Achter het Achtervoegsel 52 In de vijftigste aflevering van Achter het Achtervoegsel stonden vrouwelijke voornamen op -ette centraal. Omdat de Nederlandse Voornamenbank van het Meertens Instituut gegevens bevat uit de periode tussen 1790 en 2018, hoopte ik via enkele historische corpora – het Corpus Gysseling, het Corpus … [Lees meer...] overEn we noemen haar *ette
Artikel
Voornaamwoorden in de katholieke mis
Als je open staat voor de wonderlijkste vragen over taal, krijg je de wonderlijkste vragen over taal. En zo mocht ik onlangs naar een kerk in Amsterdam om er in gesprek te gaan met de theoloog Peter Tomson over de taal van de eredienst. Hoe bereid je je op zoiets voor? Een van mijn fascinaties is die met de taal van de lyriek. Dat is taal die zichzelf buiten de orde stelt. … [Lees meer...] overVoornaamwoorden in de katholieke mis
Wat een accent met ons doet
Stel je voor: je nodigt een vriend uit voor het avondeten – iemand voor wie jouw taal geen moedertaal is. Terwijl jij in de keuken staat, raak je afgeleid en brandt het eten volledig aan. Zodra het brandalarm eindelijk zwijgt, maakt je vriend een grapje om de spanning te breken: “Wauw! Ik wist niet dat jij zó’n goede kok was!” Voor moedertaalsprekers is de ironie meteen … [Lees meer...] overWat een accent met ons doet
Zo maar een man die voor mij een voorbeeld is
Ik moest vanmorgen denken dat bij al die werkzaamheden die ik verricht heb voor allerlei instituten, scholen, bibliotheken,, impresariaten, schouwburgen, radio- en televisiebedrijven er een aantal medewerkers boven uitsprongen. Getalenteerde mensen die een bedrijf konden laten opbloeien. Een zo iemand is Garrelt Verhoeven die ik leerde kennen toen hij ging over de afdeling … [Lees meer...] overZo maar een man die voor mij een voorbeeld is
Haar ouders waren de verkeerde kant op geëmigreerd
Als vakvrouw niet een lichtelijk denigrerende bijklank had, zou je kunnen zeggen: Vonne van der Meer is een vakvrouw. Ze laat met ieder boek zien wat ze in de vingers heeft, en dat blijkt ook met ieder boek iets anders te zijn. Spookliefde (1995) zit ingewikkelder in elkaar dan het eerdere werk, negentiende-eeuwser, romantischer. Er is een meisje van zeventien dat naar een … [Lees meer...] overHaar ouders waren de verkeerde kant op geëmigreerd
Chr. J. van Geel (1917-1974)
Chr.J. van Geel (1917-1974) was een heel bijzondere dichter, en beeldend kunstenaar. Hij was, voor de Tweede Wereldoorlog al, een van de eerste echte surrealisten in Nederland. Daarnaast was hij een bewonderaar van E. du Perron, en van het tijdschrift Forum. Een verrassende combinatie. Na de oorlog zag men hem wel als een van de “para-experimentelen”. De term is van S. … [Lees meer...] overChr. J. van Geel (1917-1974)
Een baas is de eenzaamste mens in de wereld
Over J.J. Voskuils dagboek, Jeroen Vullings en Jan Kostwinder Toen ik aan mijn heup geopereerd was en het bed diende te houden, las ik Het Bureau (alle zeven delen) en Bij nader inzien (twee delen). Ik zat flink onder de oxycodon en ervoer het wrokkige gekabbel van Voskuil als geruststellend. Het Bureau vond ik op den duur zelfs meeslepend, al … [Lees meer...] overEen baas is de eenzaamste mens in de wereld
Is de magie uitgewerkt?
Ook wat zorgelijk is, kan interessant zijn. Wat er nu allemaal met de wetenschap gebeurt, stemt tot vrees, jazeker, en tot ontevredenheid. Maar zeker ook tot nadenken. De essayist en hoogleraar Slavische letterkunde Karel van het Reve (1921-1999) heeft eens geschreven over het wonderlijke feit dat mensen die nooit naar het Concertgebouw gingen bereid waren om toch mee te … [Lees meer...] overIs de magie uitgewerkt?
