De semantiek is de koningin van de taalkunde. Dat geldt in ieder geval wanneer Philippe Schlenker haar presenteert, in zijn nieuwe boek What It All Means. De semantiek is volgens hem hét voorbeeld van een gelukkige combinatie van geestes- en natuurwetenschappen, gegrondvest op een lange traditie van filosofie, taalkunde en antropologie, en tegenwoordig beschikkend over heel … [Lees meer...] overAlles is semantiek
semantiek
De energie van kleine piemels!
Het weblog aller Nederlandse weblogs is natuurlijk Frontaal Naakt van Peter Breedveld: meestal vermakelijk en soms steek je er ook nog wat van op. Zoals gisteren toen hij aandacht besteedde aan een weinig benoemde eigenschap van de slur, het smaadwoord, de invectief. Over dat soort woorden valt sowieso van alles op te merken (ik heb daar een paar jaar geleden ook al over … [Lees meer...] overDe energie van kleine piemels!
Hebben films een grammatica?
Hebben films een grammatica? Wel volgens Dorit Abusch en Mats Rooth. In een nieuw artikel in het tijdschrift Linguistics & Philosophy leggen ze een klein stukje van die grammatica uit, en ze laten zien dat er overenkomsten zijn met de manier waarop in zinnen betekenis wordt gegeven. Het gaat over sequenties als de bovenstaande. Ze komen zowel in films als in … [Lees meer...] overHebben films een grammatica?
De eenzaamheid van Chomsky
Het was een interessante avond, afgelopen zaterdag, in Nijmegen. Tijdens het filmfestival InScience werd de film Is The Man Who Is Tall Happy? vertoond, van de bekende filmmaker Michel Gondry en gebaseerd op gesprekken die hij voerde met Noam Chomsky. De film is ook online te bekijken (hierboven), maar in de zaal en op een groot scherm biedt hij ook wel wat extra's. Bovendien … [Lees meer...] overDe eenzaamheid van Chomsky
Zelfs
In zijn stuk Hoe eerlijk is het Engels schrijft Marc van Oostendorp o.a.: “[H]et is onduidelijk hoe je ervoor zou moeten zorgen dat de kinderen in Kaboel net zo goed Engels leren als die in Londen of zelfs in Amsterdam.” Ik bleef even haken bij dat zelfs. Dat focuspartikel suggereert een onwaarschijnlijker waarde op een schaal, vgl.: Je haalt beslist een acht, misschien … [Lees meer...] overZelfs
Knap
Taal is gevoelig voor emoties. In het nieuwste nummer van Nederlandse Taalkunde laat de Groningse hoogleraar Nederlandse taalkunde Jack Hoeksema zien hoe psychologische theorieën licht kunnen werpen op sommige verschijnselen in het Nederlands. Het is een rijk artikel, ik haal er één verschijnsel uit. Dat betreft het bijwoord knap. Hoeksema vertelt dat je emoties kunt … [Lees meer...] overKnap
Wat betekenen aanhalingstekens?
Begin een wetenschappelijk artikel met de zin "This paper addresses what may strike some as only a marginal phenomenon" en ik zal je artikel tot de laatste zin lezen. De Brusselse taalkundige Philippe De Brabanter begint zijn nieuwe artikel in Journal of Linguistics zo. Het 'marginale verschijnsel' in kwestie is het aanhalingsteken. Want wat betekent die? Om te beginnen zijn … [Lees meer...] overWat betekenen aanhalingstekens?
