In een artikeltje op de website van de NOS viel me laatst de volgende formulering op: "de Amerikaanse oud-presidentsvrouw Michelle Obama". Die kan op zeker twee manieren worden geïnterpreteerd en die zijn allebei frappant.Vrijwel iedereen in het Nederlandse taalgebied zal wel weten dat mevrouw Obama getrouwd is met een Amerikaanse oud-president. Semantisch gezien ligt het … [Lees meer...] overOud-presidentsvrouw
Artikel
Het laatste woord
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen 8 In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stuk leest u hun laatste woord. Hieronder ziet u de gestileerde contouren van een persoon. U … [Lees meer...] overHet laatste woord
Het eerste kwart: Mariken Heitman, Wormmaan
Er zijn, in ieder geval in het Nederlands, weinig boeken geschreven die je zo aanzetten tot nadenken over de relatie tussen mens en biologie als Wormaan van Mariken Heitman. Misschien komen alleen de andere boeken van dezelfde auteur er enigszins bij in de buurt. Ze had er misschien een nonfictieboek over kunnen schrijven, ze noemt in haar nawoord ook drie … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Mariken Heitman, Wormmaan
Kinderidioom: stillezen en hoe boeken tot net-naast-normale-taal kunnen leiden
Cadeautje van nog klein kleinkind, bij je komen, zich ruggelings inparkeren op je schoot met een boekje in de hand: Voorlezen? Heerlijk voor beide partijen, voorlezen, voorgelezen krijgen en soms als dank gecorrigeerd worden.Als de ontwikkeling een beetje normaal verloopt, gaat het kind zélf lezen en stillezen.Met een beetje geluk hoort de oplettende omgeving aan nieuwe taal … [Lees meer...] overKinderidioom: stillezen en hoe boeken tot net-naast-normale-taal kunnen leiden
Sprongen in de verloren tijd
(Laatste brood, literaire herinneringen van Guus Luijters) In literaire kringen hangt rond Guus Luijters (1943) nog altijd de vloek die Jeroen Brouwers eind jaren zeventig in zijn pamflet De Nieuwe Revisor (Tirade 250) over hem uitsprak: ‘Uit alles, alles, spreekt dezelfde kindse kinderachtige verkindsing.’ Jongensliteratuur van aardige jongens. Luijters c.s waren … [Lees meer...] overSprongen in de verloren tijd
Van der mollenfeeste
Van der mollenfeeste is een van de bekendste gedichten van Anthonis de Roovere. Peter Burger heeft er in 1986 een mooie vertaling van gemaakt: https://www.dbnl.org/tekst/_twe007198601_01/_twe007198601_01_0023.php . Minder mooi, maar wel letterlijker, is mijn vertaling: https://neerlandistiek.nl/wp-content/uploads/2024/10/Anthonis-de-Roovere-Van-de-mollenfeeste.pdf . Voel je … [Lees meer...] overVan der mollenfeeste
Het beste van boekwinkeltjes: Jo Otten, Bed en wereld
Helge Bonset schrijft iedere maand over Nederlandstalige boeken die je zou moeten (her)lezen Jo Otten, Bed en wereld (1932). Opnieuw uitgegeven in 1967 en 2008 ‘Ik lig in bed. Ik lig in bed en word omsloten door een zachte warme deken, een veilige huls voor het lichaam, dat na een drukke dag zijn horizontale stand gelukkig heeft hervonden. Ik lig in mijn smalle lange … [Lees meer...] overHet beste van boekwinkeltjes: Jo Otten, Bed en wereld
Tekstportret: Wim van Anrooij
In de serie Tekstportretten laat Jan Renkema iemand poseren in zijn tekstatelier, ter gelegenheid van een bijzondere aanleiding. Vandaag neemt Wim van Anrooij afscheid als hoogleraar Nederlandse literatuur tot de Romantiek aan de Universiteit van Leiden. Handen uit de mouwen Terugkijkend op mijn werkzaam leven herken ik veel van mijn afkomst: ik heb het nooit erg … [Lees meer...] overTekstportret: Wim van Anrooij
Stille diplomatie is niet genoeg
