De constructie om te proberen te + werkwoord levert ons weleens moeilijkheden op wegens het kennelijk al te dicht bijelkaar voor (moeten) komen van tweemaal datzelfde woordje te. Is dat zo, dat we moeite hebben met iets als het zeggen van tweemaal hetzelfde woord achtereen? Laten we LexisNexis gebruiken om te zoeken naar te te, dus binnen dezelfde zin … [Lees meer...] overTaal blijft mensenwerk
Artikel
Andel als toponiem met Keltische wortels en twee namen
Andel is een dorp aan de Afgedamde Maas tussen Heusden en Woudrichem. Eigenlijk zijn het twee dorpen. Zuidelijk, zo men wil bovenstrooms, ligt Op-Andel. Noordelijk ligt Neer-Andel. Op-Andel is het oudste dorp, maar door een oprukkende Maas is het zwaartepunt van de bebouwing in Neer-Andel terecht gekomen. Neer-Andel is ooit ook wel Uut-Andel genoemd, ofwel het Andel op afstand, … [Lees meer...] overAndel als toponiem met Keltische wortels en twee namen
Verkiezingsprogramma’s over taal: NSC, BBB, Denk
Tenzij er de komende tijd ineens nog een partij uit het niets als een komeet komt opklimmen. zijn we aan de laatste partijen in dit overzicht beland, die eerlijk gezegd weinig meer met elkaar gemeen hebben dan dat ze allemaal betrekkelijk laat waren met het formuleren van hun verkiezingsprogramma. NSC De partij van Pieter Omtzigt heeft de meest complete tekst over een … [Lees meer...] overVerkiezingsprogramma’s over taal: NSC, BBB, Denk
Waarom het Engels: McDonaldization
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (2.5) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stukje bekijken ze aan de hand van enkele voorbeelden de rol van globalisering … [Lees meer...] overWaarom het Engels: McDonaldization
Belcampo en de kunst van hersenonderhoud
Over het verhaal ‘De achtbaan’ ‘De achtbaan’ is een van de drie verhalen in Liefde’s verbijstering (1953). Het verhaal is origineel, geestig en visonair, gezien de recente ontwikkelingen in de hersenchirurgie, de behandeling van PTSS, de toepassing van EMDR en de ontwikkelingen rond AI. Belcampo laat het verhaal rond 1950 beginnen. De medisch-historische aanloop doet, … [Lees meer...] overBelcampo en de kunst van hersenonderhoud
Een contrapunt bij Van den vos Reynaerde
Vossenkwaad gedichten van Yvan De Maesschalck Zoals alle klassieke teksten beweegt Van den vos Reynaerde met zijn tijd mee. Steeds weer wordt de tekst met nieuwe ogen gelezen en zo in de eigen tijd getrokken. Een mooi voorbeeld daarvan is de poëziebundel Vossenkwaad van Yvan De Maesschalck. Hij is de voorzitter van het Reynaertgenootschap en als zodanig natuurlijk goed op … [Lees meer...] overEen contrapunt bij Van den vos Reynaerde
Bourdieu enzovoort
Ik ben erg blij en gelukkig met publicatie mijn artikel ‘Bourdieu is terug (van nooit echt weggeweest)’ in het nieuwe nummer van wetenschappelijk tijdschrift TNTL (Tijdschrift voor Nederlandse Taal en Letterkunde, intussen aan zijn 139ste jaargang toe). Het is mijn bijdrage aan een lopend debat, dat vorig jaar werd ingezet door Sander Bax, Jeroen Dera, Kila van der Starre en … [Lees meer...] overBourdieu enzovoort
Die tweede spiegel: de ander
40 jaar tandeloos (65) Spiegels spelen een belangrijke en bijzondere rol in Stemvorken, deel 8 van De tandeloze tijd. Mensen bekijken heel vaak zichzelf, maar ze bekijken daarnaast ook elkaar via de omweg van de spiegel. Hans Krop, de rivaal van Albert Egberts, gaat af en toe naar een kapper aan de overkant van de straat om Albert te kunnen begluren ("Wie vanaf het … [Lees meer...] overDie tweede spiegel: de ander
“Om proberen te regeren” en dergelijke ontsporinkjes
Natuurlijk had ik beter moeten opletten en met pen en papier in de aanslag luisteren naar wat Gerbert van der Aa op 16 september 2023 precies op Radio 1 zei over de ramp in Libië. Hij legde de nabije historie uit en het ging over een generaal die in het deel van het land de baas is waar de waterramp zich voltrok. Maar vooral toch één talig dingetje hechtte zich aan het geheugen … [Lees meer...] over“Om proberen te regeren” en dergelijke ontsporinkjes
