meer...] over‘waaiende vergezichten / vergezelden onze wanhoop’
Klikpedaal, teenklem, voethaak
Dat renners in koers met hun schoenen aan het pedaal vastzitten, heeft een reden. Terwijl ze het ene pedaal naar beneden duwen, trekken ze het andere met hun voet omhoog en maken zo optimaal gebruik van hun kracht. Een soepele ´coup de pédale´ is niet alleen efficiënt, maar ook een lust voor het oog. Gebeurde het niet op vrijwillige basis, dan zou het vastmaken van de … [Lees meer...] overKlikpedaal, teenklem, voethaak
‘Dat men drinken mocht ende eten’
Zwerfverzen in de middeleeuwen Om plagiaat in scripties te ontdekken gebruikt het onderwijs al geruime tijd software. Vaak is een stukje tekst van vijf woorden achter elkaar, dat in allebei de teksten voorkomt, al genoeg om van plagiaat te spreken, schrijft Mike Kestemont in een nieuw artikel in het tijdschrift TNTL. In de Middeleeuwen lagen die normen wel anders. Het … [Lees meer...] over‘Dat men drinken mocht ende eten’
Groslijst: Johannes Westendorp, Het eerste verlangen
Gaan we vooruit of juist terug? Met Het eerste verlangen (2025) bevestigt Johannes Westendorp (1979) zijn reputatie als grensverleggend romanschrijver. Zijn tweede boek gaat verder dan zijn debuut De maat van alle dingen (2024) dat de longlist van de Libris Literatuur Prijs haalde, en verweeft economie, biologie, filosofie en literatuur tot een … [Lees meer...] overGroslijst: Johannes Westendorp, Het eerste verlangen
Zonder taalonderwijs staan we straks in ons hempie
De gemiddelde Nederlander kan geen enkel Nederlands gedicht uit zijn hoofd opzeggen. Zo’n veertien jaar geleden realiseerde ik me voor het eerst dat dat eigenlijk best vreemd is. Ik studeerde toen Mandarijn in Taiwan en had veel Russische klasgenoten. We zagen elkaar vaak buiten de lessen, en op een van onze meer beschonken ontmoetingen hoorde ik ze enthousiast praten … [Lees meer...] overZonder taalonderwijs staan we straks in ons hempie
‘Haten op’ is ‘minder juist’
Wat er precies in me gevaren was, weet ik niet meer. Maar ik zag ergens staan dat die en die 'haatte op' zus of zo, en ik vroeg me af of het in het woordenboek stond. En warempel, de elektronische Van Dale stelde niet teleur: Maar! Wat betekent daar minder juist? Wat kunnen de redacteuren daar nu weer mee bedoelen? Op de website van Van Dale wordt nergens een toelichting … [Lees meer...] over‘Haten op’ is ‘minder juist’
Over verlies, verandering en veerkracht
Wie wordt er niet weemoedig om het verlies van de kleine en grote talen in Nederland? Wie treurt er niet om het verlies van het Zeeuws, het Veluws, het Keltisch of het Portugees? Taalkundigen, docenten, studenten, sprekers en iedereen die een taal koestert, voelt de pijn wanneer structuren afbrokkelen, nuances verdwijnen, waardering afneemt en opleidingen inkrimpen. Bij zijn … [Lees meer...] overOver verlies, verandering en veerkracht
De troonrede … Helaas
Confuc (19) - Confucius, wat zou u doen als u geroepen werd om een land te besturen? - De taal goed gebruiken. Als de taal niet goed gebruikt wordt, zeggen de woorden niet wat ze moeten zeggen. Dan blijven de dingen die gedaan moeten worden ongedaan. Waarom dwalen gedachten toch zo gauw af bij de enige toespraak in het jaar waarin de regering het volk kan … [Lees meer...] overDe troonrede … Helaas
Wat is een kat?
Het aspect van de taal dat zich vooralsnog het minst leent voor wetenschappelijke studie, is dat van de woordbetekenis. Wat betekenen willekeurig gekozen woorden zoals kat, vrijheid, helaas, saai? Er staan definities in het woordenboek, maar met definities valt die betekenis nooit precies te vangen. Dit schrijft Van Dale over kat: viervoetig klein huisdier, … [Lees meer...] overWat is een kat?
Groslijst: Levi Jacobs, Wie ik ben
In de autofictionele debuutroman van Levi Jacobs, Wie ik ben, trek je de loodzware jas aan van Levi, de dertigjarige depressieve hoofdpersoon. Samen word je kopje onder gesleurd in de eenzame poel van depressie. Het boek beschrijft hoe Levi gedurende zijn leven steeds meer verstrikt raakt in ongezond gedrag en zich verliest in geestelijke en lichamelijke leegte waardoor … [Lees meer...] overGroslijst: Levi Jacobs, Wie ik ben
Nooit uit vreemde neuzen eten
Ooit zag ik een boek met een leuke titel, Haal meer uit uw neus, en even klikken leert dat het uit 1996 stamt en van Ronald Ficket is, uitgegeven werd door Nijgh & Van Ditmar en handelt over ‘de kunst van het peuteren: geschiedenis en techniek van een onuitputtelijke liefhebberij’ en inderdaad: je neus is net een flesje bier dat nooit opraakt – daarom hebben we navolging … [Lees meer...] overNooit uit vreemde neuzen eten
Van amechtig tot zwerk
Piet van Sterkenburgs liefdesverklaring aan het Nederlands 'Piet van Sterkenburg weet van geen ophouden' schreef Jan Stroop in 2018. We zijn nu 7 jaar verder, en het is nog altijd waar. Nu is er wéér een dik boek van hem verschenen – een bewerking weliswaar van een eerdere titel (Een kleine taal met een grote stem, uit 2009), maar een dusdanig ingrijpende bewerking dat je … [Lees meer...] overVan amechtig tot zwerk
