Een onderzoeksatelier voor de studie Nederlandse Taal en Cultuur in Groningen Een vrouw met een kindHet vertelseltje begint;Een koe met een kalf,Het vertelseltje is half... Het versje hierboven is afkomstig uit De schone prinses, die nooit gelachen had uit 1889, een versie van het redelijk bekende sprookje Zwaan Kleef Aan. Deze versie van het sprookje is gepubliceerd in … [Lees meer...] overHoe maak je een volksverhalenboek?
volksverhaal
Het complot van bloeddorstige reptielen: een eeuwenoud antisemitisch narratief
Op donderdag drie november 2022 maakte de gemeente van Amsterdam bekend dat de Britse complotdenker David Icke Nederland niet in mocht komen. Icke zou spreken op een demonstratie van ‘Samen voor Nederland’, die eerder al werd verplaatst van de Dam naar het Museumplein vanwege veiligheidsoverwegingen. De IND stelde, in samenspraak met de politie en de NCTV, dat Icke een gevaar … [Lees meer...] overHet complot van bloeddorstige reptielen: een eeuwenoud antisemitisch narratief
De dokter en de bananenschil: de complexiteit van moppen en humor
In Neerlandistiek schreef Nicoline van der Sijs onlangs over Chattie (leuke naam, die houden we erin), onder andere over zijn onvermogen om moppen te tappen. Het begrip “mop” is Chattie weliswaar niet geheel onbekend, maar hij weet geen humor te genereren die door mensen als (enigszins) leuk wordt ervaren. Op Nicolines verzoek om eens “een mop over een poes” te vertellen, nam … [Lees meer...] overDe dokter en de bananenschil: de complexiteit van moppen en humor
De postzegels van het Vrouwtje van Stavoren (2022)
Vorig jaar besloten de samenwerkende postbedrijven in Europa om voor 2022 een serie postzegels uit te geven rond het thema ‘volksverhalen en mythen’. Op zichzelf is dat een wat vreemd thema want mythen zijn ook volksverhalen – het klinkt voor mij althans een beetje als het thema ‘voertuigen en fietsen’ of ‘huisdieren en katten’. Maar afijn, elk land moest uitkomen met zijn … [Lees meer...] overDe postzegels van het Vrouwtje van Stavoren (2022)
Gezocht: moderne, progressieve, feministische prins
Female agency in moderne sprookjes In het eerste deel van dit artikel is er een onderzoek gedaan naar de hoeveelheid agency die vrouwen hebben in de traditionele sprookjes. Er kon geconcludeerd worden dat over het algemeen vrouwen in die sprookjes maar weinig agency hebben, hoewel er zeker uitzonderingen te vinden zijn. Vrouwen kunnen vaak niet zelf hun echtgenoot kiezen, … [Lees meer...] overGezocht: moderne, progressieve, feministische prins
Van karikatuur tot hoofdfiguur
Over de portrettering van de zwarte mens in kinderliteratuur Jammer, dat de blanke mensen niet op ons eiland komen, anders…’ ‘Anders aten we ze op!’, roepen de nikkers, die rond de hut van het opperhoofd zitten. ‘Blanke mensen smaken fijn’, zegt het opperhoofd. Hij likt zijn lippen eens af. Deze passage komt uit het kinderboek Oki en Doki bij de nikkers (1957), waarin … [Lees meer...] overVan karikatuur tot hoofdfiguur
Aangeboden: mooie, jonge, gehoorzame prinses
De koning van ons land is zeer om geld verlegen. Hij heeft laten bekend maken: wie hem een kamer vol geld kan bezorgen, mag met zijn eenige dochter trouwen. (Het wonderpaardje) Het is een van de meest stereotype motieven in sprookjes: de koning die zijn dochter uithuwelijkt. Af en toe heeft de prinses zelf nog iets in te brengen, maar meestal besluit de koning wie de hand … [Lees meer...] overAangeboden: mooie, jonge, gehoorzame prinses
Mag het een wondertje meer zijn?
Regionale identiteiten in het toneelwerk van Anjoël Valo Vroom en vrijgevochten Een heel enkele Limburger zal haar nog kennen, Anjoël Valo. Ze was een twintigste-eeuwse toneelschrijfster, die zich toelegde op het Limburgse dilettantentoneel. Anjoël Valo was haar pseudoniem, dat ze construeerde van de eerste twee letters van haar echte naam Anny Jozina Elizabeth van … [Lees meer...] overMag het een wondertje meer zijn?
