• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De sprong van taal naar werkelijkheid

9 juli 2021 door Marc van Oostendorp Reageer

“De logica”, schrijft Sjoerd van der Niet in zijn nieuwe boek, “brengt ons niet van de ene naar een andere plek. We moeten springen, wijzelf.” Het is een belangrijk thema in Van der Niets nieuwe boek Zo niet, dan toch. Dat boek kun je lezen als een toegankelijke inleiding in de logica, nee, je zou eigenlijk willen dat zo’n boek verplichte lectuur zou zijn voor iedereen die weleens ergens logisch nadenkt. Maar het gaat tegelijkertijd ook over de beperkingen van die logica, de relatie tussen een logische formule, of zelfs een zin in menselijke taal, en de logica.

Die relatie stelt Van der Niet dus voor als een sprong. De zin “Ik heb 5 gegooid” weerspiegelt, zegt hij, op zich slechts 1 bit informatie. Hij zegt dat ‘spreker heeft 5 gegooid’ volgens de spreker waar is, en ‘ik heb geen 5 gegooid’ onwaar. 1 bit (de informatie die vertegenwoordigd wordt door één 0 of één 1), dat is heel weinig voor de moeite die je moet doen om die hele zin te zeggen. Dat de zin in de praktijk veel meer betekent, komt doordat we mensen kunnen springen van de rommelige, betekenisvolle werkelijkheid naar de strakke, precieze maar ook wat armoedige wereld van de taal en de logica (voor Van der Niet vallen die zo ongeveer samen) en weer terug,

We hoeven de context ook maar een klein beetje te verruimen of een zin wint al aan betekenis. WIe zegt dat hij 5 gegooid heeft in de context van een dobbelspel, zegt daarmee al veel meer, namelijk dat de zinnen “ik heb geen 1 gegooid”, “ik heb geen 2 gegooid”, “ik heb geen 3 gegooid”, “ik heb geen 4 gegooid”, “ik heb geen 6 gegooid” allemaal ook waar zijn. Dat is zo omdat je als luisteraar de betekenis van de zin kunt verrijken met je kennis van de structuur van dobbelstenen en de aanname, voortkomend uit kennis over hoe mensen communiceren, dat de spreker verslag doet van één worp.

In de pure logica zijn, zou je kunnen zeggen, alleen tautologieën waar, en tegelijkertijd wordt de betekenis van tautologieën ons alleen aangereikt door kennis van de context. “Een Duitse minister van financiën is een Duitse minister van financiën” levert strikt genomen 0 bits aan informatie, maar doordat wij mensen allerlei verbanden weten te leggen tussen zinsdelen en de werkelijkheid buiten de taal kan het voorbeeld een diepe waarheid uitdrukken over het universum.

Van der Niet schrijft het allemaal aantrekkelijk, om niet te zeggen aanstekelijk, op. Je krijgt er zin van om naar de wereld te kijken en erover te praten, en om dat praten na te denken, en over dat nadenken te praten. Zo niet dan toch is wat dat betreft een nog geslaagder opvolger van Van der Niets vorige boek Als dan dus daarom: een gedegen inleiding in de basisbeginselen van de analytische taalfilosofie die tegelijkertijd helemaal niet gedegen aanvoelt, maar speels en vrolijk.

Wat wel jammer is: dat dit allemaal in een boek staat. Van der Niet werkt als ik het goed zie als commercieel adviseur en hij zal aan die boeken een zeker prestige ontlenen, maar ik heb niet de indruk dat zijn zo waardevolle teksten op deze manier ook een publiek bereiken. Geld zal hij er dus niet mee verdienen. Waarom ze dan toch een boek en niet bijvoorbeeld een blog?

Sjoerd van der Niet. zo niet dan toch. Over ons redeneren en wat daar wel en niet logisch aan is. Eindhoven: Damon, 2021. Bestelinformatie bij de uitgever.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: logica, recensies, taalfilosofie, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Het Spaansch en ’t Fransch

Maar weg met u, ô spraak van bastertklanken,
Waarin hyeen en valsche schakals janken;
Verloochnares van afkomst en geslacht,
Gevormd voor spot die met de waarheid lacht

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

IN DROOM

In een bladstille droom
hoorde ik kreunen op de weg.
Mijn vader sprong op
uit zijn stoel bij het raam –
wij waakten die nacht –,
snelde de tuin door, ik ook.

Het licht van de maan
omrandde met scherpe glanzen
boomstronken, een wagenschot,
de struiken, ieder blad.
Ik zelf lag daar in het donker
in de regen languit op het pad.

Bron: Tirade, november-december 1959

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1891 Jef Leenen
sterfdag
1940 Jacob Hiegentlich
1947 Jacobus Heinsius
2022 Thijs Pollmann
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d