(English below.) Gisteren kwamen medewerkers en studenten van de Radboud Universiteit bijeen voor een bijeenkomst over de aankomende bezuinigiingen. Ik gaf daar een toespraak. Hier is de tekst (in het Nederlands en het Engels, want de universitaire gemeenschap is vooralsnog tweetalig). Beste mensen, Het hoger onderwijs wordt gesloopt en de mensen met de mokers – met … [Lees meer...] overStille diplomatie is niet genoeg
Aanbevolen artikelen uit de taalkunde
Wie snel even via Google opzoekt wat ‘diglossie’ is stuit op definities als deze (Wikipedia): Diglossie is een vorm van maatschappelijke tweetaligheid waarbij twee afzonderlijke talen of variëteiten van dezelfde taal elk in duidelijk afgebakende leefsituaties worden gebruikt. Sinds de Amerikaanse taalkundige Ferguson in 1959 de term ‘diglossie’ introduceerde is de definitie van … [Lees meer...] overAanbevolen artikelen uit de taalkunde
Nog meer onbehoorlijk bestuur
Het is een vreemd gevoel om de chroniqueur te zijn van de ondergang van een beschaving. Wie zal er over vijftig jaar nog in het Nederlands willen lezen over de geesteswetenschappen in Nederland? Het kabinet beweert de Nederlandse taal in de academische wereld te willen beschermen, maar door tegelijkertijd de Nederlandstalige universiteiten uit te hollen, maakt het van het … [Lees meer...] overNog meer onbehoorlijk bestuur
Talen afschaffen voor een betere toekomst
Behoud het Keltisch voor Nederland Het schokkendst van het persbericht dat de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht maandag uitzond, was misschien wel de optimistische toon. Voor een moment zou je bijna vergeten wie er momenteel aan de macht is, en denken dat er daadwerkelijk betere tijden in het verschiet liggen. Het bericht bevat bijvoorbeeld de … [Lees meer...] overTalen afschaffen voor een betere toekomst
Digitaal leermiddel over Minoes (1970) van Annie M.G. Schmidt
De ‘Canon van Nederland’ is een lijst van vijftig thema's, ‘vensters’ genoemd, die samen een chronologische samenvatting geven van de geschiedenis van Nederland. Annie M.G. Schmidt (1911-1995) is in deze canon venster nummer vijfenveertig. Ze groeide uit tot onze bekendste vrouwelijke jeugdauteur en zowel haar vaak feministische maatschappijkritiek als haar fijnzinnige … [Lees meer...] overDigitaal leermiddel over Minoes (1970) van Annie M.G. Schmidt
Wervend boek over het eindeloze gepalaver van mensen
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, het ultieme verhaal van wie, wat en waarom wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te … [Lees meer...] overWervend boek over het eindeloze gepalaver van mensen
Etymologica: De Germaanse heilwens
Wanneer in The Lord of the Rings de koning van Rohan na lange tijd zijn zwaard weer in hand krijgt—en zo uit zijn sluimer komt—wordt hij begroet met de woorden westu Théoden hál! Het is een vorm van een ooit gangbare heilwens uit de Germaanse oudheid. Een van vele erfstukken Meer dan de meeste van zijn vaak smalende maatnemers was J.R.R. Tolkien … [Lees meer...] overEtymologica: De Germaanse heilwens
Sloopkogel tegen wetenschap
Ik mag niet langer zwijgen. Waar je tot vorige week de draconische bezuinigingen op de wetenschap en het hoger onderwijs nog, weliswaar met enige moeite, kon afdoen als een financiële ramp, is nu definitief vast te komen staan uit welke hoek de wind waait. Die van een aanval op de liberale democratie, en het georganiseerde weerwoord. In het hoofdlijnenakkoord was al … [Lees meer...] overSloopkogel tegen wetenschap
‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [8]-[13]
Die wonderlike, vreemde ende schone historie van Melusinen zoals gedrukt door Gheraert Leeu te Antwerpen in 1491. Kritische editie met reproductie van het unieke exemplaarKBR Brussel Inc B 1369,in combinatie met de proza-versie van Je(h)an d’Arras, bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve. Amsterdam 2024 Bibliotheek van Middelnederlandse … [Lees meer...] over‘Die historie van Meluzine’ (Gheraert Leeu, Antwerpen 1491) : capittels [8]-[13]
