Voornamendrift 93 Ik besprak eerder de top-20 van voornamen in Vlaanderen per decade vanaf 1900. Daar zaten veel namen bij die in Nederland ook worden gegeven. Maar wat maakt een vrouwennaam herkenbaar Vlaams? Dan moet een naam wel in Vlaanderen maar niet in andere landen worden gegeven. Ik beperk dat hier tot Nederland of Frankrijk. Je kunt er meer talen bij betrekken maar … [Lees meer...] overZeer Vlaamse vrouwennamen
Artikel
Vrije toegang tot informatie voor Papiamentstaligen
Stemt de Tweede Kamer voor of tegen? Op 10 mei stemt de Tweede Kamer over een wetsvoorstel dat op Bonaire Papiamentstalig mbo-onderwijs mogelijk moet maken. Wat er echter in werkelijkheid op het spel staat is of Papiamentstalige rijksgenoten vrije en onafhankelijke informatievoorziening en gelijkwaardige ontwikkelingskansen gegund wordt. In het debat over de vraag … [Lees meer...] overVrije toegang tot informatie voor Papiamentstaligen
Taal veranderen in het laboratorium?
Een van de opmerkelijke eigenschappen van taal is dat ze voortdurend verandert. De veranderingen gaan nooit zo snel dat de oudste generatie de jongste met geen mogelijkheid begrijpen kan, maar er is geen enkele taal bekend die niet altijd aan verandering onderhevig is. Waarom dat zo is, is een belangrijke open vraag, want op het eerste gezicht zou de mens gebaat zijn bij een … [Lees meer...] overTaal veranderen in het laboratorium?
De ‘Spiegel der duecht’ : exempelen [83], [84], [85] en [86]
Den spiegel der duecht ende der eerbaerheyt, vol schoone historien ende exempelen,zoals gedrukt door Thomaes vander Nootte Brussel in 1515 Kritische editie met facsimile van het unieke exemplaar:Washington, Library of Congress, Rosenwald Collection 1131,bezorgd door Willem Kuiper en Inge van Outryve. exempelen [83], [84], [85] en [86] … [Lees meer...] overDe ‘Spiegel der duecht’ : exempelen [83], [84], [85] en [86]
Etymologica: de plantnamen heemst en hondsdraf
Plantnamen zijn vaak oud en de precieze herkomst is daardoor niet altijd even evident, zo blijkt uit de namen heemst en hondsdraf. heemst zelfstandig naamwoord ‘plantengeslacht waarvan bij ons twee soorten voorkomen’ Vroegmiddelnederlands alleen als onderdeel van een veldnaam: (...) ende .ij ymete ende .Lxxiiij roeden. heten. die hems. ende vronemet ‘de … [Lees meer...] overEtymologica: de plantnamen heemst en hondsdraf
Bertram Mourits’ Achterkant van de bevrijding
Bertram Mourits schreef een mooi boek over de vele schrijverscarrières en -levens die de Tweede Wereldoorlog in Nederland heeft geknakt: De achterkant van de bevrijding. Of ze nu joods waren, of fout, of gedwongen werden in Duitsland te werken – vele schrijvers werden geraakt door de oorlog. Een van de bijzondere aspecten van Mourits' boek is dat hij niet veroordeelt, maar wel … [Lees meer...] overBertram Mourits’ Achterkant van de bevrijding
Een lintje voor de RVD: rechtsom tutoyeren zoals niemand
Van de vrijdagse persconferenties na de ministerraad worden letterlijke weergaven gemaakt door de Rijksvoorlichtingsdienst. Mooie service!De dienst en ik hebben verschillende expertises. In vrijwel geen enkel opzicht durf ik het tegen de RVD op te nemen, behalve misschien op het uittikken van het Duits uit de mond van premier Rutte. Op de laatste persco van 22 april 2022 zei … [Lees meer...] overEen lintje voor de RVD: rechtsom tutoyeren zoals niemand
Maria Tesselschade Roemers (1594-1649) in het ‘Panpoëticon Batavûm’
Maria T. Roemers. Zelf koos ze voor haar middle name, die op 25 maart 1594 heel vreemd moet hebben geklonken: Tesselschade, naar de scheepsramp bij Texel die haar vader die winter veel geld had gekost. Wie kent haar niet, de ‘onwaerdeerlycke vrouw’ die met haar zusje Anna het sprankelende hart vormde van de – maar nee, vakgenoten hebben het daar niet meer over en vragen liever … [Lees meer...] overMaria Tesselschade Roemers (1594-1649) in het ‘Panpoëticon Batavûm’
