Twee schokjes, toen ik gisterenmiddag wat nieuws las op de website van de NOS. Eerst vanwege de inhoud van het bericht: weer een baby geheel onnodig overleden aan kinkhoest, al de vijfde dit jaar. Maar daarna toch ook een naschokje vanwege het woord dat de omroep gebruikte om die tragedie te omschrijven: voorkombaar. Dat is een woord dat je sowieso niet vaak leest, maar ik … [Lees meer...] overVoorkombaar
taalkunde
Chatbots als kletskoekmachines
Als het over taal gaat, gaat het op zeker moment ook over waarheid. Woorden kunnen treffend zijn en zinnen kunnen elegant in elkaar zitten zoals teksten je kunnen aantrekken of opzwepen – maar altijd is er ook de vraag, is het waar of onwaar? Die vraag kun je dus ook stellen over de taalwonders van de roaring twenties, de chatbots. Hoe verhouden hun teksten zich tot de … [Lees meer...] overChatbots als kletskoekmachines
Nieuw in Trefwoord
In Trefwoord, het digitale tijdschrift voor lexicografie en lexicologie, zijn onlangs de volgende artikelen verschenen: Een overzicht van alle eerder verschenen artikelen uit Trefwoord (en De Woordenaar) staat op de website van het Instituut voor de Nederlandse Taal. Nieuwe bijdragen voor Trefwoord over lexicografische onderwerpen zijn welkom. U kunt uw … [Lees meer...] overNieuw in Trefwoord
De Volkskrant en de pannenkoek
Na 18 jaar lijkt er een einde te komen aan een opmerkelijke acte in de operette die de Nederlandse spelling heet. Nadat de NOS vorig jaar al iets soortgelijks besloot, kondigde de hoofdredacteur van de Volkskrant, Pieter Klok, deze week aan dat zijn krant 'toch weer het Groene Boekje gaat volgen'. Het stukje waarin hij dat aankondigde getuigde van een diep gebrek aan inzicht in … [Lees meer...] overDe Volkskrant en de pannenkoek
Etymologica: De wapenroep
Met kreten als wapen! en tiodute! werd vroeger van oudsher om hulp tegen aanvallen en misdaden geroepen, hulp waartoe hoorders in veel streken zelfs verplicht waren—met wapens als ze die dragen mochten. Een roep gold ook als bewijs van aanranding of erger. Een oude gewoonte Het toonbeeld van de wapenroep in rechtsverband prijkt in de Saksenspiegel, een invloedrijke, … [Lees meer...] overEtymologica: De wapenroep
Unne koe in de klas
Het proefschrift van Kristel Doreleijers is gebaseerd op het idee dat voor mij altijd de belangrijkste fascinatie is van de taalwetenschap: dat je een klein detail neemt van de taal en laat zien wat daar allemaal aan vastzit. Voor Doreleijers is dat detail het feit dat je in de Brabantse dialecten verschil maakt tussen mannelijke en vrouwelijke zelfstandig naamwoorden op … [Lees meer...] overUnne koe in de klas
Te verschijnen: De dunne Daniëls
Alles wat je moet weten over spelling, zinsbouw, woordkeuze en leestekens In 'De Dikke Daniëls' (2022) schreef Wim Daniëls over een groot aantal facetten van de Nederlandse taal: over de geschiedenis ervan, het spel dat met de taal mogelijk is, bijzondere woorden en uitdrukkingen, enzovoort. Nu is er ook 'De Dunne Daniëls', waarin hij bondig alle regels uit de doeken doet … [Lees meer...] overTe verschijnen: De dunne Daniëls
Drèents; een vak apart
Aj kinder in groep 3 vraogt: ‘wel kan Drèents’? Dan steekt ze vol trots heur haand op. Bij Pabo-studenten is dat wel aans markt docent Drèents bij NHL Stenden Martijje Lubbers. “Studenten met Drèentse roots bint der vaok op wezen dat ze veul taolfouten maokt en ze spreekt in tegenstelling tot heur olders niet vaok dialect. Maor veul van die zogenaomde ‘fouten’ bint in het … [Lees meer...] overDrèents; een vak apart
Algemeen Nederlands of eigen Nederlands
Onlangs is de tekst gepubliceerd van de 4e Dr. Lou-Spronck-lezing op 21 september 2023, georganiseerd door de Leerstoel Taalcultuur in Limburg in samenwerking met Studium Generale van de Universiteit Maastricht. Onder de titel Algemeen Nederlands of eigen Nederlands schrijft neerlandica, vertaler, auteur en taalverteller Miet … [Lees meer...] overAlgemeen Nederlands of eigen Nederlands
Waarom zeggen mensen Embappé?
