Over de omgang met politiek in de negentiende eeuw De Amsterdamse notabel en schrijver Jacob van Lennep was van 1853-1856 Kamerlid voor het district Steenwijk. Hij zat tegelijk in de Kamer met Johan Rudolf Thorbecke, die net door de Aprilbeweging van 1853 was afgetreden als minister. Achter de regeringstafel zat nu Floris Adriaan van Hall. Drie tijdgenoten, maar tegelijk … [Lees meer...] over3 oktober 2019, Amsterdam: Tiende Jacob van Lenneplezing ‘Politieke typen’
19e eeuw
‘Het vragend Koosje’ (1810)
Jeugdverhalen over joden (56) Door Ewoud Sanders ‘Het vragend Koosje’ (1810) Auteur: Petronella Cornelia van Alphen (1763-1833) ’t Knaapje met dat zwart gezigt, ’t Welk mij niet verstaat; Vader! Zou het zonde zijn Als ik ’t Moortje haat? ’t Is zoo lelijk in mijn oog Met een apensnoet: Is dat Joodje ook al een mensch Met dat schoenengoed? De vader: Gij stelt … [Lees meer...] over‘Het vragend Koosje’ (1810)
‘Mooi’ vinden beteekent niets
De Multatulileescursus (50) - Als ik een overkoepelend thema zou moeten geven voor de de brieven en documenten van 1873 in deel 16 van de Volledige Werken, zou ik zeggen: Multatuli en de kritiek. - Hè, wat heerlijk, we krijgen college! - Om te beginnen is er de wonderlijke correspondentie met eerst J.W.T. Cohen Stuart, en even later ook diens vader, A.B. Die … [Lees meer...] over‘Mooi’ vinden beteekent niets
Weg met de ouders! Roep mee, papa!
De Multatulileescursus (49) - Vorige week zijn we niet erg ver gekomen met onze discussie van bundel V van de Ideën. Eigenlijk hebben we alleen Multatuli's kritiek op Floris V van Bilderdijk echt behandeld. - Dat is dan ook een onderschat deel van het Volledig Werk. - Juist, daar hebben we het vorige week dus over gehad. Ik geloof echter dat er nog wel meer te … [Lees meer...] overWeg met de ouders! Roep mee, papa!
Een feestdag voor de Nederlandse literatuur
Door Peter van Zonneveld Gisteren verscheen Romantici en revolutionairen, een nieuwe literatuurgeschiedenis van de 18e en de 19e eeuw. De auteurs, Lotte Jensen en Rick Honings, richten zich hierin vooral op de verschillende schrijverstypen die de periode 1750 tot 1900 heeft voortgebracht. Het boek werd tijdens een feestelijke bijeenkomst gepresenteerd in het Amsterdamse … [Lees meer...] overEen feestdag voor de Nederlandse literatuur
Wie niet meer weet dan uit ’n kroniekschryver te leren valt, deed beter te zwygen.
De Multatulileescursus (48) - Wat heerlijk dat Multatuli hier weer aan zijn Woutertje Pieterse begint! Dat is werkelijk mijn favoriete boek van hem. - Je blijkt niet de enige te zijn. Aan het eind van deze vijfde bundel Ideën zegt hij dat heel veel lezers hem verzochten om met Wouter door te gaan. - Ja, en om de soms tientallen pagina's lange uitwijdingen af en toe … [Lees meer...] overWie niet meer weet dan uit ’n kroniekschryver te leren valt, deed beter te zwygen.
Maar gij verwacht toch niet, dat de domste kerel alle vraagstukken onderzoeken zal?
De Multatulileescursus (47) - We zouden het, nu we bij deel 15 zijn aanbeland, toch ook eens over die Volledige Werken kunnen hebben. Wat een clubblad was dat toch! - Een clubblad? - Ja, dat wonderlijke in memoriam van Henri A. Ett (1908-1982) waarmee het besluit, heb je dat gelezen? - Ik wist niet dat het ook tot de stof behoorde. - Garmt Stuiveling … [Lees meer...] overMaar gij verwacht toch niet, dat de domste kerel alle vraagstukken onderzoeken zal?