De ‘Spiegel der duecht’ : exempelen [81] en [82]
Den spiegel der duecht ende der eerbaerheyt, vol schoone historien ende exempelen,zoals gedrukt door Thomaes vander Nootte Brussel in 1515 Kritische editie met facsimile van het unieke exemplaar:Washington, Library of Congress, Rosenwald Collection 1131,bezorgd door Willem Kuiper en Inge van Outryve. exempelen [81] en [82] … [Lees meer...] overDe ‘Spiegel der duecht’ : exempelen [81] en [82]
Waarom ik Ter Braak niet afwijs
Men bewijst het werk van Menno ter Braak (1902-1940) geen goede dienst door het kritiekloos te bewonderen. Deze week besprak ik met onze tweedejaarsstudenten Nederlands in Groningen Ter Braaks essay Het nationaalsocialisme als rancuneleer, verschenen in 1937 als zevende deel in een reeks brochures van het in 1936 mede door Ter Braak en E. du Perron opgerichte Comité van … [Lees meer...] overWaarom ik Ter Braak niet afwijs
Hoe het licht erin komt
Van het Boekenweekessay van Marieke Lucas Rijneveld, Het warmtefort, heb ik genoten. Het zijn mooie herinneringen aan de basisschool in Nieuwendijk, een dorp in het kleine Noord-Brabantse strookje gereformeerde Biblebelt, met veel aandacht en waardering voor de juffen, vooral juf Christa en juf Els, die voor Marieke Lucas waren als juf Engel in het boek (en de film) Matilda van … [Lees meer...] overHoe het licht erin komt
Van karikatuur tot hoofdfiguur
Over de portrettering van de zwarte mens in kinderliteratuur Jammer, dat de blanke mensen niet op ons eiland komen, anders…’ ‘Anders aten we ze op!’, roepen de nikkers, die rond de hut van het opperhoofd zitten. ‘Blanke mensen smaken fijn’, zegt het opperhoofd. Hij likt zijn lippen eens af. Deze passage komt uit het kinderboek Oki en Doki bij de nikkers (1957), waarin … [Lees meer...] overVan karikatuur tot hoofdfiguur
In memoriam Christophe Madelein (1978-2022)
Op de veel te jonge leeftijd van 44 jaar overleed op 19 april Christophe Madelein. Christophe was niet alleen een uitstekend onderzoeker maar bovenal een zeer beminnelijk mens, die vanwege de hem kenmerkende bescheidenheid en gedrevenheid op veel waardering kon rekenen in de wereld van de letterkundige neerlandistiek en die van de 18de-eeuwse letterkunde in het bijzonder. … [Lees meer...] overIn memoriam Christophe Madelein (1978-2022)
Taal is een brug in het denken
Bestaan er stoornissen die specifiek de taal betreffen? Twee voorbeelden worden regelmatig genoemd. De eerste is afasie, een stoornis (of eigenlijk een pakket stoornissen) die zich kunnen voordoen als mensen bijvoorbeeld een herseninfarct krijgen en daarna niet goed meer kunnen praten. De tweede heet taalontwikkelingsstoornis en lijkt een aangeboren component te hebben. Maar … [Lees meer...] overTaal is een brug in het denken
De ‘Spiegel der duecht’ : exempelen [78], [79] en [80]
Den spiegel der duecht ende der eerbaerheyt, vol schoone historien ende exempelen,zoals gedrukt door Thomaes vander Nootte Brussel in 1515 Kritische editie met facsimile van het unieke exemplaar:Washington, Library of Congress, Rosenwald Collection 1131,bezorgd door Willem Kuiper en Inge van Outryve. exempelen [78], [79] en [80] … [Lees meer...] overDe ‘Spiegel der duecht’ : exempelen [78], [79] en [80]
Het einde van de poëzie
(maar niet heus) Er zijn gedichten die een grimlach om mijn mond toveren. Neem nu de nieuwe bundel van Mark Boog met de omineuze titel 'Het einde van de poëzie', die op de titelpagina alweer wordt hernomen: 'en andere gedichten' (Amsterdam: Cossee, 2022). Het openingsgedicht, dat begint met de regel 'Tuig een verhaal op', is op zichzelf een kleine cursus creatief … [Lees meer...] overHet einde van de poëzie
Lezen is geen topsport
Heb ik De lezende mens wel echt gelezen? Ik kreeg van de uitgever een pdf opgestuurd – daar vraag ik meestal om, mijn huis is te vol – en die heb ik op mijn tablet gelezen. Maar De lezende mens is een hartstochtelijk pleidooi voor het papieren boek. De auteurs combineren bovendien de hoogste kwaliteiten van de auteur van een non-fictieboek: eruditie en leesbaarheid. Alles … [Lees meer...] overLezen is geen topsport
