In hoeverre kun je taalgevoel, of iets technischer gezegd: intuïties over taal, gebruiken als bewijs in een filosofische discussie? Daarover gaat een nieuw artikel van de Duits-Franse taalkundige Friederike Moltmann. Het is onder wijsgeren niet ongebruikelijk om over de betekenis van taaluitingen na te denken om zo beter te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit. Je kunt … [Lees meer...] overTaalgevoel als bewijs
taalfilosofie
Chatbots als wandelende mieren
Wat betekenen de woorden die chatbots gebruiken? Betekenen ze wel iets? Dat roept de filosofische vraag op wat betekenen precies, eh, betekent. Wat betekent, pakweg, de zin 'de kat ligt te slapen' om te beginnen als een mens hem gebruikt? Meestal gaan we ervan uit dat de betekenis ligt in de relatie tussen die zin en de werkelijkheid om ons heen. In die zin bevindt zich … [Lees meer...] overChatbots als wandelende mieren
Kübra Gümüsay over Spreken en zijn
De Faculteit der Letteren en de Faculteit voor Filosofie, Theologie en Religiestudies geven nieuwe studenten altijd een cadeautje aan het begin van hun studie: een boek. Dit jaar betreft dat Spreken en zijn (voor internationale studenten Speaking and Being, en voor de studenten Duits de oorspronkelijke versie Sprache und Sein). Omdat de schrijfster zelf niet aanwezig kon zijn … [Lees meer...] overKübra Gümüsay over Spreken en zijn
Stenen van zondeloze mensen
Jurriën Rood meent dat je appels en peren wel met elkaar kunt vergelijken. Hij maakt hier nogal een groot punt van: je kunt echt alles met elkaar vergelijken. En dan kun je bijvoorbeeld zeggen dat appels dichter in de buurt komen van een ronde vorm. Jaja. Het is het soort opmerkingen die je als taalkundige weleens te horen krijgt op een feestje. Iemand is een succesvolle … [Lees meer...] overStenen van zondeloze mensen
De eenzaamheid van Chomsky
Het was een interessante avond, afgelopen zaterdag, in Nijmegen. Tijdens het filmfestival InScience werd de film Is The Man Who Is Tall Happy? vertoond, van de bekende filmmaker Michel Gondry en gebaseerd op gesprekken die hij voerde met Noam Chomsky. De film is ook online te bekijken (hierboven), maar in de zaal en op een groot scherm biedt hij ook wel wat extra's. Bovendien … [Lees meer...] overDe eenzaamheid van Chomsky
Taal is een brug in het denken
Bestaan er stoornissen die specifiek de taal betreffen? Twee voorbeelden worden regelmatig genoemd. De eerste is afasie, een stoornis (of eigenlijk een pakket stoornissen) die zich kunnen voordoen als mensen bijvoorbeeld een herseninfarct krijgen en daarna niet goed meer kunnen praten. De tweede heet taalontwikkelingsstoornis en lijkt een aangeboren component te hebben. Maar … [Lees meer...] overTaal is een brug in het denken
‘De grenzen van mijn taal’ betekenen de grenzen van mijn wereld
Decennialang hebben we het in het Nederlands moeten doen met de vertaling die W.F. Hermans maakte van de Tractatus Logico-Philosophicus van Ludwig Wittgenstein. En nu zijn er ineens twee nieuwe vertalingen verschenen! Onlangs besprak ik de vertaling van Victor Gijsbers, vandaag is de beurt aan die van Peter Huijzer en Jan Sietsma. De Tractatus bestaat uit een verzameling … [Lees meer...] over‘De grenzen van mijn taal’ betekenen de grenzen van mijn wereld
Fictie als een gesprek
Het proefschrift dat de jonge Groningse filosoof Merel Semeijn eerder deze week verdedigde in Groningen, begint met een paradox. In het dagelijks leven is waarheid een belangrijke kwaliteit van wat mensen zoal tegen elkaar zeggen. Als dat niet zo zou zijn, als mensen willekeurig wat tegen elkaar te zeggen en je er niet langer van kon uitgaan dat mensen hun best doen de waarheid … [Lees meer...] overFictie als een gesprek
Zeven kenmerken van een dialoog
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 40) - Laten we deze serie besluiten met een verkenning van het woord dialoog. Ik heb zeven mogelijke kenmerken verzameld. - Dus jij gaat tot slot een monoloog houden over een dialoog? - Onderbreek me, of zie het als toegift. Ik begin met … [Lees meer...] overZeven kenmerken van een dialoog
Debat, discussie, dialoog
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 39) - In een van onze eerste gesprekken gaf jij een hedendaagse versie van de Toren van Babel, en die eindigde je als volgt: Na zoveel woede kreeg de provider medelijden met de mensheid, en hij sprak: ‘Vroeger leefden de mensen in de verwarring van Babel, en heb ik vanuit Babel de … [Lees meer...] overDebat, discussie, dialoog
Communiceren
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 38) - Ik heb zo’n prachtig citaat over poëzie, en het geeft zo mooi het verschil tussen begrijpen en communiceren weer, dat ik graag hiermee wil beginnen. En ik kan het niet helpen dat ook deze uitspraak afkomstig is van een dichter die al twee keer eerder in onze gesprekken heeft … [Lees meer...] overCommuniceren
Begrijpen
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 37) - Eindelijk een concreet woord, begrijpen, met ook veel synoniemen. - Denk jij dan dat je ‘grijpt’ naar data of informatie? Dat er zo’n proces in je hoofd plaatsvindt? - Dat kan ik niet achterhalen. Maar er zijn ook synoniemen, zoals … [Lees meer...] overBegrijpen
Informatie en data
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 36) - Hoe langer ik over het woord informatie nadenk, hoe minder ik ervan begrijp. - Ja, dit woord past prachtig in het nadenken over taal en communicatie. Het is zo’n kaal, leeg woord, met zo weinig ‘informatieve’ betekenis. Er is een beroemd citaat over wijsheid … [Lees meer...] overInformatie en data
Verstandhouding
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 35) - Jij wilt ‘dieper kijken’ naar woorden die we gebruiken voor ‘taal en communicatie’, woorden zoals informatie, begrijpen enzovoort, omdat je denkt dat we daarmee meer zicht krijgen op de relatie tussen taal en communicatie. Hoe moet ik me dat precies … [Lees meer...] overVerstandhouding
‘Taal’ en ‘communicatie’?
