De Reynaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk laat zien hoezeer Van den vos Reynaerde een open tekst is. Het werk geeft telkens weer aanleiding tot herinterpretatie en voortborduren. Ontelbaar is het aantal variaties op de Reynaert, en onuitputtelijk. In de eerstkomende maanden verwachten we een nieuwe toneelbewerking (R die amok maakte, opgevoerd in Sint-Niklaas), een … [Lees meer...] overOpen boek
Over Reynaert
Avontuurlijk lezen
De proloog van Van den vos Reynaerde herbeschouwd Als Frits van Oostrom de uitdrukking ‘met alle respect’ of ‘respectabel’ gebruikt, wordt hij kritisch. Op pagina 480 van zijn nieuwe boek De Reynaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk, is deze uitdrukking te lezen in de verantwoording van de nieuwe editie van het middeleeuwse verhaal, die hij samen met Ingrid Biesheuvel … [Lees meer...] overAvontuurlijk lezen
De wendbaarheid van taal
Wie niet sterk is moet slim zijn. Zo zou je het optreden van de vos kunnen typeren. Niet door grof geweld, maar door mooie en vooral slimme praatjes pakt Reynaert zijn tegenstanders aan. Hij verleidt ze, zet ze op het verkeerde been, weet ze mee te voeren in de listen die hij opzet. Maar een enkele keer vergrijpt hij zich fysiek aan andere dieren, die dan opvallend genoeg vaak … [Lees meer...] overDe wendbaarheid van taal
Comen en commen in de Reynaert
In een interessant artikel over het rijm in Vanden vos Reynaerde wijst Rik Van Daele in het voorbijgaan op een interessant verschijnsel: de naam Lamfroyt wordt altijd met een o geschreven, behalve als hij in rijmpositie voorkomt: dan is het Lamfreyde. Van Daele bespreekt niet echt waarom er deze variatie is, en waarom de vormen op deze manier verdeeld zijn over de rijmen. Nu … [Lees meer...] overComen en commen in de Reynaert
De ‘pudenfabel’ in Van den vos Reynaerde
Als meesterverteller bedient Willem zich graag van raamstructuren en ingelaste vertellingen, waarbij hij gebruikmaakt van of verwijst naar bestaande teksten en verhalen. Het sterkste staaltje van dit procedé is te vinden in Reynaerts heidebiecht aan Grimbeert de das, waarin de vos de wolf voor het luisterend of lezend publiek vakkundig ontmaskert, sanctioneert en belachelijk … [Lees meer...] overDe ‘pudenfabel’ in Van den vos Reynaerde
‘Gekroonde vos op het rad van fortuin; koning leeuw is onderliggende partij’, een unicum?
In het rijk geïllustreerde boek De Reynaert van Frits van Oostrom (2023) staat op p. 318 de bladvullende afbeelding van Reynaert op Fortuna’s rad, in figuur 1. Het onderschrift suggereert dat het spierwitte dier onder het rad Koning Nobel is. Wordt het dier allegorisch vermorzeld door Fortuna en eigenlijk door Reynaert? Is het wel een leeuw? En wie zijn de dieren links en … [Lees meer...] over‘Gekroonde vos op het rad van fortuin; koning leeuw is onderliggende partij’, een unicum?