Ik betrek mijn belangrijkste nieuws over de wereld tegenwoordig over het jeugdjournaal – en dat geldt daarmee ook voor het sportnieuws. Zo hebben we de wederwaardigheden gevolgd van de Franse voetballer Mbappé. Die heeft zijn neus gebroken en gaat nu mogelijk met een masker spelen, zo meldde mijn favoriete medium gisteren. Maar hoe spraken de journalisten de naam … [Lees meer...] overWaarom zeggen mensen Embappé?
Ja, uhm, hoera! Vernieuwd hoofdstuk tussenwerpsels in de e-ANS
Deze maand publiceert het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) het vernieuwde hoofdstuk Het tussenwerpsel van de online Algemene Nederlandse Spraakkunst (e-ANS), hét naslagwerk over de Nederlandse grammatica. Tussenwerpsels, zoals ja, o, hm, hallo en sorry, vormen een bijzondere woordsoort, omdat ze zelfstandig al een hele uiting … [Lees meer...] overJa, uhm, hoera! Vernieuwd hoofdstuk tussenwerpsels in de e-ANS
Op syn Hylpersk
Nei oanlieding fan it ferskinen fan: Dyami Millarson, Beknopt woordenboek Nederlands-Hindeloopers. Hindeloopen 2024. Op 22 septimber ferline jier wie ik op de Streektalekonferinsje fan de Taalunie yn Frjentsjer. Elk moast oan it begjin - nêst de namme - it dialekt dat hy fertjintwurdige op in kaartsje skriuwe. Ik wie dêr net foar it Frysk, dat ik keas foar it Leewarders en … [Lees meer...] overOp syn Hylpersk
Een “frou” van 18, kan dat?
Omrop Fryslân heeft een merkwaardige manier om over mensen te schrijven. De onderstaande kop is daar een voorbeeld van: Op die kop is wel meer aan te merken, maar waar het me hier om gaat, is de combinatie "frou (18)". Het woord frou en de leeftijdsaanduiding 18 passen namelijk niet bij elkaar.Waarom? Laat ik een analogie geven. Stel dat mevrouw Jansen uit het raam kijkt … [Lees meer...] overEen “frou” van 18, kan dat?
Taalgevoel als bewijs
In hoeverre kun je taalgevoel, of iets technischer gezegd: intuïties over taal, gebruiken als bewijs in een filosofische discussie? Daarover gaat een nieuw artikel van de Duits-Franse taalkundige Friederike Moltmann. Het is onder wijsgeren niet ongebruikelijk om over de betekenis van taaluitingen na te denken om zo beter te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit. Je kunt … [Lees meer...] overTaalgevoel als bewijs
Taalrijk, kansrijk
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (5.5) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In de vorige aflevering bespraken ze hoe prestige, motivatie en blootstelling de magische … [Lees meer...] overTaalrijk, kansrijk
Blij dat ik zo niemand ken
Bij mijn stukje over de ontleding van "Welkom in Europa!" op de Facebookpagina van Neerlandistiek staan ruim tachtig reacties. Dat is voor dat forum een heleboel, helemaal als je rekent dat het een nogal technisch verhaal was en ik niet meer heb gedaan dan op basis van een oppervlakkige beschouwing heel voorzichtig een voorlopige voorkeur voor een analyse te geven. Voor … [Lees meer...] overBlij dat ik zo niemand ken
Generatie Beta maken
Moet alles een naam krijgen? Op een van mijn tochten over Wikipedia ontdekte ik ineens dat er een pagina bestaat voor 'Generatie Beta', volgens de encyclopedie zelf bestaande uit kinderen die geboren zijn van 'het midden van de jaren 2020 tot en met het einde van de jaren 2030'. Met andere woorden: die kinderen zijn nog niet geboren, of hooguit kun je de baby's van dit jaar … [Lees meer...] overGeneratie Beta maken
Chatbots als wandelende mieren
