De winnaar van de Taalboekenprijs 2025 schreef een compact maar veelomvattend boek over de symbiose tussen mens en taal: Wat taal verraadt. Een kleine geschiedenis van brein tot beschaving. We spreken de auteur, hoogleraar Nederlandse taalkunde en historische taalkunde Freek Van de Velde, over hoe taal samenhangt met regio en klimaat, waarom talen in de bergen complexer zijn en … [Lees meer...] overWat taal verraadt – met Freek Van de Velde
evolutie
De oorsprong van taal
Dr. Marieke Schouwstra en Dr. Anne-Marijke Schel (UU) vertellen over de evolutie van taal en communicatie bij primaten. Dit fragment is een onderdeel van De Grote Taalshow. … [Lees meer...] overDe oorsprong van taal
Is taal 135.000 jaar oud?
De moderne mens kan niet bestaan zonder taal. We leven allemaal in samenlevingen die complexer zijn dan de gemiddelde roedel van andere sociale dieren, ook als we in traditionele groepen in het Amazon-gebied wonen. We maken voortdurend gebruik van elkaars gedachten, dankzij de taal, en zouden niet kunnen overleven als we alles ons leven lang alleen moesten doen en zonder de … [Lees meer...] overIs taal 135.000 jaar oud?
Wervend boek over het eindeloze gepalaver van mensen
Er is geen groter verhaal te vertellen dan dat van de menselijke taal, het ultieme verhaal van wie, wat en waarom wij mensen zijn. Hoe heeft dat wonderlijke taalvermogen, dat vrijwel iedereen bezit op enkele ongelukkigen na, zich in de mens kunnen ontwikkelen? Wat kunnen we uit de taal leren over de oergeschiedenis van de mensheid, over de huidige samenleving en, niet te … [Lees meer...] overWervend boek over het eindeloze gepalaver van mensen
Hoe kan communicatie ontstaan in de natuur?
Een van de ontdekkingen van de afgelopen decennia is dat in ieder geval alle zoogdieren (ook de giraf) wel op de een of andere manier via geluiden met elkaar communiceren. Maar ook bijvoorbeeld paddestoelen en bomen houden mogelijk met elkaar contact – ze sturen signalen naar elkaar en stemmen hun gedrag daarop af. Zoiets is heel wonderlijk als je erover nadenkt uit het … [Lees meer...] overHoe kan communicatie ontstaan in de natuur?
Sorry, zo had ik dat niet bedoeld…
De jaarlijkse essaywedstrijd voor scholieren van de Nijmeegse Letterenfaculteit ging dit jaar over de kleuren van de taal. Neerlandistiek plaatst de beste drie essays. Vandaag: Robin Hendriksz van het Erasmiaans Gymnasium, Rotterdam. Laten we teruggaan naar de tijd van de jagers en de verzamelaars. Je hebt de hele dag over de toendra lopen sjokken, er was geen enkele … [Lees meer...] overSorry, zo had ik dat niet bedoeld…
Struggle for life van literaire teksten. Hoe Max Havelaar kon overleven
Op 29 juni gaf Marita Mathijsen een zoom-college over ‘Struggle for life van literaire teksten. Hoe Max Havelaar kon overleven’. Het is een college in de reeks ‘Dit hebben wij in huis’ van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. … [Lees meer...] overStruggle for life van literaire teksten. Hoe Max Havelaar kon overleven
Mensentaal is apentaal en meer
Hoe verhouden mensentaal en communicatie van mensapen zich tot elkaar? Is mensentaal alleen meer van hetzelfde, of is het volkomen uniek? Decennia lang is fel gestreden tussen aanhangers van beide extremen, maar langzaam wordt een tussenweg duidelijk: wat we met beide hersenhelften doen heeft veel te maken met het geheugen, en dat delen we met apen. Wat uniek is, zit vooral aan … [Lees meer...] overMensentaal is apentaal en meer
Computers als Neanderthalers
Computers zijn heel handig voor taalonderzoek. Bijvoorbeeld als je wil weten hoe apen of Neanderthalers zouden praten. En waarom het lichaam van de mens zo geschikt is voor taal. … [Lees meer...] overComputers als Neanderthalers
Taal: ongeschikt voor communicatie?