Cultureel erfgoed
Vertaalproblemen in Alice Mijn vertaling – ik besef het maar al te goed – is een Noord-Nederlandse vertaling met Noord-Nederlandse zinswendingen en Noord-Nederlandse woorden en Noord-Nederlandse verwijzingen naar gezonken cultureel erfgoed. Mijn droom is nu om in 2030, als de perfide Belg twee eeuwen geleden jaar valselijk afgescheiden is en de Leo Belgica sindsdien op … [Lees meer...] overCultureel erfgoed
Etymologica: Zekerfeest
Regelmatig schrijven lezers mij opgetogen dat ze een nieuw, nog onbeschreven woord ontdekt hebben in een oude tekst. Sceptisch geworden door jarenlange ervaring vraag ik altijd inzage in de oorspronkelijke bron. Meestal blijkt dan dat het gotische schrift of het handschrift verkeerd is gelezen en dat er een bekend, maar door de lezer niet herkend, woord staat. Geen probleem, … [Lees meer...] overEtymologica: Zekerfeest
De pisang en den pagger
Woordgeslacht bij Multatuli Gezegend de cultuur met een canon, met boeken waarover eeuwenlang uitentreuren gesproken wordt. Het Nederlands heeft niet veel van zulke boeken, maar wel een paar: ook in dit opzicht zijn we een beetje gezegend. Want we hebben de Reynaert en de Max Havelaar. Over dat laatste staat in het laatste nummer van Internationale Neerlandistiek een … [Lees meer...] overDe pisang en den pagger
‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [76]-[80]
Die wonderlike, vreemde ende schone historie van Melusinen zoals gedrukt door Gheraert Leeu te Antwerpen in 1491. Kritische editie met reproductie van het unieke exemplaarKBR Brussel Inc B 1369,in combinatie met de proza-versie van Je(h)an d’Arras, bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve. Amsterdam 2025 Bibliotheek van Middelnederlandse … [Lees meer...] over‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [76]-[80]
Overig
Maartmaand Alicemaand Vertaalproblemen in de Alice-verhalen van Lewiss Carroll: Plezantie Het openingsgedicht van Through the Looking-Glass eindigt met de hoop dat het hiernavolgende verhaal, al ligt er een zweem van weemoed over omdat het allemaal verleden tijd is, toch enige pleasance mag geven (Through the Looking-Glass, 118, Spiegelland, 118): And though the … [Lees meer...] overOverig
Paarden die balladen schrijven
Iemand zal die fascisten een lesje leren in ons feuilleton De verleden tijd van lijken. "Mensen!" riep de boomlange postdoc Sophie door de koffiehoek. Verschillende studenten keken verschrikt op van hun havercappu's en hun mobiele telefoons. Toen ze zagen dat het geroep kwam van het tafeltje met de neerlandici verdiepten ze zich al snel weer in hun eiwitten en pixels. … [Lees meer...] overPaarden die balladen schrijven
Van Nederlands tot Proto-Nostratisch
Hoe ver kunnen we terug in de tijd? Taalkundige reconstructie begint bij de simpele observatie dat sommige talen verdacht veel op elkaar lijken. Neem bijvoorbeeld het Nederlandse vader, het Duitse Vater, en het Engelse father – dat is wat je noemt verdacht veel gelijkenis. Dat zou in theorie het gevolg van ontlening kunnen zijn. Ontlening is … [Lees meer...] overVan Nederlands tot Proto-Nostratisch
Een vrije geest en dito hand
Gisteren werd in Nijmegen het nieuwe boek van mijn collega Jos Joosten gepresenteerd. Ik hield de onderstaande feestrede. ““Lees je een paar dagen Asselbergs,” schrijft Jos Joosten, “dan schrijf je vanzelf brede zinnen.” Dat is dan weer een korte zin, maar Joosten behoort waarschijnlijk tot het selecte gezelschap dat het afgelopen jaar Asselbergs Verzamelde geschriften ter … [Lees meer...] overEen vrije geest en dito hand
Marijke Schermer
Kun je je ziel verkopen aan het schrijven? Is een boek schrijven niet de oplossing? De ziel verbergt zich in elk woord. Een Optativus; denk je eerder van wel maar, ook tussen de zinnen door laat de ziel zich niet zien. Het maakt je niet minder onzeker, niet minder gespannen, zelfs op het bureau waarachter je zit, danst de ziel. Bewijzen hoef je je niet. Als hét boek af is, ‘de … [Lees meer...] overMarijke Schermer
De enkel-/meerfout
Al heel lang, denk ik, ben ik geboeid door een taalfenomeentje dat ik voor eigen plezier de ‘enkel-/meerfout’ noem, terwijl ik niet eens weet of het wel echt om een fout gaat. Het is een fenomeentje dat vaker voorkomt dan ik had verwacht toen ik erop begon te letten (ja, ik weet het: waarneming is theorieafhankelijk, maar dan nog), en iets wat vaak voorkomt in de omgangstaal … [Lees meer...] overDe enkel-/meerfout
Een abel spel van Lanseloet van Denemerken (ca. 1400)
Vijftig canonteksten in de klas (9) Een abel spel van Lanseloet van Denemerken behoort tot de vroegste wereldlijke (d.w.z. niet-religieuze) toneelstukken in Europa. Het staat in het handschrift-Van Hulthem (circa 1405), één van de beroemdste boeken uit onze streken, waarin het een ‘abel spel’ wordt genoemd. ‘Abel’ kan verklaard worden als ‘kunstig’ of ‘edel’, d.w.z. dat … [Lees meer...] overEen abel spel van Lanseloet van Denemerken (ca. 1400)
Is die een robot?
