• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Humor over misverstand

29 juli 2021 door Jan Renkema 1 Reactie

Onbegrip begrepen
40 taalfilosofische gesprekken over communicatie (deel 26)

Corneliu Michailescu, Harlequins
Bron: WikiArt

–    In taalgebruik gaat het om woorden en zinnen. Maar beter is het misschien om die uitingen te zien als blauwdruk voor het geven van betekenis aan woorden en zinnen. Hoe werkt dat concreet, zo’n blauwdruk, een ‘nog niet uitgevoerd ontwerp’?

–    Huh? We zouden het vandaag toch over humor hebben?

–    Ja, maar als je wilt begrijpen hoe die humor werkt, begrijp je ook meer over taal en communicatie.

–    Oké, benieuwd.

–    Onder taalgebruikers die graag hun eigen plekje houden in het autistisch spectrum, bestaan standaardgrappen over onhandige nerds (een pleonasme). Bij een oven geeft 180 graden de temperatuur aan, maar dit getal kun je ook zien als blauwdruk voor andere betekenissen, bijvoorbeeld de helft van 360 graden. En dan krijg je dit grapje: Wiskundige zet op de afgesproken tijd eten in de oven voor vriendin. Vriendin komt thuis en ziet door het ovenvenster één grote smurrieboel naar de bodem druipen. De wiskundige kijkt helemaal verbouwereerd: ‘Maar op het briefje stond dat de pizza op 180 graden in de oven moest.’

–    Hé, dat doet denken aan mijn voorbeeld over 1,5 meter dat ik eerder vertelde. Toen mijn vriendin en ik bij een sluis een meningsverschil hadden over het hoogteverschil, een halve of een hele meter, en dat zij mij ‘1,5 meter’ toeriep toen ik ging kijken, waarmee ze bedoelde dat ik afstand moest houden van andere mensen die daar stonden te kijken.

–    Ja, humor is altijd gebaseerd op de realiteit. Misschien gaan we dat de volgende gesprekken ook nog zien met jouw voorbeelden. Ik geef je nog een ander voorbeeld. Maar eerst een vraag: Waarnaar verwijs je met het woordje jij?

–    Dat lijkt me duidelijk: jij is de aangesproken persoon.

–    Toch is zo’n verwijzing niet meer dan een vage blauwdruk. Neem de volgende situatie: persoon A en B winkelen samen in een bouwmarkt, en persoon A wijst naar een hoge plank die halfvol staat met dozen:

A   Zeg, kun jij daarbij?
B   Hè! Nee, daar pas ik niet bij!

–    Ah, ik zie het. Dus zelfs in een alledaagse situatie moet je jij dus soms heel specifiek interpreteren, bijvoorbeeld als ‘een uitgestrekte arm van een aangesproken persoon’.

–    Tot zover de betekenis. Maar zelfs als de betekenis duidelijk is, dan nóg kan de bedoeling niet overkomen. Je krijgt dan soms cabareteske interacties. In het volgende voorbeeld is A de chef en B de medewerker:

A   Ik wil met jou eens even een kopje koffie drinken.
B   Ach jammer, ik heb net koffie gehad. Een volgende keer dan maar?

–    Oké, humor. Maar leg eens uit.

–    De humor is hier gebaseerd op het niet begrijpen van de bedoeling. De chef geeft in vriendelijke vorm een dwingend verzoek, eigenlijk een bevel. De medewerker reageert alsof het een vrijblijvende uitnodiging is. Nog eentje? Goed dan. A is een docent en B een student die te laat binnenkomt:

A   Je had hier eerder moeten zijn!
B   Hoezo, wat is er gebeurd dan?

–    Ik zie het. De docent bedoelt een verwijt, maar de student doet alsof de docent hier een heel andere bedoeling heeft, iets als het uiten van betrokkenheid of spijt.

–    Ja, en de misverstandhumor kan nog ingewikkelder. Eerst even de situatie. Een klaslokaal, het laatste lesuur op een donkere dag, Een leerling vraagt of hij even naar het toilet mag. De leerling loopt naar de deur en … draait de lichtschakelaar om. Rumoer in het donker, een leraar die boos wordt. Is de leerling in overtreding? Ja natuurlijk, zegt de docent. Nee, zegt de leerling, ik heb precies de opdracht uitgevoerd die op het kaartje naast de schakelaar staat.

Bij het verlaten van het lokaal het licht uitdoen.

–    Ja, maar iedereen weet toch hoe die mededeling bedoeld is!

–    Natuurlijk, daarom hoeft er bij zo’n aanwijzing naast een lichtschakelaar niet te staan dat deze mededeling alleen geldt voor degene die als laatste het lokaal verlaat.

–    Goed, en wat moeten we met deze ‘humor’?

–    Deze humor wijst ons op drie mogelijke oorzaken van miscommunicatie. Ten eerste: woorden zijn een blauwdruk voor een betekenis die heel anders kan worden ingevuld dan je denkt. Ten tweede: zinnen die duidelijk lijken in een bepaalde situatie, kunnen heel anders opgevat worden dan de bedoeling is. Ten derde: taalgebruikers moeten niet alleen woorden en zinnen begrijpen, maar moeten ook ‘invullen’ wat er niet gezegd wordt, en dan kan er weleens wat fout gaan.

–    Dat klinkt heel systematisch en helder.

–    Ja, maar vaak lopen die oorzaken verwarrend door elkaar heen. Benieuwd naar jouw voorbeelden.

Deze serie verschijnt op maandag, donderdag en zaterdag in de zomermaanden. Commentaar is uiteraard bijzonder welkom. Reacties worden verwerkt in een mogelijk vervolg op deze serie

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: communicatie, Onbegrip begrepen, taalfilosofie

Lees Interacties

Reacties

  1. Hilde Neus zegt

    30 juli 2021 om 05:03

    Zouden de columns op een rijtje kunnen worden gezet, met verschijningsdatum en onderwerp. Dat is makkelijker terugzoeken voor de geinteresseerden.
    met dank vast.
    HN

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Kees Spiering • Met schone lei

We zijn zo gezin als ’t maar kan —
toch loopt ze ver van mij. Verdriet
verslijt ze als kledij. Ons ontgaat
dat het kind geen capuchon draagt

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

PEINTURE

Bij het schilderen van een appeltje sneed hij zich in de vinger

Bron: Barbarber, maart 1968

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1838 Henri Moltzer
sterfdag
1986 Willem Pée
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d