Taal en werkelijkheid
Mijn specialisatie in de taalkunde is van huis uit de klankleer, de fonologie. Mijn proefschrift ging daarover, net als de meeste van mijn wetenschappelijke publicaties. Maar de laatste jaren heb ik daar af en toe spijt van – de echte actie gebeurt wat mij betreft steeds meer in een ander deelgebied, de betekenisleer, de semantiek (samen misschien met de pragmatiek. In de … [Lees meer...] overTaal en werkelijkheid
De grenzen van fictie
Een schrijver kan een wereld verzinnen waarin draken rondlopen, of waarin de wetten van de zwaartekracht worden getart, of een wereld waarin vrijwel iedereen een verdorven persoon is. Maar een wereld waarin onze moraal niet geldt, dat wordt lastiger, stellen Daniel Altshuler en Emar Maier in een nieuw artikel in het Journal of Semantics. Neem het volgende … [Lees meer...] overDe grenzen van fictie
Qu’ils mangent de la brioche
De serie Is it cake? op Netflix lijkt misschien oppervlakkig Amerikaans vermaak. Allerlei Amerikaanse mensen met allerlei Amerikaanse manieren krijgen een aantal naaimachines of damestasjes of blikjes frisdrank te zien en moeten dan raden welke van de genoemde objecten een taart is. De presentator snijdt vervolgens die objecten aan met een vervaarlijk mes om te zien of die … [Lees meer...] overQu’ils mangent de la brioche
Ik vind het nogal meevallen
Soms hebben taalobservaties de vorm van klachten: "Iedereen zegt steeds vaker x!" Die observaties zijn zelden nieuw voor de taalkundige. Nieuwe observaties hebben daarentegen meestal de vorm van de vraag, zoals deze, die mij werd doorgestuurd door de Taaladviesdienst van Onze Taal: Als iemand zegt: ik vind dat een goede voetballer. En iemand anders reageert: ik vind het wel … [Lees meer...] overIk vind het nogal meevallen
Ik snap je dat je dit schrijft
Je kunt iemand snappen. Je kunt iets snappen. Maar je kunt ook iemand iets snappen: Over deze intrigerende constructie, die behalve in het Nederlands ook in het Engels en het Duits bestaat, al wordt hij in alle drie de talen als een beetje marginaal beschouwd, gaat een nieuw artikel van Friederike Moltmann. Je vindt de constructie, zegt zij, bij twee soorten werkwoorden: … [Lees meer...] overIk snap je dat je dit schrijft
Dans bekijken met taalkundige middelen
Soms heeft een dans duidelijk een betekenis. Mensen die ernaar kijken kunnen min of meer navertellen wat er gebeurt in de Notenkraker. Hoe is dat mogelijk? Hoe stoppen de dansers betekenis in wat ze dansen en hoe halen de kijkers die betekenis er weer uit? Over die fascinerende kwestie verschijnt binnenkort een artikel in het Journal of Semantics (hier is een gratis … [Lees meer...] overDans bekijken met taalkundige middelen
Emmanuel Macron zegt “Nee”
Een heel artikel over aanhalingstekens – in het tijdschrift Linguistics and Philosophy kan dat. De Amerikaanse filosoof Wayne A. Davis trakteert de lezers op een overzicht van de literatuur: de vele vragen die er nog zijn en hoe genuanceerd het allemaal is. In het bijzonder gaat het Davis om zinnen die in andere zinnen zijn ingebed met aanhalingstekens erom heen. Hij … [Lees meer...] overEmmanuel Macron zegt “Nee”
De betekenis van hondenfluitjes
Als je aan mij vraagt waar het in de taalwetenschap dezer dagen gebeurt, zou ik zeggen: in de studie van de betekenis. Ik probeer veel deelgebieden zo'n beetje te volgen, maar als het over betekenis gaat, ga ik altijd even rechtop zitten. Een van de interessantste discussies van dit moment wordt aangeroerd in een nieuw artikel van Eric Acton in het Journal of Linguistics. … [Lees meer...] overDe betekenis van hondenfluitjes
Taal tegen de feiten
Welk van de volgende twee zinnen is waar? Als 221 een priemgetal was, kon je het niet door 17 delen.Als 221 een priemgetal was, kon je het door 17 delen. De meeste mensen zullen vinden dat de eerste waarder aanvoelt dan de tweede. Maar waarom? Een priemgetal is een getal dat je alleen door 1 of door zichzelf kunt delen. Beide zinnen gaan dus over een situatie die sowieso … [Lees meer...] overTaal tegen de feiten
Zaid is de slimste van zijn broers