Dat Donald Trump ongelijk heeft, blijkt uit een nieuw artikel van mijn Nijmeegse collega's Lynn de Rijk, Mieke Breukelman, Evi Dalmaijer en Wyke Stommel. In dat onderzoek analyseerden de collega's nauwkeurig de gesprekken tussen een zorgverlener en een patiënt in de aanwezig van een robot. Die robot zou de patiënt later interviewen en in de gesprekjes legde de zorgverlener … [Lees meer...] overIs die een robot?
Kiezen
Maartmaand Alicemaand Vertaalproblemen in Lewis Carrolls Alice-verhalen: Weet ik het Het is altijd kwestie van hoe je aankomt, en van hoe het aankomt. Als de Rode Koningin op de drie op de grond gevallen speelkaarten alias de drie tuiniers wijst en aan Alice vraagt ‘And who are these?’ krijgt ze een antwoord waar geen doekjes om gewonden zijn: “How … [Lees meer...] overKiezen
‘Er was geen congres, of ze had er de aandacht getrokken’
Categorische ontkenning bij de NoC In de laatste aflevering van zijn immer belangwekkende managersfeuilleton op dit platform, ‘De verleden tijd van lijken’, van 9 februari jl., , introduceert Marc van Oostendorp een personage Femke als volgt: Er was geen vooraanstaand wetenschappelijk tijdschrift of Femke had erin gestaan met haar haarscherpe … [Lees meer...] over‘Er was geen congres, of ze had er de aandacht getrokken’
Is taal 135.000 jaar oud?
De moderne mens kan niet bestaan zonder taal. We leven allemaal in samenlevingen die complexer zijn dan de gemiddelde roedel van andere sociale dieren, ook als we in traditionele groepen in het Amazon-gebied wonen. We maken voortdurend gebruik van elkaars gedachten, dankzij de taal, en zouden niet kunnen overleven als we alles ons leven lang alleen moesten doen en zonder de … [Lees meer...] overIs taal 135.000 jaar oud?
In Het paradijs van slapen kleurt Joost Oomen de dood hoopvol
Wanneer mag er een punt achter een leven worden gezet? En wie houdt daarbij de pen vast? In zijn nieuwste roman Het paradijs van slapen werpt Joost Oomen deze vragen op. Dat doet hij – geloof het of niet – met de vrolijke speelsheid die we van hem gewend zijn. Gerrit Blauw wil dood. Niet omdat een oneindige vloed aan tranen zijn dagen vertroebelt. Ook niet omdat een … [Lees meer...] overIn Het paradijs van slapen kleurt Joost Oomen de dood hoopvol
Dichters over Gorter: Henriette Roland Holst
1. In Gorters bundel Verzen uit 1903 is dit gedicht te vinden: Aan Henriette Roland Holst Gij schoone vrouw, in wie gedachte leeft en brandt van vrijheid en van éénheid, en die toch dat verterend vuur omgeeft met 't zachte dons van blijheid en alleenheid. O zie haar zachte oog naar ons uitstralen als hoopvolste en … [Lees meer...] overDichters over Gorter: Henriette Roland Holst
