40 jaar tandeloos (72) De roman Stemvorken gaat over mensen die iemand anders willen zijn: Pijkel wil een tijger zijn, en is misschien wel een tijger, Tibbolt Satink wil een ander zijn (een Rotterdammer) zodat die ander met zijn dood zit opgezadeld, de heteroseksuele Corinne en Zwanet willen een lesbisch koppel vormen, en de schrijver van Stemvorken, A.F.Th. van der … [Lees meer...] overHij hoeft zich alleen maar af te schminken
Artikel
Voer voor filologen : avijstant/avystant — noe noe
Terwijl Nederland de gang naar de stembus maakt, werken Hella Hendriks en ik onverstoorbaar verder aan het Repertorium van Eigennamen in Middelnederlandse Literaire Teksten. Dat doen wij elke woensdagmiddag indachtig de wijsheid: het is de druppel die de steen uitholt. Momenteel verversen wij de eigennamen in de prozaroman Margrieta van Limborch. In de beginjaren van het REMLT … [Lees meer...] overVoer voor filologen : avijstant/avystant — noe noe
Een universum van tegenstellingen
De woorden in onze taal, zo wil de traditie van het structuralisme, hebben alleen maar betekenis in een netwerk van betekenissen: iets ‘is’ iets omdat het niet iets anders is. Maar die verschillen tussen betekenissen, voegde het deconstructivisme eraan toe, laten vaak geen zuivere binaire verhouding zien: een van de twee is een ontkenning van de andere waarbij de aanwezigheid … [Lees meer...] overEen universum van tegenstellingen
Al deze mensenschennis
Wanneer bij experimentele literatuur lezers het altijd verder zouden moeten zoeken, dan wil ik op J.Z. Herrenbergs jongste boek Opperhalfrond toch eens het omgekeerde proberen. Ik lees zo gehaast mogelijk, blader niet terug, wuif eventueel onbegrip gewoon weg. En aan de noodzakelijke herlezing van Herrenbergs eerdere deel Nederhalfrond uit 2018 … [Lees meer...] overAl deze mensenschennis
Taalmodellen kunnen niet niet
Een van de wonderlijke kenmerken van chatbots is dat niemand begrijpt hoe ze precies werken – ook de mensen die ze gemaakt hebben niet. Of beter gezegd: het principe is heel simpel – uitrekenen wat het meest waarschijnlijke volgende woord is gegeven wat er allemaal eerder is gezegd. Maar de computer rekent eerst zelf uit op welke aspecten uit de context hij daarvoor het best … [Lees meer...] overTaalmodellen kunnen niet niet
Het evangelie van de Heliand (7): het symbool van de voetwassing
In de vorige bijdragen hebben we laten zien hoe treffend de dichter van de Heliand essentiële punten uit de evangeliën kan verduidelijken, zoals onvoorwaardelijke vergeving en verlossing, en liefde, ook voor mensen die niet tot je vriendenkring behoorden. Het zijn kernpunten van het evangelie en de dichter is in staat deze over te brengen naar de wereld van de Saksische … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (7): het symbool van de voetwassing
Alles uit de kast
De ideologie van het ouderlijk huis wordt helemaal verzwegen in De avonden en een paar andere zaken bijna helemaal. Het boek speelt zich af in de decembermaand van 1946. De Tweede Wereldoorlog komt een paar keer langs: op de schoolreünie is het lot van een leerling even het onderwerp van gesprek, in het vierde hoofdstuk stelt Frits een tactloze vraag en wordt een anekdote … [Lees meer...] overAlles uit de kast
Een goed betaalde huidenkoopman
40 jaar tandeloos (71) De bijbel bestaat uit een Oud en een Nieuw Testament, waarbij het laatste voortbouwt op het eerste maar ook de ambitie heeft het te overstijgen: alle oude verhalen worden in een nieuw licht geplaatst. Op een soortgelijke manier probeerde Vergilius met zijn Aeneis een korte en betere versie van de Ilias en de Odysse in één band te scheppen, maar nu in … [Lees meer...] overEen goed betaalde huidenkoopman
Romantische ironie & camp