Het verzonken Oud-Staavren van Piet Paaltjens
In het jaar 1867 schreef de Nederlandse dichter Piet Paaltjens, een pseudoniem (of zelfs alter ego) van François Haverschmidt, zijn beroemde en melancholische dichtbundel Snikken en Grimlachjes. In deze bundel zit een zestal gedichten dat bij elkaar hoort: de Friesche poëet, geschreven in 1852. Daarin lezen we hoe een diepbedroefde dichter in een vlaag van depressie van de … [Lees meer...] overHet verzonken Oud-Staavren van Piet Paaltjens
Actanten in Middelnederlandse Stichtelijke Exempelen
In het boek Structural Semantics beschrijft Algirdas Greimas een algemeen structuralistisch model waarmee karaktertypen in fictieve verhalen kunnen worden bepaald (Greimas, 1983, 207). Greimas noemt deze karaktertypen actanten. In zijn actantenmodel gaat hij uit van zes actanten. Hij zet deze zes actanten met elkaar in verbinding door de binaire tegenstelling 'subject - object' … [Lees meer...] overActanten in Middelnederlandse Stichtelijke Exempelen
Over kannibalen verhalen
Het fenomeen kannibalisme kan teruggevonden worden in alle soorten volksverhalen: sprookjes, sagen, legenden, moppen en broodjeaapverhalen. Het onderwerp kannibalisme maakt indruk, maar in een grote database als de Nederlandse Volksverhalenbank met ruim 48.000 vertellingen, worden er uiteindelijk maar 61 gevonden – dat is 0,1%. Wat hebben de verhalen te vertellen over … [Lees meer...] overOver kannibalen verhalen
De Os Frontis van Molyneux
Over het voorhoofdsbeen dat van een reusachtige Patagoniër zou zijn geweest In de 17e eeuw ontdekte een Ierse arts een reusachtig menselijk voorhoofdsbeen, of Os frontis, in de collectie van de Leidsche Hoogeschool. Hij meende dat dit het ultieme bewijs was van het bestaan van reuzen. Voordat we hier dieper op in kunnen gaan, moeten we eerst een krappe negentig jaar verder … [Lees meer...] overDe Os Frontis van Molyneux
Ook, maar niet alleen, voor kinderen
Het Vogeltje en andere Armeense sprookjes van Hovhannes Toemanjan (vertaald door Anna Maria Mattaar) Armenië ligt op grote afstand, op verschillende manieren. Het is geen populaire vakantiebestemming, noch een land waar men vaak geruchten over hoort via het nieuws. Ook voor veel Armeniërs ligt het land ver weg: veel Armeniërs wonen tegenwoordig in diasporagemeenschappen … [Lees meer...] overOok, maar niet alleen, voor kinderen
Nu heth Abba sinne hod
Oude Folklore in het Oudfries, deel 8 Beste mensen, vandaag komen we aan bij het laatste deel van onze trektocht door de Oudfriese folklore. We hebben kennisgemaakt met Magnus en Karel de Grote, de Vikingen, Mozes, het einde der tijden, het Indo-Europese Grote Friesland, en de raadselachtige drie broers. Soms ging het hierbij om volledige verhalen, soms gaat het om het bij … [Lees meer...] overNu heth Abba sinne hod
De Daver Op Je Lijf
Demonen van Marita de Sterck De Vlaamse antropologe Marita de Sterck is verzot op volksverhalen: niet op verkleuterde sprookjes, maar ongecensureerde vertellingen die je “de daver op het lijf” jagen. Bovendien gaat ze graag op zoek naar sprookjes en sagen waarin een heldenrol voor dappere meisjes en slimme vrouwen is weggelegd. Ze publiceerde reeds meerdere verantwoorde … [Lees meer...] overDe Daver Op Je Lijf
Het Raadsel van de Drie Broers
Oude Folklore in het Oudfries, deel 7 Er is een zeer mysterieuze tekst, te vinden in de Eerste en Derde Emsinger Handschriften (Buma en Ebel 1967, p. 48-49, 202-205), de Hunsingoër Handschriften (Hoekstra 1950, p. 57, 141), en Codex Unia. Veel Oudfriesisten weten niet zo goed wat ze ermee aan moeten, en daarom heet de tekst het Erfrechtsraadsel van de Drie Broers. Het is … [Lees meer...] overHet Raadsel van de Drie Broers
De Indo-Europese Adam