Een NSB-verhaal als mogelijke inspiratiebron voor de baanbrekende Reynaert-analyse van Gerard Arendt
[..] dor eene wostinedaer Reynaert hadde de pade sineghesleghen crom en menichfoude (vers 501-503 in de Reynaert-editie van Biesheuvel en Van Oostrom, 2023) Een van de belangrijkste Reynaert-studies uit de tweede helft van de vorige eeuw is zonder twijfel het onderzoek van Gerard (G.H.) Arendt naar de satirische structuur van dit dierenepos. ‘Briljant’, zo noemt Van Oostrom … [Lees meer...] overEen NSB-verhaal als mogelijke inspiratiebron voor de baanbrekende Reynaert-analyse van Gerard Arendt
Sint-maartensvogel in de Reynaert-historie
Als Tibeert de kater op bevel van Koning Nobel met tegenzin en een angstig voorgevoel op pad is gegaan om Reynaert in te dagen, ziet hij aan zijn linkerzij een sint-maartensvogel vliegen. ‘Volgens het middeleeuwse bijgeloof brengt een links vliegende Sint-Maartensvogel ongeluk. De bange kater is dus gewaarschuwd. Dat links in de middeleeuwen negatief geduid werd, gebeurde onder … [Lees meer...] overSint-maartensvogel in de Reynaert-historie
Over Reynaert en de antropomorfische schuif
Vanzelfsprekend zal een dierenverhaal van mensenhand altijd antropomorf zijn. Maar in de uitwerking kunnen gradaties hemelsbreed verschillen. Er is sprake van een spectrum van maximaal verdierlijkt (het konijnenepos Watership down) tot vergaand vermenselijkt (de strip Heer Bommel, waarin de dieren hoeden dragen, roken en autorijden). De Reynaert gaat bij lange na niet zover als … [Lees meer...] overOver Reynaert en de antropomorfische schuif
Rewilding de eerste indaging
Waarin de aandacht wordt gevestigd op het onmetelijke potentieel van Willems meesterwerk als vertrekpunt voor schrijfopdrachten, te gebruiken in velerlei onderwijsvormen voor jong en oud, in collegezaal of bos en hei. We naderen vers 500. We zijn met Bruun up die vaert door het donker van eenen woude naar Reynaerts favoriete verblijf. Tot nu toe kennen we de titelheld … [Lees meer...] overRewilding de eerste indaging
Reynaert in de zeventiende eeuw
Geïmponeerd door Reynaerts verhalen laat Koning Leeuw hem van de galg komen.Reynaert de Vos (Delft 1603), p. 31 Ook in het zeventiende-eeuwse Holland zijn de avonturen van Reynaert de Vos stukgelezen: slechts van twee gedrukte edities is een exemplaar overgeleverd. We hebben hier dan ook te maken met efemeer drukwerk: bibliofielen, geleerden en bibliotheken bewaarden … [Lees meer...] overReynaert in de zeventiende eeuw
Een verdwijntruc?
Vlak na de proloog van Van den vos Reynaerde, helemaal in het begin van het eigenlijke verhaal, in de verzen 51-56, legt de verteller uit waarom Reynaert als enige van alle dieren niet naar de hofdag van koning Nobel is gekomen. Zowel in het Comburgse als in het Dyckse handschrift begint de verteller zijn toelichting met te zeggen dat Reynaert het koninklijk hof zo veel … [Lees meer...] overEen verdwijntruc?
‘Wie so wille wachte hem dies’. Reynaert-wijsheid in de Abdij van Park
Wanneer alle dieren – afgezien van één – zijn samengekomen op de hofdag van koning Nobel om zich te beklagen over de streken van Reynaert de vos, besluit Nobel de geweldenaar voor het hof te dagen. De eerste die eropuit wordt gestuurd is Bruun de beer. Reynaert weet Bruun echter snel om de tuin te leiden. Met het vooruitzicht op honing lokt hij Bruun naar een opengespleten eik … [Lees meer...] over‘Wie so wille wachte hem dies’. Reynaert-wijsheid in de Abdij van Park
Die rauwe die hem mochte ghescien
Niet de geringste van de charmes van Frits van Oostroms nieuwe Reynaert-boek is de empathie waarmee hij vertelt over de legioenen wetenschappers en kunstenaars die zich met de avonturen van Reynaert hebben beziggehouden. Desondanks, zegt hij - ongetwijfeld terecht - wemelt het in de Reynaert-studie nog van de ‘witte plekken’. In deze bijdrage wil ik een van die witte plekken – … [Lees meer...] overDie rauwe die hem mochte ghescien
