In de sporen van Belcampo (3) Een paar maanden na terugkeer van zijn zwerftocht van acht maanden door Frankrijk, Italië en de Balkan (De zwerftocht van Belcampo), vertrok Belcampo in de zomer van 1935 voor twee maanden naar Denemarken om daar liftend en lopend rond te trekken. Aan de hand van de brieven van 15 en 31 augustus aan zijn moeder is het spoor van de schrijver … [Lees meer...] overEen soort Tarzan in Denemarken
Artikel
Even geduld a.u.b.
Het begin van het academiejaar verwerkte Vlaanderen enige taalreuring. Er verscheen een boek van Dirk Van Damme, gelanceerd met een voorpublicatie in Knack waarin hij ‘Standaardnederlands’ op school bepleitte. In de slipstream van reacties, waarbij abracadabra als ‘leesplezier’ en ‘liefde voor taal’ passeerde, lerarentekorten bleven schrijnen en de drieste onderwijsminister Ben … [Lees meer...] overEven geduld a.u.b.
‘al sprak je het volgens Albert uit als La Tatanèlla’
40 jaar tandeloos (40) Een boek lezen is in 2023 echt iets anders dan het pakweg in 1996 was. Deel 3 van De tandeloze tijd speelt zich voor een belangrijk deel af in Napels en er worden allerlei straatnamen in genoemd. Vrij belangrijk is bijvoorbeeld de kroeg La Tattamella in de Vico detto Fico, waar Albert naartoe wordt gebracht door zijn vriend Gesù Porporà, en waar hij … [Lees meer...] over‘al sprak je het volgens Albert uit als La Tatanèlla’
Kinderboekenspecial: Klein in de grote stad
Deze zomer publiceren we op Neerlandistiek iedere vrijdag een bespreking van een kinderboek door Eline Zenner. De recensies verschenen eerder op https://www.lees-wijzer.be/boeken/ Dit boek heeft een boel prijzen gewonnen. Terecht. Het gaat recht naar je hart. Het boek toont door een spel van kleur en perspectief hoe het is om een kind te zijn in een grote stad. Je wordt … [Lees meer...] overKinderboekenspecial: Klein in de grote stad
Frits en de registers van de wereld (2)
Het eerste register waarmee Frits zich ziet geconfronteerd, is meteen het minst gebonden aan het menselijke. ‘Het is voor kwart voor zes,’ mompelde hij. Hij interpreteert wat er te zien is op zijn horloge, maar voor de opeenvolging van tijdstippen is de mens niet nodig. Het geldt ook voor avonden en winters – de fenomenen waarmee de lezer al op de kaft wordt … [Lees meer...] overFrits en de registers van de wereld (2)
Wees welkom: literaire kanonnen voor jonge poëzielezers en hun docenten
‘Hoe kan je jonge lezers een opstapje geven tot het lezen van de grote gevestigde literaire kanonnen?’ Met deze vraag als uitgangspunt stelden vier dichters een bloemlezing samen uit de canon van de Nederlandstalige poëzie, met Vlaamse en Nederlandse ‘kanonnen’ als Vondel, Minne en Vasalis. Maar de sprankelende bundel Wees welkom boven op mijn beste hoed doet meer dan … [Lees meer...] overWees welkom: literaire kanonnen voor jonge poëzielezers en hun docenten
Comen en commen in de Reynaert
In een interessant artikel over het rijm in Vanden vos Reynaerde wijst Rik Van Daele in het voorbijgaan op een interessant verschijnsel: de naam Lamfroyt wordt altijd met een o geschreven, behalve als hij in rijmpositie voorkomt: dan is het Lamfreyde. Van Daele bespreekt niet echt waarom er deze variatie is, en waarom de vormen op deze manier verdeeld zijn over de rijmen. Nu … [Lees meer...] overComen en commen in de Reynaert
Frits en de registers van de wereld (1)
De avonden; een winterverhaal heeft die beroemde eerste zin: Het was nog donker, toen in de vroege morgen van de tweeëntwintigste december 1946 in onze stad, op de eerste verdieping van het huis Schilderskade 66, de held van deze geschiedenis, Frits van Egters, ontwaakte. Zeer concrete details: datum en jaar en een precies adres. Dat het de eerste verdieping … [Lees meer...] overFrits en de registers van de wereld (1)
Koopkrachtverlies