De middeleeuwse Arabische grammaticus Al-Sirafi is de auteur van een puzzel die taalkundigen nog steeds bezig houdt. Onlangs plaatsten vier studenten van het Amerikaanse MIT er een artikeltje over. Dit is het puzzeltje: de volgende zin lijkt goed: Zaid is de slimste van zijn broers. Het probleem is dat je Zaid meestal niet onder zijn eigen broers schaart. Als iemand je … [Lees meer...] overZaid is de slimste van zijn broers
‘Hij heeft pas vier vingers’
De betekenis van het Nederlandse woord pas staat nu internationaal in de belangstelling, dankzij een artikel van de taalkundigen Ad Neeleman en Hans van de Koot in het tijdschrift Natural Language and Linguistic Theory. Voor Engelstaligen is het woord pas opvallend. Je vertaalt het in het Engels met only, maar only heeft allerlei andere betekenissen die pas niet heeft. Zo kun … [Lees meer...] over‘Hij heeft pas vier vingers’
Doe wat ik zeg maar doe het nu
Een eigenaardigheid van menselijke taal – niet alleen van het Nederlands, maar van allerlei talen – is dat we dezelfde vorm gebruiken voor bevelen en adviezen: de gebiedende wijs. In sommige talen, zoals het Retoromaans, de kleinste taal van Zwitserland, wordt er wel verschil gemaakt., maar in het Nederlands of bijvoorbeeld het Engels is er qua vorm geen verschil tussen 'Doe … [Lees meer...] overDoe wat ik zeg maar doe het nu
Verschillen tussen ‘omdat’ en ‘want’
De afgelopen jaren hebben verschillende taalkundigen iets geschreven over de verschillen tussen omdat en want. Een in mijn ogen belangrijk verschil noemen ze daarbij niet. Wouter van Wingerden noemt een syntactisch verschil: na omdat volgt een bijzin, na want een hoofdzin. Hij noemt ook een betekenisverschil: in want klinkt een rechtvaardiging of verklaring door, terwijl … [Lees meer...] overVerschillen tussen ‘omdat’ en ‘want’
De betekenis van emoji 😍
Ik ben zo'n oud mannetje, toen ik begon met bloggen bestonden emoji nog niet, en inmiddels is er al een kleine industrie van taalkundig onderzoek naar wat die dingen eigenlijk betekenen. Vorige week verscheen een heel inzichtrijk nieuw artikel op internet dat vooral gaat over de populairste van alle emoji: die met gezichtjes. Wat betekenen die dingen? Ze geven commentaar op … [Lees meer...] overDe betekenis van emoji 😍
Wat is waarheid in een wereld in woorden?
Op school hadden we vroeger een lesmethode voor het literatuuronderwijs die Een wereld in woorden heette – een schrijver bouwde een wereld op door woorden te gebruiken. Maar wat is dat voor wereld? Wat is er precies waar in een wereld die iemand maakt door erover te vertellen en wat niet? Kan dat eigenlijk wel, een 'wereld' maken in woorden? Je zou om te beginnen kunnen … [Lees meer...] overWat is waarheid in een wereld in woorden?
Wanneer is ‘nu’?
Wat betekent nu? Het lijkt op het eerste gezicht altijd te verwijzen naar de tijd wanneer je spreekt, zeggen de taalkundigen Una Stojić en Daniel Altshuler in een nieuw artikel. Vergelijk maar eens de volgende twee zinnen: Vorige week hoorde ik dat er een aardbeving zou zijn.Vorige week hoorde ik dat er nu een aardbeving zou zijn. Met de eerste zin zeg ik dat ik de … [Lees meer...] overWanneer is ‘nu’?
Wat betekent muziek?
Muziek, de universele taal! Er is een inmiddels al een lange traditie van je afvragen of taal en muziek iets met elkaar gemeen hebben. Heeft muziek bijvoorbeeld een syntaxis, en lijkt de manier waarop een componist noten in volgorde zet dan op de woordvolgorde van een taal? En nog ingewikkelder: heeft muziek betekenis op de manier waarop taal betekenis heeft? Een belangrijke … [Lees meer...] overWat betekent muziek?
Hoe we ons in taal in een ander verplaatsen
Om de betekenis van taal te begrijpen, moet je inzien dat wij mensen ons voortdurend in elkaar verplaatsen – bijvoorbeeld als we iets vertellen. Niet alleen in literaire verhalen, maar in ieder verhaal dat we elkaar vertellen vinden voortdurend kleine perspectiefwisselingen plaats. Neem, zegt de Hongaarse taalkundige Márta Abrusán in een nieuw artikel, een zin als de … [Lees meer...] overHoe we ons in taal in een ander verplaatsen