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (9): De familie en Vondel
Van Rotgans’ familieleden lijkt zijn neef het interessantst. Deze schreef als A.H. de Salengre Junior de ‘Opdragt’ van Poëzy van oomlief. Hoewel zijn naam ook vaak met dubbel-l wordt geschreven, volg (en volgde) ik hier de spelwijze in de ‘Opdragt’. Zijn voornamen luidden afwisselend Albert Hendrik en Albert Henri; hij was net als zijn vader tweetalig. Junior was … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (9): De familie en Vondel
Verkiezingsprogramma’s over taal: D66 en Volt
De links-liberale partijen hebben over het algemeen wat minder moeite met het Engels dan andere partijen. Van de twee partijen dat ik vandaag bespreek, heeft D66 de meeste ideeën en Volt de origineelste. D66 Traditioneel neemt D66 in hun verkiezingsprogramma duidelijke standpunten in over taal, meer dan de meeste andere partijen, met uitzondering van de christelijke … [Lees meer...] overVerkiezingsprogramma’s over taal: D66 en Volt
Het nette komt door -ette
Achter het achtervoegsel 35 Mij zul je niet horen zeggen dat vroeger alles beter was. Met afgrijzen denk ik terug aan de keren dat ik op het trottoir midden in een hondendrol ben gaan staan. Natuurlijk overkwam me dat vooral als ik schoenen met een goed profiel droeg. In mijn ergernis over de uitwerpselen van honden stond ik zeker niet alleen. Meneer Thole uit Enschede … [Lees meer...] overHet nette komt door -ette
Jan Klaassen, de Nederlandse Petroesjka (5)
X. Een andere centsprent, Jan Klaassens klugtige Bedryven is ouder, gedateerd 1775-1813.[1] Boekenoogen, die de prent afdrukt in zijn Imagerie,[2] schrijft dat wij hieruit bij ontstentenis van een overgeleverde speeltekst ‘de voornaamste tafereelen van de poppenkast van dien tijd kunnen leren kennen.’[3] Als dat zo is – en Boekenoogen is een … [Lees meer...] overJan Klaassen, de Nederlandse Petroesjka (5)
‘Neerlandofoon’: een kwalijke suggestie
Zelden een onzinniger voorstel gelezen dan het pleidooi van Geert Buelens om zo snel mogelijk van het gebruik van het woord ‘Nederlands’ af te zien om onze taal aan te duiden. We spreken straks met z’n allen geen ‘Nederlands’ meer, maar ‘neerlandofoon’ als het van Buelens afhangt. In een rabiate deconstructivistische bui verklaart hij dat er aan ‘Nederlands’ te veel … [Lees meer...] over‘Neerlandofoon’: een kwalijke suggestie
Bestaanszekerheid
Soms komt een woord ineens in de aandacht, bijvoorbeeld doordat iemand het gebruikt die erg in de belangstelling staat. Momenteel is bestaanszekerheid zo'n woord. Het wordt zozeer met Pieter Omtzigt geassocieerd dat mensen mij zelfs vragen of hij het woord misschien verzonnen heeft. Dat heeft hij niet, maar de geschiedenis van het woord is wel een interessante. Voor … [Lees meer...] overBestaanszekerheid
De nieuwe kerndoelen Nederlands
In éen jaar tijd zijn nu nieuwe kerndoelen Nederlands geformuleerd, door een team van leraren po en vo, vakexperts, en curriculumexperts. Dat is een verademing na de tijd- en geldverslindende operaties Onderwijs 2032 en Curriculum.nu. Ook de beknoptheid van de set kerndoelen (20 voor po, 21 voor vo) verdient op zich lof. In 1992 waren er alleen al voor de onderbouw vo 20 … [Lees meer...] overDe nieuwe kerndoelen Nederlands
Op syn idioatysk Frysk. Taalkundige analyze fan it ‘Idioticon Frisicum’(1806) fan Everwinus Wassenbergh.
Ynlieding Op 9 oktober stie myn artikel Op syn Gryksk op Frisistyk. Dat wie basearre op de lêzing dy’t ik op de Dei fan de Fryske taalkunde (6 oktober ll.) holden haw oer de ynfloed fan de Schola Hemsterhusiana op de taalresepsje fan Everwinus Wassenbergh-en-dy, de heechleararen Gryksk en oare akademisy yn de achttjinde en de earste helte njoggentjinde iuw. It gie om in … [Lees meer...] overOp syn idioatysk Frysk. Taalkundige analyze fan it ‘Idioticon Frisicum’(1806) fan Everwinus Wassenbergh.
