Over het dagboek van Koos van Zomeren Tijdens een gesprek dat ik onlangs voerde met dorpsgenoot en verwoed lezer Jeroen A., viel de naam Koos van Zomeren. Jeroen had het nieuwe boek van hem aangeschaft. ‘Privé-domein,’ zei hij geheimzinnig. Misschien noemde hij ook de titel, maar mijn geest was inmiddels afgedwaald naar de jaren van Van Zomeren (1946) van zo’n vijfendertig … [Lees meer...] overDiepgravend en geestig
stijl
‘Waarvan de code niet was herkend’
In de vakantie publiceerde Fabian Stolk op zijn blog een haast laconieke lijst die verklaarde waarom hij voortijdig was gestopt in Oroppa van Safae el Khannoussi. Hij citeerde en fileerde uit het door hem gelezen deel van de roman 45 fragmenten en zinsneden, die slechts een bloemlezing zouden zijn van de wankele taal die hij aangetroffen had. Zo serveerde de neerlandicus een … [Lees meer...] over‘Waarvan de code niet was herkend’
Mock him not
Het zijn en blijven, wilde ik zeggen, de onverwachte, raar en bijzonder gezegde dingen die altijd het leukste zijn om te lezen, die het meeste doen en je het beste bijblijven. Daarom is het voor vertalers ook zo belangrijk om, als er bijzonder geformuleerde dingen in het origineel staan, die bijzondere formuleringen dan ook bijzonder in het Nederlands te … [Lees meer...] overMock him not
Het is twee voor twaalf
Ja, het is twee voor twaalf, figuurlijk, maar letterlijk ook, in quizzificaire zin. Vraag 1 en slot: Wat hebben J.H. Leopold, Jan Pieter Heije, Slauerhoff en André Hazes gemeen? Nee? Ze hebben allemaal een tante met dezelfde naam. Hoe heet die tante? Nee? In de eerste regel van een van hun scheppingen passen ze een bepaalde stijlfiguur toe. Welke is … [Lees meer...] overHet is twee voor twaalf
En meer niet
Hoe Youp van 't Hek zijn column vult Je hoort weleens zeggen dat je een grap niet moet uitmelken, dat puntigheid het kenmerk is van goede humor, maar de cabaretier Youp van 't Hek heeft daar in zijn columns geen boodschap aan. Althans, ik durf niet te beweren dat ik een kenner van zijn oeuvre ben, maar mij valt op hoeveel herhaling er in zijn tekst zit. Het begon … [Lees meer...] overEn meer niet
Dat kan toch best anders: Maartje Wortel
Enig genoegen beleefde ik aan het lezen van De camping van Maartje Wortel (2024) niet. Wat een aanloop naar een intrigerende roman lijkt te zijn, blijkt al ruim voor de helft van het boek, dat op papier 240 pagina’s bevat, te verzanden in een vlakke herhaling van luchthartige tot laffe zetten, zonder enige spanning, zonder verdieping van personages of thematiek, zonder enig … [Lees meer...] overDat kan toch best anders: Maartje Wortel
De enkel-/meerfout
Al heel lang, denk ik, ben ik geboeid door een taalfenomeentje dat ik voor eigen plezier de ‘enkel-/meerfout’ noem, terwijl ik niet eens weet of het wel echt om een fout gaat. Het is een fenomeentje dat vaker voorkomt dan ik had verwacht toen ik erop begon te letten (ja, ik weet het: waarneming is theorieafhankelijk, maar dan nog), en iets wat vaak voorkomt in de omgangstaal … [Lees meer...] overDe enkel-/meerfout
Erasmus, De copia verborum ac rerum
Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (23) De bekendste Nederlandse schrijvers waren niet in Nederland geboren – Vondel, Anne Frank – of ze schreven niet in het Nederlands – Spinoza, Belle van Zuylen. Door de neiging om de Nederlandse literatuur streng af te bakenen, gaat als je niet uitkijkt het beste verloren. De grootste Nederlandse stilist aller … [Lees meer...] overErasmus, De copia verborum ac rerum
Literaire taal bestaat wél
Over de zwoele avonden van Abdelkader Benali Tot mijn verbazing ontdekte ik een tijdje geleden dat er collega's waren die dachten dat je 'literaire taal' niet kunt definiëren. Is literatuur geen kunst, en kenmerkt kunst zich niet door voortdurende vernieuwing? En is literaire taal dan niet als kwikzilver voortdurend onderhevig aan verandering? Ik denk dat het een … [Lees meer...] overLiteraire taal bestaat wél