‘De Citroen- en Appelen China’s Jood’ (1825)
Jeugdverhalen over joden (52) Door Ewoud Sanders Auteur: onbekend Herkomst en drukgeschiedenis Verscheidenheden voor kinderen, een boekje dat in 1825 werd uitgegeven door J. de Lange in Deventer, bevat een zedenles die is gekoppeld aan de afbeelding van een jood die citroenen en ‘appelen-China’s’ verkoopt – een oude benaming voor sinaasappel, een vrucht die … [Lees meer...] over‘De Citroen- en Appelen China’s Jood’ (1825)
Karel de Waele nummer 2: een rectificatie
Door Renaat Gaspar Een paar weken geleden (op 9 juli) is op Neerlandistiek een kort artikel verschenen over Karel de Waele, de Vlaamse dichter die in 1869 op 30-jarige leeftijd moest uitwijken naar de VS en daar in 1914 als Charles L. de Waele overleed. Een belangrijk onderdeel van dat artikel was gewijd aan een afwijzende brief van Willem Kloos (de redactiesecretaris … [Lees meer...] overKarel de Waele nummer 2: een rectificatie
‘De Jood Lévi met augurkjes’ (1822) en ‘De koopman in hoeden’ (1824)
Jeugdverhalen over joden (51) Door Ewoud Sanders Auteur: Roelf Gerrit Rijkens (1795-1855) Roelf Gerrit Rijkens was de derde zoon van een onderwijzer uit Garmerwolde in Groningen. Op zijn veertiende ging hij zelf lesgeven, op een dorpsschooltje in Ommen. Een bezoekende schoolinspecteur adviseerde hem een ander beroep te kiezen: als onderwijzer zou hij het nooit ver … [Lees meer...] over‘De Jood Lévi met augurkjes’ (1822) en ‘De koopman in hoeden’ (1824)
‘Ik wil met jou naar bed toe gaan’ is fyn.
De Multatulileescursus (45) - In de brieven die we twee weken geleden lazen kon je zien dat Multatuli zich veel had voorgesteld van Vorstenschool. Hij vond dat hij sinds Max Havelaar werd doodgezwegen en hij hoopte dat hij dit met dit toneelstuk kon doorbreken. - Is dat eigenlijk gelukt? - Het is in ieder geval duidelijk dat het stuk na een aantal jaar na eindeloos … [Lees meer...] over‘Ik wil met jou naar bed toe gaan’ is fyn.
Censuur op Bilderdijks Afscheid
Door Marita Mathijsen Het publiek moet uitzinnig van enthousiasme zijn geweest toen Bilderdijk het gedicht ‘Afscheid’ voordroeg voor de Amsterdamse Afdeling van de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen en Kunsten op 10 januari 1811. Dit is het slot: … [Lees meer...] overCensuur op Bilderdijks Afscheid
‘De goede vrijdag’ (1821)
Jeugdverhalen over joden (50) Door Ewoud Sanders ‘De goede vrijdag’ (1821)Auteur: Jan Antonie Oostkamp (1778-1845) Herkomst en drukgeschiedenis ‘De goede vrijdag’ is een verhaal in de bundel Feestgeschenkje voor de christelijke jeugd. De auteur, Jan Antonie Oostkamp, was godsdienstonderwijzer in Zwolle. Tussen 1814 en 1836 schreef hij zo’n dertig lesboeken, vooral … [Lees meer...] over‘De goede vrijdag’ (1821)
‘De gevolgen van een slecht gedrag’ (1800)
Jeugdverhalen over joden (49) Door Ewoud Sanders ‘De gevolgen van een slecht gedrag’ (1800)Auteur: Daniël Willem Stoopendaal (1776-1829) Herkomst en drukgeschiedenis Daniël Willem Stoopendaal, de auteur van dit verhaal, was de zoon van de Amsterdamse graveur Daniël Stoopendaal en diens vrouw Maria Schmidt, toneelspeelster van beroep. Daniël Willem, die zijn werk … [Lees meer...] over‘De gevolgen van een slecht gedrag’ (1800)
Een dikbeschaduwd vraagteeken met vraagteekens er achter
De Multatulileescursus (43) - Een van de aardige ontdekkingen in de brieven uit 1872 is het plezier dat Multatuli als vakman bleek te beleven. - Ja, hij had zich nog maar net tot beroepsschrijver uitgeroepen of hij leek het schrijverschap al zowaar leuk te vinden. - Belangrijker was misschien wel dat hij zo'n goede én aardige uitgever had gevonden, G.L. Funke. … [Lees meer...] overEen dikbeschaduwd vraagteeken met vraagteekens er achter
De prostituée en de fatsoenlijke: Van Hulzens De twee zij’s (1901)
Door Sander Bink Om voor de verandering eens niet Baudelaire maar Borges (Historia de la eternidad) kort door de bocht te parafraseren denk ik evenals deze dat de schoonheid overal te vinden is. En de proof is in de pudding want de hoeveelheid officieel tweederangs schrijvers en kunstenaars waarover ik elders publiceerde en die ik in het slechtste geval zelfs heruitgaf is … [Lees meer...] overDe prostituée en de fatsoenlijke: Van Hulzens De twee zij’s (1901)
Seuren
