Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

taalfilosofie

De sprong van taal naar werkelijkheid

door Reageer

"De logica", schrijft Sjoerd van der Niet in zijn nieuwe boek, "brengt ons niet van de ene naar een andere plek. We moeten springen, wijzelf." Het is een belangrijk thema in Van der Niets nieuwe boek Zo niet, dan toch. Dat boek kun je lezen als een toegankelijke inleiding in de logica, nee, je zou eigenlijk willen dat zo'n boek verplichte lectuur zou zijn voor iedereen die … [Lees meer...] overDe sprong van taal naar werkelijkheid

Taal en wereldbeeld

door Reageer

Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 15) -    De vorige keer legde je iets uit over de relatie tussen taal en iemands visie op de werkelijkheid, iemands wereldbeeld. En dat deed je om iets te zeggen over de beperktheid in taal. Zoiets als, bedacht ik me, enige tijd geleden wéér een discussie in de media om niet het woord … [Lees meer...] overTaal en wereldbeeld

Taal en relativiteit

door 2 Reacties

Onbegrip begrepen 40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 14) -    Als we miscommunicatie willen begrijpen, dan moeten we goed zicht hebben op wat je eigenlijk doet als je taal gebruikt. Via taal benoem je immers iets in de werkelijkheid met een teken, en daardoor ontstaat er een relatie tussen dat teken en iets in de … [Lees meer...] overTaal en relativiteit

Zintuigen in taal

door 4 Reacties

Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 11) – Jouw vraag, of eerder jouw verzuchting was: is taal wel geschikt voor communicatie? En tot nu toe hebben we een mythe over taalverwarring besproken en geprobeerd om te begrijpen wat het wil zeggen dat taal ook een grens aangeeft tussen ‘mijzelf’ en wat ik waarneem.– Ik denk nu dat ik het wat … [Lees meer...] overZintuigen in taal

Taal als grens (II)

door 2 Reacties

Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 10) – Wat ik aan het vorige gesprek overhoud, is de gedachte dat taal altijd een grens aanbrengt: tussen de ‘ik’ die spreekt en datgene waarover gesproken wordt. Je staat dus altijd op een of andere manier ‘buiten’ datgene waarover je het hebt. Taal brengt dus altijd een scheiding aan, en dat zou dan … [Lees meer...] overTaal als grens (II)

Taal als grens (I)

door 2 Reacties

Onbegrip begrepen" 40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 9) – We gaan door met filosoferen over taal, nu aan de hand van mijn citatenverzameling met uitspraken over taal. Ik begin met voor mij een van de meest intrigerende, van een persoon die echt een groot taaltalent is, en die niet voor niets is benoemd tot Dichter des Vaderlands: Lieke Marsman. In 2017 … [Lees meer...] overTaal als grens (I)

Taal en communicatie

door Reageer

Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 8) – Waar staan we nu na zeven gesprekken? Jij zei in het eerste gesprek dat mensen zo vaak langs elkaar heen praten.– Ja, en toen begon jij over die Toren van Babel en de taalverwarring. Ik begrijp uit jouw verhaal dat je dan niet moet denken aan de verscheidenheid van talen in de wereld, maar aan … [Lees meer...] overTaal en communicatie

Een alledaags voorbeeld van miscommunicatie

door 3 Reacties

Onbegrip begrepen - 40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 7) – Laatst moest ik tanken. Ik ging afrekenen, en toen gebeurde er iets heel geks. Voor ik met een volle tank verder reed, heb ik alles direct zo duidelijk mogelijk proberen te noteren. A, dat ben ik. En B is de vrouw achter de kassa. A  Goedemiddag, even afrekenen graag.B  Dat is eh pomp 5. … [Lees meer...] overEen alledaags voorbeeld van miscommunicatie

Babel digitaal

door Reageer

Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 6) – Hier is mijn poging voor een hedendaagse Toren van Babel. Je bracht me zelf op het idee, toen je in een eerder gesprek over onbegrip over bubbels begon. De Toren van i-BubbelOoit werd op de hele aarde één enkele taal gesproken. Toen de mensen steeds meer wilden communiceren, ontwikkelden ze een … [Lees meer...] overBabel digitaal

Wat is toch taalverwarring?

door 2 Reacties

Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 5) – Ik probeer nog steeds je mythologische benadering te volgen. De vraag is: waarom bestaan er zoveel verschillende talen? Het ‘mythische’ antwoord is: de mensheid ging niet de aarde bewonen, maar wilde in een stad met een toren tot in de hemel reiken. En dan zorgt een godheid ervoor dat ze elkaar … [Lees meer...] overWat is toch taalverwarring?