Hoeveel bonken
Soms valt er iets te herleiden, dat zijn de makkelijkste gevallen, soms is het een samenloop van omstandigheden, soms een domme samenloop van omstandigheden, en soms dat niet eens. Naarmate de jaren vorderen vind ik het steeds ingewikkelder om te lezen. Er bestaat zoiets als plezier dat wordt gepromoot. Het veronderstelt een kinderlijke gulzigheid, die Kees ’t Hart in … [Lees meer...] overHoeveel bonken
Voorzetselverloedering
Het motto of devies van de Universiteit Utrecht is heel nobel: Sol iustitae illustra nos (moge de zon der gerechtigheid ons verlichten). In het licht (perongelukke pun) van de ook aan die universiteit bedreven geesteswetenschappen, meer in het bijzonder in dat van de taal- en taalgebruikswetenschap binnen de Neerlandistiek, ben ik dat brokje Latijn in de loop der tijd iets … [Lees meer...] overVoorzetselverloedering
Context en syntax (Consyntaxtext)
Het eerste wat je ‘leest’ van zo’n bericht, als ik even mag generaliseren, is niet het bericht, maar de foto, dan de kop boven het geheel en ten derde de tekst onder de foto. In dit geval is dat eigenlijk niet eens nodig, want er ‘staat’ drie maal ongeveer precies (haha) hetzelfde, namelijk dat er ergens een toren van een kerk is gewaaid. Inhoudelijke details volgen in het … [Lees meer...] overContext en syntax (Consyntaxtext)
Steeds opnieuw gereflecteerd
Kan het wat minder? Zo wees ik mezelf terecht, geconfronteerd met een niet eens zo oude uitspraak over mijn vak: ‘Mocht meelopen een Olympische sport worden, dan zullen neerlandici de medailles pakken.’ De misplaatstheid gutst. Die generalisatie, de gevorderde leeftijd waarop iets zo puberaals, mijn kennis die zich beperkt tot een beetje moderne letterkunde, eigen … [Lees meer...] overSteeds opnieuw gereflecteerd
Weer over een zin
Ik las deze zin: Een doorn is geen splinter, want daar zitten geen weerhaakjes aan. Mijn eerste, onmiddellijke, onbekookte reactie was: ‘Ja, duhuh! Niet dus! Aan een splinter zitten géén weerhaakjes, aan een doorn juist wèl, althans: dat kan voorkomen!’ Vervolgens, na een moment van bezinning, bedacht ik dat een beetje schrijver dat natuurlijk … [Lees meer...] overWeer over een zin
Extreemrechtse bagger
O Nederland, let op u saeck Het is examentijd en ik oefen mijn tekstverklaring door het lezen en analyseren en vervolgens trachten te begrijpen – welwillend als ik ben qua opvoeding, om maar iets te noemen – van het ‘Hoofdlijnenakkoord 2024-2028’ van een viertal zich politieke partij noemende meutes wier afko’s me in de metaforische strot blijven steken als een … [Lees meer...] overExtreemrechtse bagger
Over Gerard Reve en stijl
Het honderdste geboortejaar van Gerard Reve zal niet onopgemerkt blijven. Verspreid over de maanden verschijnen er bijzondere boeken. De prachtige cassette met de werkversies van Op weg naar het einde (bezorgd door Wiljan van den Akker en Koen Hilberdink) hebben we al, Piet Gerbrandy schreef een boeiende beschouwing over de poëzie (Pelgrimsliederen) en het boek U heb ik lief. … [Lees meer...] overOver Gerard Reve en stijl
Hans Schnitzler, Filosofie van de kroeg
Volgens Schnitzler is de ouderwetse bruine kroeg, annex de stamkroeg dan wel de buurtkroeg, een fijne plek waar je je sores om den dagelijksen brode en meer van dat sociaal-politiek-maatschappelijk verantwoorde gedoe even achter je kunt laten en waar je tot jezelf en in contact met allerlei inspirerende anderen kunt komen, die een vergelijkbare behoefte hebben … [Lees meer...] overHans Schnitzler, Filosofie van de kroeg
Kiezen
1. Misschien wel juist in de meest afschuwelijke berichten leiden bijzonderheden in het taalgebruik mijn aandacht helemaal van de inhoud af; bieden dankbaar door mijn onderbewustzijn ingeslagen vluchtwegen uit de ellende. Zoals een bepaling in volgende formulering in een bericht in de digitale Gelderlander: In een fractie van een paar seconden staat zijn leven op zijn … [Lees meer...] overKiezen
Dat zei ik helemaal niet!