Er zijn allerlei redenen waarom menselijke taal eigenlijk heel ongeschikt is voor communicatie. Ik noem er een paar. … [Lees meer...] overTaal: ongeschikt voor communicatie?
Taal zonder taal
De jongste talen die er bestaan zijn thuisgemaakte gebarentalen, door dove kinderen met horende ouders. Die gebarentalen zijn de enige talen die zulke kinderen kennen, ze hebben ze helemaal zelfgemaakt. En toch lijken ze in sommige opzichten opvallend op andere talen. Ze hebben bijvoorbeeld woorden. … [Lees meer...] overTaal zonder taal
Gesprekken met apen
Mensapen kunnen niet spreken en beheersen geen taal. Maar ze kunnen wel gesprekken voeren, net als mensen. … [Lees meer...] overGesprekken met apen
Communicatieapen!
Volgens sommige taalkundigen is het vermogen om taal te gebruiken, aangeboren. De taalkundige Stephen Levinson gelooft dat niet. Hij denkt dat mensen in plaats daarvan een aangeboren drive hebben om met geluiden te communiceren. En hij heeft daar bewijs voor. … [Lees meer...] overCommunicatieapen!
Strottenhoofd en menselijke taal
Door Marc van Oostendorp Toen ik student was – ja, ook ik ben ook student geweest, vraag me niet waarom –, leerde je over de evolutie van taal precies één ding: dat een Parijse vereniging van taalkundigen in de negentiende eeuw had verboden om over dat onderwerp te praten. Kennelijk gold dat verbod toen nog steeds. Sinds die tijd heeft iemand besloten dat het onderwerp nu … [Lees meer...] overStrottenhoofd en menselijke taal
Taal als evolutonaire bijvangst voor leren
Door Lucas Seuren Taal heeft een bijzondere plek in het dierenrijk. Als we een naïeve blik werpen op de wereld om ons heen, dan trekken we direct de conclusie dat taal uniek menselijk is; geen enkele andere diersoort heeft het. En de vraag—of vragen—is dan natuurlijk: Hoe is taal ontstaan en waarom is dat bij geen enkele andere diersoort gebeurd? Een ad-hoc verklaring is dat … [Lees meer...] overTaal als evolutonaire bijvangst voor leren
Lichaamstaal als primitieve taal
Door Marc van Oostendorp Wat is de relatie tussen taal en lichaamstaal? Het is het soort vragen waarover niet-taalkundigen avonden lang kunnen bomen, terwijl de meeste taalkundigen zich er verre van houden. De overeenkomst lijkt niet meer dan beeldspraak: ja, je kunt sommige boodschappen op beide manieren overdragen, maar daar houdt de vergelijking wel zo'n beetje op. In … [Lees meer...] overLichaamstaal als primitieve taal
Hoe meer sprekers des te gemakkelijker de taal?
Door Marc van Oostendorp Een interessante en nog niet helemaal correlatie in de taalwetenschap: hoe meer sprekers een taal heeft, hoe eenvoudiger de grammatica. Veel talen die door kleine groepjes indianen worden gesproken hebben een heel ingewikkelde zinsbouw; het Engels en het Chinees steken daar enigszins bleek bij af. Aan de andere kant hebben talen als het Engels … [Lees meer...] overHoe meer sprekers des te gemakkelijker de taal?