Oude Folklore in het Oudfries, deel 6 Het Oudfries is een Noordzee-Germaanse taal. Daardoor is het ook een Germaanse taal. Nog beter: het is zelfs een Indo-Europese taal. Verscheidene (zeg maar een heleboel) talen in Europa en Azië hebben structurele overeenkomsten. Zo structureel, dat men vanaf het eind van de 18e eeuw deze vrij serieus is gaan nemen. Het idee is dat er … [Lees meer...] overDe Indo-Europese Adam
De Vijftien Tekenen van de Eindtijd
Oude Folklore in het Oudfries, deel 5 De wereld staat in brand. Een paar maanden geleden was dat nog letterlijk zo, toen Australië kampte met één van de hevigste bosbranden sinds de opgetekende geschiedenis. Eerder in 2020 dreigde de Derde Wereldoorlog, en vanaf maart raast er een nieuwe pest over de wereld. Ondertussen dreigen nieuwe economische recessies, en ook de … [Lees meer...] overDe Vijftien Tekenen van de Eindtijd
De wetten van Mozes
Oude Folklore in het Oudfries, deel 4 Zodra je werkt met oude rechtsbronnen, dan kan je ervan uitgaan dat de meeste folklore betrekking heeft tot recht. In de eerste en tweede aflevering van deze reeks hebben we al kunnen zien hoe het recht op eigen wetten van Karel de Grote afstamt, althans volgens de Friezen zelf. Deze verwijzing naar het historische figuur Karel de … [Lees meer...] overDe wetten van Mozes
Wilda witzinges flod
Oude Folklore in het Oudfries, deel 3 De vorige keer hebben we koning Redbad (Radboud) van Denemarken ontmoet, de heidense koning die de Friezen van het christendom afhield. Velen van u hebben zich de vorige keer waarschijnlijk al afgevraagd: ‘hoezo koning Redbad van Denemarken? Was hij geen koning van de Friezen?’ Dat klopt, buiten de Oudfriese bronnen staat Redbad … [Lees meer...] overWilda witzinges flod
Koning Redbad en het Riepster Licht
Oude Folklore in het Oudfries Deel 2 Bij de Magnuslegende, die we de vorige keer hebben bekeken, lijkt op het eerste gezicht mogelijk te zijn dat het een historische gebeurtenis betreft. Deze wijdverspreide Oudfriese legende lijkt te zijn ontdaan van allerlei elementen die we tegenwoordig als fantasie zouden afdoen. Dit gaat niet altijd op, zoals bij de tekst die we … [Lees meer...] overKoning Redbad en het Riepster Licht
Oude Folklore in het Oudfries
Deel 1: het privilege van Karel de Grote Als je een onderwerp lang genoeg bestudeert, dan kom je het overal tegen. Een wiskundige gaat de wereld waarnemen in getalsmatige verhoudingen en algoritmes. Een bioloog vindt de rijkste ecosystemen onder een steen in het park. En ik, hij die zich vooral met mythologie en volksverhalen bezighoudt, vindt narratieven op de vreemdste … [Lees meer...] overOude Folklore in het Oudfries
Hoe een ridderroman eindigt in een sprookje
Ferguut vollec danen voer, Want sine herte hem sere swoer Dat hi sijn lief hadde verloren; Hi hads pine ende groten toren. (vs. 2593-2596) [Vertaling: Ferguut ging daar snel vandaan, want hij had erg veel hartzeer omdat hij zijn geliefde had verloren; het deed hem veel verdriet.] … [Lees meer...] overHoe een ridderroman eindigt in een sprookje
Niet te dicht bij het water!
De kinderschrik in Nederlandse sagen De Nederlandse vertelcultuur is vele sagen rijk. Sagen zijn korte volksverhalen die zich afspelen in een bestaande leefomgeving (voor vertellers en toehoorders vaak de eigen streek) en waarin bovennatuurlijke wezens zoals geesten, heksen en weerwolven een belangrijke rol spelen. Een ander kenmerk van sagen is dat ze vroeger door zowel … [Lees meer...] overNiet te dicht bij het water!
Het kabouter-manuscript van Jan Eldermans
Met een geheimzinnig Nederlandstalig handschrift vol prachtige tekeningen en notities over kabouters, magie en verborgen schatten ben je verzekerd van mijn aandacht. De vele aantekeningen zijn regelmatig voorzien van jaartallen die suggereren dat de maker, J.H.W. Eldermans (1904-1985), zijn leven lang aan het verzamelen en optekenen geweest is. Belangstelling voor kabouters, … [Lees meer...] overHet kabouter-manuscript van Jan Eldermans