constant / voortdurend
Verwarwoordenboek vervolg (266) constant / voortdurend De woorden worden wel door elkaar gebruikt, maar ze verwijzen elk naar een ander betekenisaspect. constant onveranderlijk, ‘het verandert niet’ Deze transformator zorgt voor een constante stroom van 12 volt voor de aangesloten led-spotjes.Italië kent al … [Lees meer...] overconstant / voortdurend
Justus de Harduwijn: It’s not the fairness of your wild and rambling hair
De oorspronkelijke tekst van dit sonnet verscheen gisteren hier. Vertaling: C.W. Schoneveld. It's not the fairness of your wild and rambling hair,It's not your forehead high, by no means lowly rated,It's not your mouth or brows, whose praise is unabated,And ardently adored by lovers everywhere;It's not your lips, which wounded everyman out there, If she so wished, and cured … [Lees meer...] overJustus de Harduwijn: It’s not the fairness of your wild and rambling hair
Kijken naar “de bak” en verder
Het woord bak heeft een groot aantal betekenissen. Van Dale deelt ze in drie hoofdvarianten in. Bak-II en Bak-III zijn de twee kleinste en die hebben achtereenvolgens te maken met het werkwoord bakken (inclusief ‘mop, grap’) en met de scheepvaart. Bak-I bevat daarentegen liefst 29 onderscheiden betekenissen en nuances, van een min of meer vierkant voorwerp … [Lees meer...] overKijken naar “de bak” en verder
Proefschrift en karakter
Een bericht van een bevriend tijdschriftredacteur deed me bijna wanhopen aan de staat van de wetenschap. Er zijn collega-onderzoekers die weigeren om proefschriften te bespreken met als argument: het gaat hier om junior-collega's en een negatieve recensie kan hun carrière schaden. Misschien gebruiken die collega-onderzoekers dat argument slechts als smoesje: het is niet zo … [Lees meer...] overProefschrift en karakter
De ‘Spiegel der duecht’ : exempelen [72], [73], [74], [75], [76] en [77]
Den spiegel der duecht ende der eerbaerheyt, vol schoone historien ende exempelen,zoals gedrukt door Thomaes vander Nootte Brussel in 1515 Kritische editie met facsimile van het unieke exemplaar:Washington, Library of Congress, Rosenwald Collection 1131,bezorgd door Willem Kuiper en Inge van Outryve. exempelen [72], [73], [74], [75], [76] en [77] … [Lees meer...] overDe ‘Spiegel der duecht’ : exempelen [72], [73], [74], [75], [76] en [77]
Angst en onafhankelijkheid
Wat bewoog Nederlandse schrijvers om zich in 1942 aan te melden bij de door de Duitse bezettingsmacht ingerichte Kultuurkamer? Hoe verging het deze auteurs toen zij zich na de oorlog ten overstaan van juristen als mr. F. Bordewijk en mr. M. Nijhoff moesten verantwoorden tegenover de Eereraad voor de Letterkunde. Het zijn twee leidende vragen die Bertram Mourits (hoofd … [Lees meer...] overAngst en onafhankelijkheid
Waarom p, b en m vaker vooraan in het woord staan
Een eigenaardige observatie: klanken zoals p, b en m, de zogeheten lipklanken, staan relatief vaak vooraan in woorden. De hoofdstukken met die letters in een gemiddeld woordenboek zijn relatief dik en dat geldt voor heel veel bekende talen. Wat is hier aan de hand? Daarover gaat een interessant artikel van de Groningse promovendus Daan van Soeren in Journal of Linguistics. … [Lees meer...] overWaarom p, b en m vaker vooraan in het woord staan
Etymologica: Boerencreativiteit met de schoenriem
Schoenriemen. We gebruiken dat woord niet meer. Vroeger werd het woord gebruikt voor wat we nu veters noemen. En vooral voor het vastmaken van sandalen met een lang reepje leer gebruikten we het woord schoenriem. Al rond 1175 komt het woord voor, als samenstelling vanskuo ‘schoen’ en riemo ‘riem, band’, aldus het Oudnederlands Woordenboek. En toch kwamen we het woord … [Lees meer...] overEtymologica: Boerencreativiteit met de schoenriem