Uit de marge. ‘Het archief’ van Thomas Heerma van Voss
Normaal gesproken ben ik niet zo van de herkenbaarheid, als het over literatuur gaat. Maar ik ontkwam er niet aan bij lezing van Het archief van Thomas Heerma van Voss. Een substantieel deel van het boek draait om het redacteurschap van hoofdpersoon Pierre Rosenau van literair tijdschrift Arabesk (met als kleine running gag dat de lezer er nooit achter komt waar die naam … [Lees meer...] overUit de marge. ‘Het archief’ van Thomas Heerma van Voss
Het eerste kwart: Lale Gül, Ik ga leven
Deze jaren zijn preutse jaren in de literatuur. In mijn overzicht van Nederlandstalige romans uit de 21e eeuw staan wel boeken waarin seks voorkomt, maar vaak is dat dan smerige seks of gewelddadige seks, of seks met een taboe waarom je er als lezer van gruwelt. Het soort seks dat Lale Gül beschrijft in Ik ga leven – twee jonge mensen die zich op elkaar storten en … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Lale Gül, Ik ga leven
De Bronstijd: sociale stratificatie
Dit najaar is in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden een expositie te zien over de Bronstijd. Om die tijd te begrijpen, benutten oudheidkundigen vanouds drie soorten bewijsmateriaal. Om te beginnen waren er de antiquariërs van de zeventiende en achttiende eeuw, die materiële overblijfselen combineerden met etnografische informatie. Voortaan was die vreemd gevormde steen geen … [Lees meer...] overDe Bronstijd: sociale stratificatie
De bal kaatsen met Joop
Als iemand mij om advies zou vragen, zou ik hem aanraden om nooit op het omslag van een boek te schrijven of te laten schrijven dat zijn kijk 'eigenzinnig' was. Want dat nodigt natuurlijk uit tot een vergelijkend warenonderzoek: valt naar de aangesneden kwesties niet nog veel eigenzinniger te kijken? Gelukkig heeft Joop van der Horst mij niet om advies gevraagd bij de … [Lees meer...] overDe bal kaatsen met Joop
Tekstportret: Joost Schilperoord
Ik tracht op academische wijzedat wil zeggeneenvouds verlichte collegesde ruimte van het volledige communicerentot helderheid te brengen naar Lucebert In de serie Tekstportretten laat Jan Renkema iemand poseren in zijn tekstatelier, ter gelegenheid van een bijzondere aanleiding. Vandaag neemt tekstwetenschapper Joost Schilperoord afscheid van de Universiteit van … [Lees meer...] overTekstportret: Joost Schilperoord
Van onderwijs tot woestenij
Ik mag niet langer zwijgen. Bijna dagelijks wordt er een nieuwe mokerslag uitgedeeld aan het universitaire landschap in Nederland. Dan is het weer het afschaffen van zo'n beetje alle vreemde talen, dan weer het door louter onnozelheid versterken van het Engels, of de universiteiten te verplichten ieder jaar 94.000 studenten te vinden om te beboeten. En dat allemaal in één week. … [Lees meer...] overVan onderwijs tot woestenij
Vol verlangen
Lucky Fonz III is overal: in theaters en in clubs, op televisie en radio en binnenkort ook in de boekhandel. Donderdag 24 oktober verschijnt bij uitgeverij Pluim zijn debuutroman: Van de goden vervuld. Lucky Fonz III (Otto Wichers) is een artiest van déze tijd: hij zoekt de podia, waar hij in liedjes en conférence het droeve en geestige afwisselt, terwijl hij voor het schrijven … [Lees meer...] overVol verlangen
Vertalen zonder nawoord
Britse Shakespeare-kenners maken wel eens het grapje dat ze in andere taalgebieden toch maar gezegend zijn. Daar kunnen Richard III, Othello en Een droom van een midzomernacht tenminste op gezette tijden opnieuw vertaald worden, terwijl de Engelstaligen het maar met die heilige oorspronkelijke tekst van de Bard van Avon moeten doen. Toch staan de … [Lees meer...] overVertalen zonder nawoord