Romantische ironie Ook door anderen is Reves ontwikkeling na De avonden in een romantische traditie geplaatst en dan spelen stijl en vormgeving wel een belangrijke rol. Het meest nadrukkelijk gebeurde het door Sjaak Hubregtse die een aantal malen bepleitte dat vooral het proza in de brievenboeken gezien moet worden als een manifestatie van romantische ironie. In … [Lees meer...] overRomantische ironie & camp
Etymologica: wâld en woud
In de NRC van 15 november 2023 stond een artikel waarin het ‘woud’ centraal stond. Het woord woud roept bij mij altijd wat geheimzinnigs, onheilspellends op, zeker in de samenstelling oerwoud. Een ‘gewoon’ woud bestaat uit grote zware bomen, zogenaamde woudreuzen, is moeilijk doordringbaar en toen ik klein was huisden er bovendien rovers en mysterieuze kabouters. Later vertelde … [Lees meer...] overEtymologica: wâld en woud
Maak je eigen populaire cultuur
Ik vroeg ChatGPT alleen om een 'trailer', een 'filmposter' en/of een 'pagina uit een graphic novel' gebaseerd op deze boeken. Ik gaf geen nadere informatie over die boeken. (Ja, er is van alles mis met het schrijven. Dat heeft er vermoedelijk mee te maken dat de kunstmatige intelligentie hier vooral bezig is met het plaatje: ook de letters worden niet gezien als onderdeel … [Lees meer...] overMaak je eigen populaire cultuur
Mijn geschrijf over seks, drank, dood, graf, wreedheid en religie
In de laatste regels van De avonden verwoordt de held van de geschiedenis een eigen visie op de wereld, maar hij deed het minstens twee keer eerder: in de passages die met enige goede wil als poëticaal kunnen worden opgevat. Frits’ poëtica, met nauwgezet realisme en dramatisering door contrastwerking, overheerst in De avonden. Het geldt … [Lees meer...] overMijn geschrijf over seks, drank, dood, graf, wreedheid en religie
Aan de slag met diversiteit in het NVT-onderwijs
Verslag Voortvarend Nederlands Virtueel. Aflevering 3 IVN-directeur Anne Sluijs heet de deelnemers welkom en stelt de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek kort voor. De webinarreeks ‘Voortvarend Nederlands Virtueel’ wordt georganiseerd door de IVN, met financiële steun van de Taalunie, en heeft onder meer als doel kennis te delen en de neerlandistiek een grotere … [Lees meer...] overAan de slag met diversiteit in het NVT-onderwijs
Drie concentrische cirkels
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (2.6) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stukje bekijken ze aan de hand van enkele voorbeelden de rol van globalisering in … [Lees meer...] overDrie concentrische cirkels
Narratieve complexiteit bij Dutchtuber
Het natuurlijk kijkgedrag van jonge kinderen is een rijke bron van onderzoek. Althans, het is de vraag of officieel onderzoek door de ethische commissie zou komen – hoezo wilt u kinderen zomaar laten kijken naar wat ze maar willen? Maar het echte leven reikt ons dat soort experimenten aan. Favoriet onder tienjarige meisjes in de buurt van Zeist is Dutchtuber, een jongeman … [Lees meer...] overNarratieve complexiteit bij Dutchtuber
Door de jaren heen schrijven
Gisteren, op vrijdag 17 november nam de redactie van het Lexicon van Literaire Werken in Utrecht feestelijk afscheid van collega-redacteur Jaap Goedegebuure. Jaap stond in januari 1989 aan de wieg van het Lexicon, het naslagwerk waarin Nederlandstalige literaire teksten van na 1900 worden besproken voor een breed publiek. Het Lexicon doorstond vele stormen en wisselde … [Lees meer...] overDoor de jaren heen schrijven
Een eenzame enkele morianiade, of: De straf van de schande
Dit is misschien wel het stichtelijkste verhaal uit de bundel van Hoffmann, en met de minste ironie gebracht. Gij zult anderen niet uitlachen als gij iets vreemds aan ze ziet. Een moraal die nog steeds hout snijdt. Ik heb maar één bewerking ervan gevonden. In De gestrafte bakkersjongen, in het anonieme Hoe het met stoute kinderen gaat uit 1893, zegt het … [Lees meer...] overEen eenzame enkele morianiade, of: De straf van de schande