De Multatulileescursus / Sprachwissenschaftliche Beihefte I Er zou een aardige studie te maken zijn van de spelling van Multatuli. Er zijn natuurlijk de in het oog springende details – de y in plaats van ij (hy lydt) en het feit dat Douwes Dekker mens schreef voor mensch als hij even de kans kreeg –, maar interessanter nog zijn de details. Omdat hij zich niet sterk richtte … [Lees meer...] overSeuren
Mozes de marskramer (1829)
Jeugdverhalen over joden (47) Door Ewoud Sanders Mozes de marskramer (1829)Auteur: J.H. Du Sart (1783-1867) Herkomst en drukgeschiedenis Over Jan Hendrik Du Sart, de schrijver van dit jeugdboek, is vrijwel niets bekend. Tussen 1807 en 1840 publiceerde hij zeker tien jeugdboeken. Voor zover ze werden besproken, werden ze positief ontvangen. Lees-geschenk, … [Lees meer...] overMozes de marskramer (1829)
Wie den Javaan dom noemt, heeft slechts gelyk in zoverre als zekere gebreken in het denkvermogen allen mensen aankleven
De Multatulileescursus (41) - Misschien had Multatuli dít boekje beter Divagatiën over zeker soort van liberalismus kunnen noemen en niet Nog eens: Vrye Arbeid in Nederlandsch Indië. - Je bedoelt dat dit boekje veel meer over het liberalisme gaat dan het vorige? Maar dan toch alleen over de politieke variant? - Die wordt hier dan ook zeer zorgvuldig ontleed. … [Lees meer...] overWie den Javaan dom noemt, heeft slechts gelyk in zoverre als zekere gebreken in het denkvermogen allen mensen aankleven
Karel de Waele, letterkundige
Over Karel De Waele (1839-1914) Door Renaat Gaspar Het eerste deel van het Woordenboek der Nederlandsche Taal (A – Ajuin) verscheen in 1882. Het werd voorafgegaan door een lijst van intekenaren, opgesteld in de jaren ’60 van die eeuw en ingedeeld naar land en provincie. In de lijst van ingetekende Oost-Vlamingen treffen we voor het dorp Sinaij aan: Karel de Waele, … [Lees meer...] overKarel de Waele, letterkundige
11 september 2019, Amsterdam: Presentatie Romantici en Revolutionairen
Vijf hedendaagse schrijvers/schrijvende wetenschappers gaan in op hun favoriete prototype auteur en reflecteren op de hedendaagse rol van schrijvers in de samenleving. Wat is de rol van de hedendaagse schrijver? Wil hij of zij de wereld veranderen en politiek engagement nastreven? Of is het juist beter afstand te nemen en kunst om de kunst te maken? En welke tussenposities zijn … [Lees meer...] over11 september 2019, Amsterdam: Presentatie Romantici en Revolutionairen
De Kleeren maken den Man (1848)
Jeugdverhalen over joden (45) Door Ewoud Sanders De Kleeren maken den Man (1848)Auteur: onbekend Herkomst en drukgeschiedenis De Kleeren maken den Man verscheen begin 1848 als nummer 21 in een reeks prentenboekjes van uitgeverij G.B. van Goor in Gouda. Auteur en tekenaar ervan zijn onbekend. Het boekje bevat veertien afbeeldingen – handgekleurde houtsneden – van … [Lees meer...] overDe Kleeren maken den Man (1848)
Het liberalismus is geen zoetelende, pluimstrykige, vals-liefkozende deerne, geen meretrix blanda, die ieder streelt
De Multatulileesursus (39) - Ik was nogal teleurgesteld. Zeg nou eerlijk, als je een boekje ter hand neemt met de titel Divagatiën over zeker soort van liberalismus, dan verwacht je toch dat de schrijver daarin zijn politieke opvattingen uiteenzet? Zeker als die schrijver geprobeerd heeft in de Tweede Kamer te komen? - Nou, de titel divagatieën en vooral de naam van … [Lees meer...] overHet liberalismus is geen zoetelende, pluimstrykige, vals-liefkozende deerne, geen meretrix blanda, die ieder streelt
‘De voordeelige koop’ (1819)
Jeugdverhalen over joden (43) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Eereprijs voor leerzame en gehoorzame kinderen, een prijsboek dat in 1819 werd samengesteld door Jean Baptiste Didier Wibmer (1792-1836), bevat twee verhalen waarin diverse joodse straathandelaren voorkomen: ‘De voordeelige koop’ en ‘Het zware loterijbriefje’. Beide verhalen zijn van … [Lees meer...] over‘De voordeelige koop’ (1819)
Het geval casus
Door Marc Kregting Vergis ik me of is de betekenis van casus buiten de taalkunde aan het veranderen? En spelen de cultuurindustriële dinges en het rentabiliteitsgeloof daar weer eens een rol in? Een casus is, voor zover ik weet, import-Latijn voor een geval. Meer in het bijzonder een mens aan wie iets ergs is overkomen, een ziektegeschiedenis. Freud heeft over zulke … [Lees meer...] overHet geval casus