Literatuuronderwijs: hoe kun je dit aanpakken?
Bijdragen aan de vakvernieuwing van het schoolvak Nederlands, deel 3 Literatuuronderwijs: waarom, wat en hoe? In ons drieluik ten behoeve van de lopende vernieuwing van het schoolvak Nederlands richten we ons op het literatuuronderwijs en beantwoorden wij drie vragen. In de eerste bijdrage hebben wij betoogd waarom het belangrijk is om literatuuronderwijs te geven. In de … [Lees meer...] overLiteratuuronderwijs: hoe kun je dit aanpakken?
Verkiezingsprogramma’s over taal: PvdA/GL, BIJ1, SP, PvdD
De linkse partijen hebben de minste aandacht voor taalkwesties. Je zou kunnen denken dat aandacht voor het Nederlands, het Fries of de regionale talen te nationalistisch is, maar daar staat bij deze partijen niet veel tegenover: ook geen aandacht voor Engels of migrantentalen, bijvoorbeeld. Een linkse taalpolitiek is natuurlijk wel degelijk mogelijk, maar de gedachtevorming … [Lees meer...] overVerkiezingsprogramma’s over taal: PvdA/GL, BIJ1, SP, PvdD
Het evangelie van de Heliand (4): bovennatuurlijke entiteiten
De Heliand is gebaseerd op de vier evangeliën van het Nieuwe Testament (NT). Het is daarom interessant om na te gaan in hoeverre de dichter zich heeft gebaseerd op dit deel van de Bijbel bij het vullen van de driedelige locatie hemelweide-middelgaard-hel met bovennatuurlijke entiteiten, én daarbij vast te stellen welke elementen uit de Oudgermaanse mythologie door hem zijn … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (4): bovennatuurlijke entiteiten
Ik snap het wel, maar het staat er niet
In hoofdstuk 16 van Tommy Wieringa's Nirwana (e-boek-uitgave, naar de eerste druk) lees ik: Een l-vormige gaanderij met een arcadeboog omsloot het zwembad half [...]. Ik denk dat die gaanderij in (fictionele) werkelijkheid L-vormig is. Maar dan nog vraag ik me af wat 'een gaanderij met een arcadeboog' is. Een beetje gaanderij van allure, bij een … [Lees meer...] overIk snap het wel, maar het staat er niet
Zo sjokte ik de hele dag met Corinne rond
40 jaar tandeloos (64) Hoe belangrijk is iemands jeugd voor diens latere levensloop? Dat is natuurlijk een van de centrale vraagstukken in De tandeloze tijd. Albert Egberts is als student impotent en iets later aan heroïne verslaafd. In beide gevallen wordt er een verband gesuggereerd met een jeugdtrauma van een dronken, tierende en met een mes zwaaiende vader. Nico … [Lees meer...] overZo sjokte ik de hele dag met Corinne rond
Toverleven
De onvolprezen televisiereeks Tegenlicht wijdde een aflevering aan ‘de wegwerpmaatschappij’, een deprimerend en zo onmiskenbaar reëel fenomeen dat het een lemma in het woordenboek verwierf. Anders dan de titel liet vermoeden was de teneur optimistisch. Kijkers maakten kennis met gedreven medeburgers in ateliers en fabrieken waarin zogeheten afval een tweede leven begon. Een … [Lees meer...] overToverleven
Etymologica: Faut of voute
In 1767 verscheen in Sneek bij Melchizedek Olingius, drukker, boek- en papierverkoper een publicatie over de veengraverij (48 blz.). Marten Jans (hij was toen 54) zette in rijm in twee deeltjes op papier hoe het turfgraven verliep en wat de voordelen van de hoge en wat de nadelige gevolgen van de lage veengraverij waren. Het gebruik van de achttiende-eeuwse veenderijtaal, met … [Lees meer...] overEtymologica: Faut of voute
Verkiezingsprogramma’s over taal: CDA, CU, SGP
Ik vervolg mijn beschouwing van de verkiezingsprogramma's in het licht van het taalbeleid. Traditioneel hebben de christelijke partijen de meeste aandacht voor taalpolitiek. Dat is ook dit jaar zo. Het wil natuurlijk niet zeggen dat je over een van de partijen kunt zeggen dat ze taalbeleid tot inzet van de verkiezingen maken, maar over het algemeen wordt bij deze partijen het … [Lees meer...] overVerkiezingsprogramma’s over taal: CDA, CU, SGP