Door Marc van OostendorpDe politie van Rotterdam twitterde het vorige week al, maar gisterenavond kwam NRC Handelsblad met de definitieve bevestiging: de jongen die zich opsloot in de wc van de Thalys naar Parijs was niet verdacht. In zijn rugzak had hij alleen 'persoonlijke bezittingen' bij zich.Dat doet de vraag rijzen: waarom is die mededeling ontlastend? Wat zijn … [Lees meer...] overHoe gevaarlijk zijn ‘persoonlijke bezittingen’?
woordbetekenis
Bedoeling
Door Marc van OostendorpWanneer de feiten te duidelijk zijn, kun je altijd over bedoelingen discussiëren. De Zandvoortse strandtent stuurde Pieter Steinz, een ALS-patiënt, weg, omdat hij niet kon eten, drinken of praten, maar wel in de zon wilde wachten terwijl zijn vrouw ging zwemmen. NRC Handelsblad schreef erover en tekende het volgende op uit de mond van de … [Lees meer...] overBedoeling
Het menselijke element van missen
Door Marc van OostendorpOnlangs, begon een van mijn anglistische vrienden – ja, ik heb anglistische vrienden – over missen. Hij had ergens gelezen "het mist nog wat richting, dit voorstel", en hij vroeg zich af of dit geen anglicisme was. (Niemand is zo bevreesd voor het anglicisme als de anglist.) Het deed hem ook nog denken aan de constructie "er mist iets" – ook al zo … [Lees meer...] overHet menselijke element van missen
Te verschijnen: Dorp, stad, land. Bewoning in woorden
Dorp, stad, land. Bewoning in woorden van MaartenJan Hoekstra vertelt de geschiedenis van de bewoning van het landschap van Nederland en België aan de hand van woorden die er door de eeuwen heen voor zijn gebruikt. Dat kunnen erfwoorden zijn, dat wil zeggen, woorden uit de Germaanse voorstadia van het Nederlands, maar ook leenwoorden: uit het Latijn van de Romeinen en het … [Lees meer...] overTe verschijnen: Dorp, stad, land. Bewoning in woorden
De logica van de kater
Door Marc van OostendorpAls Sam geen kater is, wat dan wel? Dat lijkt een makkelijke vraag: een poes, natuurlijk. Maar dat voor de hand liggende antwoord roept wel meteen allerlei vragen op. In de eerste plaats, zou je kunnen zeggen: als Sam geen kater is, kan hij of zij of het natuurlijk nog wel al het andere zijn (een danspas, een lichtmatroos, een potje pindakaas). En in de … [Lees meer...] overDe logica van de kater
Appelsien en djoeken
Door Leonie CornipsOver het woord appelsien (Venloos appelesien, Maastrichts appeleseen) heb ik me altijd verbaasd omdat het zo intrigerend ‘andersom’ is vergeleken met sinaasappel. De appel in het woord is prima te begrijpen. Maar sinas of sinaas, wat is de oorsprong van dat woord en waarom kan het voor of na ‘appel’ staan? Volgens het recent verschenen boekje Waar komt … [Lees meer...] overAppelsien en djoeken
De “meest iconische” zanger
Door Marc van Oostendorp Vandaag is het tien jaar geleden dat André Hazes overleed en dus gebruikt iedereen naar hartelust het woord icoon. 'In de boekwinkel is vanaf dinsdag een nieuwe biografie beschikbaar over het icoon', schrijft Wel.nl. 'Toen André Hazes in 2004 overleed, verloor Nederland een van zijn meest iconische zangers,' weet Nu.nl. Meest iconisch? Het WNT … [Lees meer...] overDe “meest iconische” zanger
Scheer je weg van de volwassenmensentafel