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 34) - Jij hebt veel uitspraken over taal verzameld, uit romans, uit filosofische essays of zomaar uit ingezonden brieven in kranten. Ben jij weleens uitspraken tegengekomen die je niet begreep? - Jazeker. Wat dacht je van deze? Gelezen in een roman van Karl Ove … [Lees meer...] over‘Taal’ en ‘communicatie’?
Taal als communicatiemiddel?
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 33) - Waar staan we nu na zoveel gesprekken over taal en miscommunicatie? Jij blijft vooral spreken over de grenzen van de taal, en zoekt daarin ook zelf de grenzen op met wat je vertelt over non-dualiteit, relativiteit, de onzekerheidsrelatie en entropie, of je houdt een verhandeling … [Lees meer...] overTaal als communicatiemiddel?
Wat bedoel je?
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 32) - De vorige keer kwamen we erop uit dat eenzelfde uiting, afhankelijk van de situatie, verschillende bedoelingen kan hebben. En nu ga jij voor het laatst nog een paar voorbeelden inbrengen? - Zeker! Ik maakte een gesprek mee tussen twee vriendinnen A en B, en … [Lees meer...] overWat bedoel je?
Je kunt niet niet communiceren
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 31) - In een gesprek kun je dingen horen, waarvan de ander kan zeggen: ‘Dat heb je mij niet horen zeggen.’ Maar dan is de communicatie al verstoord, en komt het niet zo gauw meer goed. Vat ik ons vorige gesprek zo goed samen? - Ja, en dat lijkt een sombere … [Lees meer...] overJe kunt niet niet communiceren
Heb je me dat horen zeggen?
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 30) - De vorige keer spraken we over wat er fout kan gaan bij de ‘overkomst’ van woorden: een associatie of een connotatie waar we geen weet van hebben. Maar er is nog veel meer aan de hand. Soms kunnen we ons door onze eigen houding, onze attitude, heel moeilijk voorstellen dat … [Lees meer...] overHeb je me dat horen zeggen?
De ‘overkomst’ van woorden
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 29) - Jouw voorbeelden over miscommunicatie gaven al aan dat we ons vaak niet kunnen voorstellen dat we heel anders overkomen dan we denken. Als je begrepen wilt worden, moet je weten hoe iets overkomt. En als je iets wilt begrijpen, moet je soms afstand nemen van hoe het bij jou … [Lees meer...] overDe ‘overkomst’ van woorden
Woorden verwijzen, maar waarnaar?
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 28) - Ik heb nog twee voorbeelden van alledaagse miscommunicatie. En ik blijf benieuwd wie nu de miscommunicatie veroorzaakt. - We zullen zien. Kom maar op. - Mijn eerste voorbeeld gaat weer over een conversatie in de auto, dit keer met bijna … [Lees meer...] overWoorden verwijzen, maar waarnaar?
Iedereen een beetje taalautist?
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 27) - Nu dan eindelijk jouw voorbeelden van miscommunicatie in alledaags taalgebruik. - Ja, ik heb wat verzameld! Ze lijken heel gezocht. Maar ze zijn mij allemaal echt overkomen. Ik heb ze steeds direct na de gesprekjes zo goed mogelijk genoteerd of … [Lees meer...] overIedereen een beetje taalautist?
Humor over misverstand
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 26) - In taalgebruik gaat het om woorden en zinnen. Maar beter is het misschien om die uitingen te zien als blauwdruk voor het geven van betekenis aan woorden en zinnen. Hoe werkt dat concreet, zo’n blauwdruk, een ‘nog niet uitgevoerd ontwerp’? - Huh? We zouden … [Lees meer...] overHumor over misverstand
Taal en entropie
Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 25) - In ons vorig gesprek hadden we het over het verval van betekenis in stopwoordjes en clichés. En toen ging jij door over ‘slijtage van woorden’ en ‘waardevermindering van betekenis’, en kwam je met het begrip entropie. Leg uit! - Ik beschreef die slijtage als … [Lees meer...] overTaal en entropie
Taal in gebruik
Onbegrip begrepen 40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 24) - Onze drie vorige gesprekken gingen over woorden en betekenissen. En wat ik daaruit in elk geval overhoud, is dat woorden betekenis krijgen in het gebruik. Niet omdat ik er mijn betekenis in stop, maar omdat die betekenis gedeeld wordt met een ander. - Ja, … [Lees meer...] overTaal in gebruik