De hoofdredactie van NRC heeft besloten amper of geen budget meer beschikbaar te stellen voor series waaraan freelancers regelmatig meewerken. Dat geldt ook voor de rubriek WOORD op de Achterpagina. Om compensatie af te dwingen voor het koopkrachtverlies door de inflatie, heeft het personeel van NRC donderdag een werkonderbreking gehouden. Het was een mild protest. Onder het … [Lees meer...] overKoopkrachtverlies
Er is een wereld…
De betekenis van woorden (2) ‘Er is een wereld waarin ik met Madonna naar bed ga.’ Zo legde destijds mijn oude docent het idee van mogelijke werelden uit. Tegenwoordig zou zo’n uitleg niet meer kunnen, maar het maakte het begrip mogelijke wereld wel duidelijk. De wereld waarin we leven is de echte wereld. Vaak praten we alleen over de echte wereld. Een zin als 'Gisteren … [Lees meer...] overEr is een wereld…
Heibel in de voetbalkantine
Humorschandalen (6) Zeg je VI, dan zeg je rellen. Het populaire programma van Johan Derksen, René van der Gijp en Wilfred Genee, dat tegenwoordig wordt uitgezonden door SBS6, staat erom bekend graag de controverse op te zoeken. Ooit begonnen als een talkshow over voetbal, en door de jaren heen geregeld van naam veranderd, is Vandaag Inside inmiddels vooral een … [Lees meer...] overHeibel in de voetbalkantine
Zij bracht hem tot dit gedrag dat niet bij hem paste
40 jaar tandeloos (39) Het is om een aantal redenen belangrijk dat Ernst Quispel een protagonist is van enkele delen van De Tandeloze Tijd, te weten Advocaat van de hanen en Kwaadschiks, maar een belangrijke reden is dat hij zoveel lijkt op Albert Egberts, in ieder geval in zijn neiging tot zelfdestructie – de overgave aan overmatige drank, drugs en seks, al is dat bij … [Lees meer...] overZij bracht hem tot dit gedrag dat niet bij hem paste
De kracht van de Reves formuleringen
Het weer van alle mensen (2) Bij Reve zet het weer van alle mensen een associatieve machinerie in werking. Een beknepen, okeren licht en een windvlaag die tezamen een effect hebben op de psyche: het weer dat aan alle mensen wordt toegeschreven en door iedereen zou worden ervaren, krijgt bij de bedenker van de formule een hoogstpersoonlijke betekenis. ‘Alle mensen’ denken … [Lees meer...] overDe kracht van de Reves formuleringen
Marie d’Harcourt alias De maagd van Rosendael
De blik van de schrijver en de geschiedschrijver Lezing bij de presentatie van Lydia Rood, De maagd van Rosendael. Kasteel Rosendael, 12 september 2023 Mijn eerste kennismaking met Marie d’Harcourt (vanaf 1405 hertogin Maria van Gelre) dateert uit 1985. Lezend in Het woud der verwachting van Hella Haasse moet haar naam viermaal op mijn netvlies zijn gekomen, maar … [Lees meer...] overMarie d’Harcourt alias De maagd van Rosendael
Maarten Klein lacht zich kripoet om Louis Couperus
In zijn bijdrage aan de website van Neerlandistiek van 19 augustus jongstleden, getiteld ‘De bulderlach van de naïeve Westerling. Over Couperus’ geloof in doekoens en petangans’, maakt Maarten Klein zich vrolijk over de door hem zo bewonderde auteur. Hij focust op De stille kracht, dat hij expliciet ‘meesterlijk van taal en compositie’ noemt, terwijl hij tegelijkertijd de … [Lees meer...] overMaarten Klein lacht zich kripoet om Louis Couperus
StudyingUnderTheSun
Een zomer vrij van nut (12) Tot nu toe in Een zomer vrij van nut. In februari 2027 is Sanne de Bree aangetreden als universitair docent bij de afdeling Nederlandse Taal en Cultuur. De komst van kunstmatige intelligentie heeft alles veranderd, we hebben hier duidelijk te maken met sciencefiction: iedereen heeft een oortje in waarin kunstmatige intelligentie de drager … [Lees meer...] overStudyingUnderTheSun
Het weer van alle mensen (1)
Erg vrolijk is het niet. Het is ‘typisch Nederlands grijs weer’ volgens een lexicograaf die het Reves ‘bekendste uitdrukking’ noemt en volgens een taalkundige in een overzicht van de ontwikkeling van het Nederlands sinds 57 v. Chr.; een letterkundige verbindt het met herfstnevels die een atmosfeer van ledigheid en verveling oproepen; een … [Lees meer...] overHet weer van alle mensen (1)