Telwoorden zijn vreemd
Door Marc van Oostendorp De namen van getallen zijn opvallend traag. Dat is de conclusie van een nieuw onderzoek dat verscheen in Philosophical Transactions of the Royal Society B (Biology). De auteurs, beide evolutiebioloog, laten zien dat telwoorden (een, twee, drie, vier, enz.) minder snel veranderen dan andere woorden. In verwante talen lijken ze, gemiddeld … [Lees meer...] overTelwoorden zijn vreemd
Sneeuw en ijs: snijs
Door Marc van Oostendorp Het artikel stamt al uit 2016, maar op Facebook hadden we er onlangs ineens een discussie over: een studie naar woorden voor sneeuw en ijs in allerlei talen. Sommige talen, zoals het Nederlands, hebben daar twee verschillende woorden, voor, maar andere hebben er maar één, laten we zeggen snijs, voor alle bevroren water dat uit de hemel komt. Het … [Lees meer...] overSneeuw en ijs: snijs
De evolutie van grammatica uit het zicht
Door Marc van Oostendorp Weinig dingen zijn zo leuk als speculeren over de oorsprong van menselijke taal. Het is zo'n ingewikkeld systeem, waar komt dat allemaal vandaan, hoe is het ontstaan, hoe heeft het zich ontwikkeld? Omdat taal zo belangrijk is voor ons menszijn, lijkt het een vreselijk belangrijke vraag. Omdat er van zinnen al een fractie van een seconde nadat je … [Lees meer...] overDe evolutie van grammatica uit het zicht
Taalcanon lanceert tweede animatiefilmpje: Hoe sprak de oermens?
Vandaag lanceert het taalcanonteam een animatiefilmpje over de taal van de oermens. Het is het tweede filmpje in een reeks, bedoeld voor het voortgezet onderwijs. De filmpjes geven een korte introductie op een onderwerp uit de taalcanon, en kunnen gebruikt worden als opstapje voor een les over taal in de klas. Grumpf. Grunt. Burp. Zo praten oermensen in strips en tekenfilms. … [Lees meer...] overTaalcanon lanceert tweede animatiefilmpje: Hoe sprak de oermens?
Mensen zijn communicatiedieren
Door Marc van Oostendorp De mens zou geen mens zijn geworden zonder woorden. Zouden we ons ooit over de hele wereld hebben verspreid als we elkaar niet telkens nieuwe woorden hadden geleerd? Zouden we die wereld nu niet bijna kunnen vernietigen? Zouden we wel bewustzijn hebben gehad, en zorgen om de vernietiging van de aarde, zonder woorden? De Amerikaanse filosoof Daniel … [Lees meer...] overMensen zijn communicatiedieren
Is taal bedoeld als geheimtaal?
Door Marc van Oostendorp Een van de fundamentele puzzels van de taalwetenschap is: waarom zijn er zoveel verschillende talen? Waarom spreken we niet allemaal hetzelfde, en tellen we nu zo'n zevenduizend verschillende talen, nog even afgezien van de eindeloze lappendeken van dialecten die er over de wereld ligt? Die vraag wordt des te dringender als je aanneemt dat alle … [Lees meer...] overIs taal bedoeld als geheimtaal?
Waarom zijn wij de enigen met taal?
Door Marc van OostendorpTaal heeft de mens veel gebracht: de naakte, zwakke aap die niet noemenswaardig kan rennen of verscheuren vinden we in grote – sommige zouden zeggen: veel te grote – aantallen over de gehele wereld, en er komen er nog steeds bij. En dat komt waarschijnlijk voor een groot deel door de vele voordelen die de taal biedt.Wanneer taal zo belangrijk is … [Lees meer...] overWaarom zijn wij de enigen met taal?
Zijn alle talen terug te leiden op één oertaal?
Onverwachte taalvragen uit de wetenschapsagenda (16)Door Marc van OostendorpEvaIllustratie: M. van OostendorpAls je iets leert bij het doornemen van de wetenschapsagenda, is het hoe weinig we weten. Heel veel vragen zijn de weerslag van oprechte nieuwsgierigheid – de nieuwsgierigheid die ook voor de onderzoeker misschien ooit de reden was om een vak te kiezen. Maar het antwoord … [Lees meer...] overZijn alle talen terug te leiden op één oertaal?