Wat betekenen de woorden die chatbots gebruiken? Betekenen ze wel iets? Dat roept de filosofische vraag op wat betekenen precies, eh, betekent. Wat betekent, pakweg, de zin 'de kat ligt te slapen' om te beginnen als een mens hem gebruikt? Meestal gaan we ervan uit dat de betekenis ligt in de relatie tussen die zin en de werkelijkheid om ons heen. In die zin bevindt zich … [Lees meer...] overChatbots als wandelende mieren
Het nieuwe vocaal
Dat was schrikken, gisteren, toen bleek dat een van mijn favoriete collega's in ScienceGuide genoemd werd als toekomstig minister van OCW: Het bleek allemaal een gerucht zonder veel grond – de Nijmeegse hoogleraar in kwestie, die overigens alleen een Deens paspoort heeft, wist van niets. Maar we werden wel getroffen door het woord vocaal dat in deze betekenis ('zijn mening … [Lees meer...] overHet nieuwe vocaal
“Meartaligenskoördinator”: misbetearde wurdsjebakkerij
Omrop Fryslân fernijde op 5 juny dat Wietske Poelman "meartaligenskoördinator" fan de gemeente Noardeast-Fryslân wurdt. Dat is moai nijs. It taalferskaat yn Noardeast-Fryslân is grut: de measte doarpen binne Frysktalich, Dokkum hat syn stedsk, yn it Lauwersmargebiet wurde dialekten praat dy't almeast by it Nedersaksysk rekkene wurde, al tinke guon dêr langer wat oars oer en it … [Lees meer...] over“Meartaligenskoördinator”: misbetearde wurdsjebakkerij
Video: Wat kun je met de opleiding Taalwetenschap?
Wat kun je nou met een opleiding Taalwetenschap? Loes van den Heuvel vertelt wat zij leuk vond aan de opleiding en over haar stage en werk bij Cito. … [Lees meer...] overVideo: Wat kun je met de opleiding Taalwetenschap?
Dinsdag, woensdag, donderdag, vrijdag
Vorige maand heb ik vier video’s gemaakt over de herkomst van de Engelse weekdagnamen Tuesday, Wednesday, Thursday en Friday. In die video’s zie en hoor je hoe de uitspraak de uitspraak in de afgelopen 2300 jaar stap voor stap is veranderd volgens de taalwetenschappelijke reconstructie. Hieronder kun je alle vier de video’s bekijken. Ze worden vergezeld … [Lees meer...] overDinsdag, woensdag, donderdag, vrijdag
“Europese Parlementsverkiezingen”: wat doet die buigings-e daar?
Peter-Arno Coppen heeft het in zijn column in de Trouw de afgelopen tijd meermaals gehad over de buigings-e in Europese Parlementsverkiezingen (zie hier en hier). Volgens hem analyseren sprekers die die -e gebruiken die klankreeks alsof ze betrekking heeft op "parlementsverkiezingen" die "Europees" zijn, niet als "verkiezingen voor het Europees Parlement". Dat lijkt me best … [Lees meer...] over“Europese Parlementsverkiezingen”: wat doet die buigings-e daar?
Deze stok is krom
Wat betekenen de zinnen 'de stok is recht' en 'de stok is krom'? Als je de betekenis van recht en krom logisch bekijkt, en daarbij rekening houdt met hoe onze wereld in elkaar zit, zou je moeten zeggen: 'de stok is recht' is nooit waar, want in iedere werkelijke stok zit wel ergens een buiging. En om dezelfde reden is 'iedere stok is krom' altijd waar en daarmee weinig … [Lees meer...] overDeze stok is krom
Verschenen: Taaltechnologie ontrafeld
Taal vormt de sleutel tot echte artificiële intelligentie. Maar wat schuilt er nu precies onder de motorkap van AI-tools? Redacteurs Cynthia Van Hee en Véronique Hoste geven het antwoord in het eerste Nederlandstalige boek over taaltechnologie. Vertaalsystemen, spraakbesturingssystemen en chatbots zoals ChatGPT zijn slechts een handvol voorbeelden van AI-toepassingen die … [Lees meer...] overVerschenen: Taaltechnologie ontrafeld