Taalverwarring als straf voor …?

door Reageer

Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 4) – Laten we dit vasthouden. Jij vraagt je af waarom mensen elkaar vaak niet begrijpen. En er is een mythe die dit probeert te verklaren.– Ik begrijp van de vorige keer dat die taalverwarring eigenlijk geen straf is voor die toren maar, zoals jij zegt, voor de hoogmoed van het ‘tot in de hemel … [Lees meer...] overTaalverwarring als straf voor …?

Babylonische spraakverwarring

door 4 Reacties

Onbegrip begrepen40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 3) – Je zei dat je nog iets moest vertellen over die mythe, de Toren van Babel, en de straf van de taalverwarring.– Alleen die eerste zin al: ‘Ooit werd er op de hele aarde één enkele taal gesproken.’– Ja, als dat nu zou kunnen! Geen tolken nodig in de EU. De toespraak van president Kim van Noord-Korea … [Lees meer...] overBabylonische spraakverwarring

De kracht van een mythe

door 1 Reactie

Onbegrip begrepen: 40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 2) – Waarom wil je het nu weer hebben over die mythe over de Toren van Babel?– Jouw vraag was waarom mensen elkaar vaak niet begrijpen. En er is een beroemde mythe die daarvoor een ‘verklaring’ wil geven.– Ja, maar een mythe is toch zoiets als een sprookje. Het blijft een verzonnen verhaal dat leuk … [Lees meer...] overDe kracht van een mythe

Taalverwarring

door 5 Reacties

Onbegrip begrepen: 40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 1) – Taal is eigenlijk helemaal niet zo geschikt voor communicatie, vind ik.– Hoe bedoel je?– Nou, al dat onbegrip, al die miscommunicatie? Neem nou de overheid met die moeilijke teksten of ziekenhuizen met hun patiëntenvoorlichting.– O, die overbekende voorbeelden. Als je informatie niet afstemt op … [Lees meer...] overTaalverwarring

Taal is pas taal als ik haar begrijp.

door 1 Reactie

Een interessante kwestie in de wetenschap is de rol van de buitenstaander: iemand die niet deelneemt aan het dagelijks bedrijf van de wetenschap, geen congressen bezoekt, geen peer review ondergaat, nooit met collega's vergadert, maar wel weet wat de kwesties zijn, nadenkt en onderzoek doet. Een ding dat zo iemand kan doen en een gewone professional niet is: een grote greep … [Lees meer...] overTaal is pas taal als ik haar begrijp.

Denken we in taal?

door 21 Reacties

Is er een verschil tussen zinnen en gedachten? Een heleboel zinnen lijken gedachten uit te drukken, en als je bij jezelf naar binnen probeert te kijken als je denkt, kun je daar soms zinnen zien ronddartelen. Maar denken wij ook in taal? In ieder geval lijkt taal in een opzicht op denken: de creativiteit, die er vooral uit bestaat dat we eindeloos steeds weer nieuwe … [Lees meer...] overDenken we in taal?

De aangeboren weerzin tegen het idee dat weerzin aangeboren kan zijn

door 3 Reacties

Sommige kennis is mogelijk aangeboren. Er bestaat op dit punt bijvoorbeeld al een lang lopende discussie over taal. Nu is dat een nogal wonderlijke discussie als je kijkt naar wat er wetenschappelijk bekend is: bijvoorbeeld dat baby's van een paar uur oud al verschil horen tussen hun moedertaal en een vreemde taal. Dat betekent dat ze zich al aspecten van de klankvorm van hun … [Lees meer...] overDe aangeboren weerzin tegen het idee dat weerzin aangeboren kan zijn

Boeken zijn als getallen

door 3 Reacties

Wat zijn boeken voor dingen? Over die vraag gaat een artikel dat de beroemde Amerikaanse taalkundige Paul Postal onlangs op internet plaatste. Dat boeken vreemde dingen zijn, was al meer mensen opgevallen. Ze zijn abstract en lijken in die zin op bijvoorbeeld getallen. De kleine Johannes bevindt zich net zo min als het getal 26 op een bepaalde plaats in de fysieke … [Lees meer...] overBoeken zijn als getallen

De grondwet als literatuur

door 1 Reactie

Door F.G. Droste In een interview met de Leidse hoogleraar staatsrecht Wim Voermans komt de essentie van zijn recente boek Het Verhaal van de Grondwet helder naar voren. Maar dat gebeurt ook al in de (dubbele) titel van dit verslag: “Een grondwet is literatuur” en “het is ook een verbeelde wereld”. Even, zij het in het voorbijgaan, roept dit de voordracht op van Koningin … [Lees meer...] overDe grondwet als literatuur