Verderop danst een groepje vliegen in de regen
40 jaar tandeloos (70) In ieder deel van De tandeloze tijd komt wel ergens een vlieg voor. In De slag om de Blauwbrug: "Drommen vliegen onttrokken zijn open wonden aan het oog"; Vallende ouders: "Met een zware staart ranselde het onophoudelijk rug en billen om zich de vliegen van het lijf te houden", De gevarendriehoek: "De staart, als bij een ploegpaard tot een knoet … [Lees meer...] overVerderop danst een groepje vliegen in de regen
Taalkunde in het Handboek Didactiek Nederlands
Geregeld verschijnt op Neerlandistiek een bijdrage met de titel ‘Nieuw in het Handboek Didactiek Nederlands’. Het Handboek Didactiek Nederlands is een digitale vakdidactische publicatie die voortdurend wordt aangevuld met vakdidactische en vakinhoudelijke bijdragen over taalbeheersing, taalkunde en letterkunde. De beoogde lezers van het handboek zijn leraren en … [Lees meer...] overTaalkunde in het Handboek Didactiek Nederlands
Van Oostroms Reynaert
Vorige maand in Tunesië las ik het nieuwe boek van Frits van Oostrom, De Reynaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk. En wat was het een leuk boek! Dat komt vanzelfsprekend in de eerste plaats doordat de sluwe vos een tijdloos personage is. Geen leuk personage natuurlijk, net als Tom Ripley, Richard III of Patrick Bateman. Als vos is de titelheld immers een … [Lees meer...] overVan Oostroms Reynaert
Voor chatbots is alles taal en dat is een probleem
Hoe nu verder met kunstmatige intelligentie. Het is inmiddels bijna een jaar geleden dat de wereld werd opgeschrikt door de komst van ChatGPT. Sindsdien zijn er vooral veel concurrenten van dat systeem bijgekomen. Die zijn ook allemaal wel iets beter geworden, maar enorme stappen lijken er vooralsnog niet gezet. In een interessante lezing zette de Amerikaanse informaticus … [Lees meer...] overVoor chatbots is alles taal en dat is een probleem
Vier zwavelstokkiaden
1. Het brandgevaarlijke verhaal kent niet veel navolgers. De anonieme centsprent uit Het leven van den kleine deugeniet, gedateerd 1866-1897 is waarschijnlijk niet geënt op Hoffmann. Een van de twaalf taferelen toont Hendrik die onoplettend speelt met vuur in de kachel, met het onderschrift: Brand, brand! ’k ben enkel vuer! o leer!Blusch, blusch my slechts voor dezen … [Lees meer...] overVier zwavelstokkiaden
Een korte wereldliteratuurgeschiedenis door ChatGPT
Met illustraties door DALL-E 3 密室文字, 机器模仿智慧, 真假之问。 [HAIKOE OVER DE CHINESE KAMER: Tekens in een kamer, / Machine bootst wijsheid na, / Vraag van echt of vals] Φαεινὸν τεκμήριον, θαῦμα δαίδαλον,Ἔχων ἐν παλάμαις ὅλον κόσμον, ἀστείρικτον·Φωναῖς ἀμφίδρομος, γραφαῖς ἀπεράντοις,Ἠχοῦντι μολπῇ. O magico specchio d'eterea luce,Che tieni il sapere del mondo … [Lees meer...] overEen korte wereldliteratuurgeschiedenis door ChatGPT
Ik hie myn paad fûn
Toespraak van prof. dr. Goffe Jensma bij de presentatie van Jij, laatste rebel! / Do, lêste rebel!, tweetalige bloemlezing uit het werk van H.H. ter Balkt door Abe de Vries, boekhandel Van der Velde, Sneek, 7 november 2023 It paad nei de poëzy rint oer it papier samar de wrâld yn, de riedselachtige wrâld mei al syn fragen, orakels, problemen en riedlings. Datselde kinst ek … [Lees meer...] overIk hie myn paad fûn
Een coherent alternatief
Zeker nu leeslijsten niet meer verplicht zijn en discussies over ‘de’ canon niet verstommen, lijkt het me zinvol naar voorzetjes te kijken. Welke boeken zouden middelbare scholieren, hoop van iedere auteur en cultureel zorgzame samenleving, zoal kunnen raadplegen? Tijdens een meerdaags treffen met de grondeloze titel Boektopia blijkt onlangs die vraag, in de gedaante … [Lees meer...] overEen coherent alternatief