Hoe Nederland veranderde (in twee eeuwen voornamen)
Voornamendrift 109 In de voornamen van onze kinderen drukken we onszelf uit. En als samenleving laten die keuzes zien hoe we veranderen in de loop van de tijd, hierboven vanaf 1820 samengevat voor de voornamen van mannen, hieronder voor die van vrouwen. Daarbij onderscheid ik vernoemingsnamen die van generatie tot generatie werden doorgegeven maar nu aanzienlijk minder dan … [Lees meer...] overHoe Nederland veranderde (in twee eeuwen voornamen)
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans (2): De editie van Strengholt
Via Boekwinkeltjes is de Strengholt-editie van Boerekermis niet beschikbaar, wel via DBNL. Gelukkig heb ik nog een echt exemplaar en als het moet, haal ik de 1715-editie van Poëzy uit de kast. Voor die mooie editie betaalde ik in 1985 aan Antiquariaat Nieuw Gafpa 425 gulden, toen en nu veel geld, maar spijt had ik toen niet en nu al helemaal … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans (2): De editie van Strengholt
Geluk werkte verlammender dan leed
40 jaar tandeloos (38) De euforie van Ernst Quispel in Advocaat van de hanen is een intrigerend fenomeen. Normaliter denken wij, westerse mensen rond het jaar 2000, over gevoelens en gedachten als dingen die in een individu plaatsvinden. Ik denk in mijn hersenen, mijn gevoelens doen zich ook ergens gelden in mijn lichaam. Ze zijn allemaal van mij, en ik kan wel proberen ze … [Lees meer...] overGeluk werkte verlammender dan leed
De dunne grens tussen satire en pesten
Humorschandalen (5) Ronduit aandoenlijk is het wanneer de 8-jarige Keesje, zijn gebit vol gaten omdat hij net aan het wisselen is, het lied ‘Kon ik maar even bij je zijn’ van zijn idool Gordon ten gehore brengt, in een uitzending van De Schreeuw van de Leeuw op 4 april 1992. Maar presentator Paul de Leeuw is onverbiddelijk. Hij onderbreekt het optreden van Keesje abrupt en … [Lees meer...] overDe dunne grens tussen satire en pesten
Etymologica: Vloet en Staaijen
De veldnamen Vloet en Staaijen treft men aan tussen de vestingsstad Heusden en de dorpen Aalburg, Genderen en Heesbeen. Op onderstaande kaart is de situatie anno 1879 weergegeven. De Staaijen worden hier abusievelijk de Buitenstraatjen genoemd. De Vloet, hier op de kaart met een letter d, bevindt zich in het midden van de kaart. Op de kaart ontbreekt de Bergsche Maas, … [Lees meer...] overEtymologica: Vloet en Staaijen
Met rebelse overmoed denken dat je over een vrije wil beschikt
40 jaar tandeloos (een intermezzo) "Elke schrijver die enige faam weet te verwerven," schreef Gerard Raat in 1999, "wordt het onderwerp van publicaties over zijn leven en werk." Ja, in 1999! Moet je nu, 25 jaar later nog eens komen. Er verschijnen schrijversbiografieën over morsdode schrijvers bij de vleet, maar boeken over iemands werk zijn inmiddels op de vingers van één … [Lees meer...] overMet rebelse overmoed denken dat je over een vrije wil beschikt
Elk woord ging ademhalen
Zo luidt de titel van de biografie die Bart Slijper schreef over "het leven van de dichter Martinus Nijhoff" (Amsterdam, Prometheus, 2023). De ondertitel doet recht aan een boek waarin de verwevenheid van werk en leven heel mooi tot uitdrukking komt. Nijhoff vond dat een schrijver voor lezers eigenlijk van geen belang zou moeten zijn. Het ging om wat die schrijver gemaakt had. … [Lees meer...] overElk woord ging ademhalen
Boerekermis (1708) van Lukas Rotgans – 1: vooraf
In het begin van de achttiende eeuw organiseerde Lukas Rotgans (1653-1710) een heuse parade van boeren, om vervolgens samen met die opgetrommelde boeren getuige te zijn van dorps kermisvermaak. In 1352 versregels, in het gedicht Boerekermis, beschreef Rotgans die boerse entree in het dorp en de talloze smakeloze kermisattracties. Boerekermis werd enkele keren … [Lees meer...] overBoerekermis (1708) van Lukas Rotgans – 1: vooraf