Het taalgebruik van Pepijn Lanen Door Marc van Oostendorp "Sociaal engagement," zingt de rapper Pepijn Lanen op zijn nieuwe, afgelopen vrijdag verschenen, 'mixtape' Angst & Walging, "vinkgor". Er zijn op diezelfde track nog meer zaken die dezelfde kwalificatie krijgen toebedeeld: "stappen zonder flappen" bijvoorbeeld, "gek worden", "telefoon op vijf … [Lees meer...] overScheer je weg van de volwassenmensentafel
Analoog roken
Door Marc van OostendorpDe wereld wordt steeds analoger. Het bewijs: vijftig jaar geleden zou niemand de vorige zin begrepen hebben, nee, hem zelfs ongrammaticaal hebben gevonden. Wanneer je zou hebben gezegd dat je analoog ging leven, zou men even over zijn hoornen bril hebben gekeken en meewarig gevraagd hebben: "analoog aan wat?" En hebben getrokken aan zijn analoge sigaret, … [Lees meer...] overAnaloog roken
Een lijzig gezicht
Door Marc van Oostendorp Ik vraag me af wat voor plaatje iemand in zijn hoofd krijgt die de volgende zin leest (Hij staat hier, in een artikel van Joris van Casteren.): Wat later komt een mevrouw met een lijzig gezicht en een bril met dikke glazen op de kraam af. De vraag is vooral: hoe ziet een lijzig gezicht eruit? Ik heb er niet zo'n duidelijk beeld bij: althans, ik weet … [Lees meer...] overEen lijzig gezicht
Het mocht niet zo zijn
Door Marc van Oostendorp Waarom zeggen mensen 'het mocht niet baten'? Waarom niet 'het baatte niet'? Dat is toch veel korter, en betekent bovendien hetzelfde? Dat vroeg iemand (in 140 lettertekens) op Twitter.Nu is een gouden stelregel in het leven dat twee zinnen nóóit precies hetzelfde betekenen. Ieder woordje voegt wat toe, iedere verandering in de vorm zorgt ervoor dat … [Lees meer...] overHet mocht niet zo zijn
‘Spannend’ verandert van betekenis
Door Marc van Oostendorp Het gebruik van het woord spannend is geloof ik aan het verschuiven. Het gebeurt langzaam – daar is het een verschuiving voor – en het is daarom moeilijk om er de vinger op te leggen. Neem de recente aflevering van Zomergifjes hierboven. Na ongeveer 35 seconden ontspint zich de volgende dialoog tussen de presentator en de gast, Linda Duits: … [Lees meer...] over‘Spannend’ verandert van betekenis
‘Dames Spaghetti Top’
Door Marc van Oostendorp Afb. 1: Dames spaghetti top Gisteren ging ik naar de supermarkt met een Italiaanse collega die interesse heeft voor het woord spaghetti in het Nederlands. We hadden geluk: we kwamen voorbij een vestiging van Zeeman die adverteerde met een "dames spaghetti top" (afb. 1) Mijn boodschappengezel bleek niet te kunnen raden waar … [Lees meer...] over‘Dames Spaghetti Top’
Ja, hallo!
ReparatiegroetenDoor Marc van Oostendorp"Hallo, zo had ik dat niet bedoeld hoor!" Het mooie van mijn beroep is dat je je op maandagmiddag – op kosten van de eeuwige belastingbetaler – over dat soort zinnen mag buigen. En dus luisterde ik naar een lezing van mijn collega Gertjan Postma die onder andere over dit soort onderwerpen ging.Volgens Postma zijn woorden als … [Lees meer...] overJa, hallo!
Wat betekent het woord ding volgens Noam Chomsky?
Door Marc van OostendorpHet zijn grote vragen, die Noam Chomsky stelt in drie nieuwe artikelen in het Journal of Philosophy: Wat is taal? Wat kunnen we begrijpen? En wat is het gemeenschappelijk belang? De artikelen zijn kort en heel duidelijk geschreven; samen vormen ze denk ik de beste inleiding op zijn eigen ('late') werk die Chomsky schreef.In het eerste artikel staat … [Lees meer...] overWat betekent het woord ding volgens Noam Chomsky?