#MeToo in Reynaert de Vos: de zaak Hersint
De Reynaert kent een handvol van (expliciet) vrouwelijke personages: de leeuwin, Reynaerts vrouw Hermeline, de wolvin Hersint en de hen Coppe. Minstens drie van hen worden slachtoffer van Reynaert. Of Hermeline, die door het gedrag van haar echtgenoot gedwongen moet verhuizen met haar kroost ook een slachtoffer is, laat ik even in het midden. De leeuwin valt samen met haar … [Lees meer...] over#MeToo in Reynaert de Vos: de zaak Hersint
De trekken van de trickster. Reynaert van Willem… van Hildegaersberch
Binnen het volksverhaalonderzoek is Reynaert een bekend personage: we komen hem in de orale traditie tegen van de middeleeuwen tot heden en hij is bij uitstek een trickster. Voor buitenlandse studenten vergelijk ik het gedrag van Reynaert vaak met dat van zijn Afrikaanse (en Caraïbische) evenknie Anansi de spin, en omgekeerd leg ik Anansi uit aan Nederlandse studenten met een … [Lees meer...] overDe trekken van de trickster. Reynaert van Willem… van Hildegaersberch
Nogmaals Reynaerts biecht
Hoewel de biecht van Reynaert aan Grimbeert al eerder in deze serie ter sprake is gekomen, wil ik er ook iets over kwijt. Grimbeert is het derde dier dat Reynaert uit diens vossenhol komt halen om voor het hof te verschijnen. Reynaert gaat met hem mee. Tijdens de tocht besluit Reynaert om te biechten. Grimbeert, nu hoert haerwaertEnde vandet mi gheraden.Siet, ic comme hu te … [Lees meer...] overNogmaals Reynaerts biecht
De Reynaert en de Europese geografie
In het boek van Frits van Oostrom De Reynaert. Leven met een meesterwerk is te lezen dat Jan de Putter als historicus “geregeld met recht bezwaar maakt tegen al te literaire interpretaties van het verhaal” (p. 400). Vanuit mijn eigen ‘schuttersputje’, het beeld is ook te vinden in Van Oostroms boek, wil ik het vuur openen op de recente interpretatie van Paul Wackers van de … [Lees meer...] overDe Reynaert en de Europese geografie
Wie lacht het laatst? Over meertalig spel in Van den vos Reynaerde
Van den vos Reynaerde staat bekend als een meesterwerk van taalspel. De sluwe vos Reynaert weet zich keer op keer uit de benauwdste situaties te redden met behulp van taal. Onderdeel van dit taalspel is ook de meertaligheid: binnen deze Middelnederlandse tekst gebruikt de auteur ook het Latijn (de taal van de kerk) en het Frans (de taal van het hof) op verscheidene plaatsen. … [Lees meer...] overWie lacht het laatst? Over meertalig spel in Van den vos Reynaerde
Reynaert als pelgrim
Het hoogtepunt van Van den vos Reynaerde is voor veel mensen waarschijnlijk Reynaerts openbare biecht met het schatverhaal, waardoor hij zijn ter dood veroordeling weet terug te draaien. Dat verhaal levert Reynaert overigens een nieuw probleem op: de koning wil dat de vos met hem meegaat naar de plek waar de schat begraven zou zijn. Dat kan Reynaert beter niet doen, want die … [Lees meer...] overReynaert als pelgrim
Meesterlijk maakwerk
De afgelopen vijf jaar is Van den vos Reynaerde voor mij een gemoedstoestand geweest. Vandaag verschijnt het resultaat daarvan. (Zie hierboven een foto van het huisje in de achtertuin waar ik het maakte.) Het is een boek op drie niveaus geworden. Ten eerste uiteraard de Reynaert zelf, het onomstreden meesterwerk van de middeleeuwse Nederlandse letterkunde en volgens menigeen … [Lees meer...] overMeesterlijk maakwerk
Over Reynaert – inleiding op een serie bijdragen
Reynaert is onontkoombaar, als personage en als tekst. Iedereen die zich met de Middelnederlandse literatuur heeft beziggehouden stuit wel eens op de nog altijd raadselachtige vos. Frits van Oostrom schreef al vroeg over de vos en zijn reputatie in Reynaert primair, hij gaf hem een hoofdrol in Stemmen op schrift en presenteert op de dag van zijn afscheid als hoogleraar een … [Lees meer...] overOver Reynaert – inleiding op een serie bijdragen