Ik gaf mezelf de vijfdelige verzamelde geschriften van Kurt Schwitters cadeau. Want aan de Nautilus-boekjes Kuwitter en Franz Müllers Drahtfrühling had ik niet genoeg. Het smaakte naar meer, dus dan maar meteen het complete werk. Goeoeoed! En leuk en spits en grappig en geestig en vooral: wat een vrijheid. In poëzie – maar dat mag je van poëzie verwachten – en in proza, wat al … [Lees meer...] overDat zei ik helemaal niet!
Woutertje Pieterse
Heeft niet iedereen dat, de behoefte om iets op te steken van wat je leest? Vanaf dat je klein bent helpen boeken je met je ideeën over il mestiere di vivere, dat de nieuwe wereldburger ook maar koud op het dak komt vallen. Hoe moet je leven? Hoe doen anderen dat (in het boek)? Hoe slaan zij zich erdoorheen? Hoe staan zij erin? Wat is hun verborgen filosofie achter de … [Lees meer...] overWoutertje Pieterse
Bij een explosie
In een heel heldere analyse van de gespannen situatie rond Israël en Libanon, in de Volkskrant van 6 januari 2024, refereert Jenne Jan Holtland in de eerste alinea aan ‘de drone-aanval van afgelopen dinsdag, waarbij Israël een hoge Hamas-leider doodde in zuidelijk Beroet.’ In de derde alinea komt hij op dit onderwerp terug met de woorden: ‘Dinsdag: de moord op … [Lees meer...] overBij een explosie
Literatuur en standaardtaal
In Nijmegen houden we mekaar lekker bezig. Maar de discussie die ik hier met mijn goede collega Jos Joosten voer – in zijn stukje van gisteren haalt hij ook nog onze voormalige collega Anja de Feijter bij – lijkt me de moeite waard om in het openbaar gevoerd te worden, bijvoorbeeld omdat hij aan het licht brengt hoe verschillend er door taal- en letterkundigen inmiddels over … [Lees meer...] overLiteratuur en standaardtaal
Vorm en inhoud
Over Lale Güls poëtica (of niet) Het meest opmerkelijke aan de discussie over het taalgebruik van Lale Gül in haar roman Ik ga leven is dat iedereen het eigenlijk over het cruciale van de zaak helemaal eens is: Gül schrijft geen standaard Nederlands. Al dan niet bewust, want daarover lopen de standpunten dan weer wél uiteen. Gül heeft volgens de ene partij welbewust … [Lees meer...] overVorm en inhoud
Niets meer te verliezen
Na een voortvarende trans-Atlantische oversteek is het Nederlands, volgens Van Dale sinds november 2018, vlak nadat in de Trump-ambtstermijn de zaak-Brett Kavanaugh uitbarstte, verrijkt met het woord hempathie. Het betekent: ‘sympathie die mensen voelen voor mannen met veel macht, ook of juist als die in opspraak raken’. Dit vult allerlei in die tijd opgedoken diagnoses van … [Lees meer...] overNiets meer te verliezen
Lale Gül schrijft het beste Nederlands
Wat je er ook verder over kunt zeggen: Ik ga leven van Lale Gül is een transgressief boek. De titel drukt een programma uit: ik trek me vanaf nu niets meer aan van jullie regels, en dat heeft de schrijfster, Lale Gül, geweten. Nadat ze eerst bedolven werd onder woedende reacties vanuit de Turks-islamitische kringen waaruit ze voortkwam, hebben nu ook de verdedigers van het … [Lees meer...] overLale Gül schrijft het beste Nederlands