Klik hier om verder te gaan
Door Marc van Oostendorp Vanochtend werd ik wakker en dacht: ja, het woord klikken zal nog lang blijven bestaan! En niet alleen in de betekenis 'je klasgenootje verraden bij een volwassene' , maar ook in die van de betekenis van 'een hyperlink openen'. Ik heb ooit geschreven over klik hier. Ik ben een groot bewonderaar van die constructie. Ik vind de hyperlink toch al de … [Lees meer...] overKlik hier om verder te gaan
Weet je stad
Door Marc van OostendorpWie de laatste dagen in Amsterdam is geweest heeft ze vast al gezien: de affiches met de nieuwe slogan van de lokale omroep AT5, Weet je stad.Erboven staat steeds een volledige, onberispelijke zin ('Weet dat elke Amsterdammer het beter weet' bijvoorbeeld), maar de slogan zelf knarst en dat is vast zo door de makers bedoeld. Dat knarsen zorgt er in deze … [Lees meer...] overWeet je stad
Dit kind daar en dat kind hier
Door Marc van Oostendorp "Weet jij," vroeg collega Anneke Nunn gisteren op Twitter, "waarom deze formeler is dan die?" Ze verwees naar een webpagina met adviezen om 'vlotter' te schrijven: Heb je een nieuwe camera gekocht en wil je deze leren beheersen? klinkt veel minder vlot dan Heb je een nieuwe camera gekocht en wil je die leren beheersen? Dat is inderdaad een … [Lees meer...] overDit kind daar en dat kind hier
KLOPT!
Door Jan Stroop Als je mag afgaan op ’t Corpus Gesproken Nederlands (CGN) komt de uitdrukking dat klopt (of kortweg: klopt) in de spreektaal gemiddeld ongeveer twee keer per uur voor. Dat klopt scoort in ’t CGN 1671 keer, dat wil zeggen 311 keer in ’t Vlaamse deel, 1360 in ’t Nederlandse. De totale omvang van ’t CGN is ongeveer 900 uur, vandaar ‘ongeveer twee keer per uur’. … [Lees meer...] overKLOPT!
Wat betekent ‘maar’?
Door Marc van OostendorpSommige mensen zijn zo logisch dat het vanzelf weer onlogisch wordt. "Waarom gebruiken mensen zo vaak het voegwoord ‘maar’, terwijl er geen tegenstelling in de zin zit?", vraagt iemand op een website. "Bijvoorbeeld: ‘Het gerecht is makkelijk klaar te maken, maar bevat genoeg vitamine C.’ In dit geval zou het juiste voegwoord ‘en’ zijn. Wat zegt dat over … [Lees meer...] overWat betekent ‘maar’?
Ergens vind ik dat leuk. Ergens?
Door Marc van Oostendorp Wanneer u deze maand slechts tijd hebt voor één nieuw taalkundig proefschrift, raad ik u aan dat van Elisabeth Koier te lezen, waarop de auteur volgende week donderdag in Leiden hoopt te promoveren. Het gaat over de woorden ergens in het Nederlands en het (Klassieke) Griekse bijna-equivalent pou. Dat lijkt misschien een wat klein en wonderlijk … [Lees meer...] overErgens vind ik dat leuk. Ergens?
Wat betekent ‘spectaculair’?
Door Marc van OostendorpHoe staat het er eigenlijk voor met de taal van de Italiaanse tv? Ja, dat wilt u natuurlijk graag weten! Ik ga het voor u onthullen.In Taalpost – drie keer per week gratis het laatste taalnieuws op uw digitale mat! – van vrijdag wilde ik aandacht besteden aan een rapport dat de Italiaanse Accademia della Crusca aan deze brandende … [Lees meer...] overWat betekent ‘spectaculair’?
Zwoel
Wat betekenen woorden? Door Marc van Oostendorp Wat woorden betekenen, dat is een van de grootste raadsels van het menselijk bestaan. Neem een woord, een willekeurig woord, en probeer een goede, precieze en alles omsluitende definitie te geven. Wat is pakweg, mededogen, en wat doet het onderscheiden van medelijden? Wat zijn de precieze omstandigheden waaronder je kunt zeggen … [Lees meer...] overZwoel
Hoe kort mag een verhaal zijn?
De nieuwjaarsgeschenken van het Meertens Instituut zijn altijd de moeite waard. Het zijn kleine boekjes waarin een onderzoek iets uitlegt over zijn werk voor een wat breder publiek. Ja, dat mag ik natuurlijk eigenlijk niet zeggen, omdat ik zelf op het instituut werk. Maar er gebeurt daar van alles dat ik ook niet allemaal precies kan bijhouden — zodat ik zelf ook regelmatig tot … [Lees meer...] overHoe kort mag een verhaal zijn?
