Dialect volgens de publieke omroep
In Roermond is beroering ontstaan over het Sinterklaasjournaal. Dat blijkt uit de Facebook-pagina van de Limburgse omroep L1. Het probleem is dat er iedere dag twee acteurs ten tonele worden gevoerd die het Remunjs imiteren. Zij doen dat inderdaad bar slecht: met een rare g en wat eigenaardige klinkers denken ze er te zijn.
Een vraag die zich daarbij voordoet: waarom is een slechte imitatie van iemands accent eigenlijk beledigend?
Er zitten in de stukjes misschien nog wel beledigender elementen. Zo barsten de inboorlingen om het minste of geringste uit in alaaf-geroep en gehos. Een van de twee hoofd-Limbo’s draagt zelfs permanent een trompetje bij zich zodat hij een eenmansharmonieke vormt. De Roermondenaren worden afgeschilderd als losbollen zonder enig gevoel voor de ernst van de situatie omdat zij denken dat het leven een lolletje is. (Kan de inkomst van Sinterklaas wel doorgang vinden als zijn grote stoomboot nog steeds kapot in Spanje voor anker ligt? Wat kan het bommen! Alaaf!)
Ik kan over die rare karikatuur geen klachten vinden. Waarom moppert men dan wel over een Limburgs accent met een Hollands accent?
Ik geloof dat het belangrijkste probleem hierin zit: dat de NTR Limburgers kennelijk zelfs niet goed genoeg vindt om Limburgers te spelen. Dat blijkt duidelijk uit de reactie van de omroep over de ontstane commotie:
De omroep NTR die het journaal maakt, vindt dat er genoeg echte Limburgers in het programma zitten. ‘Er komen allerlei mensen langs in de uitzendingen, de meesten zijn Limburgers’, vertelt een medewerker. ‘We nodigden ook Beppie Kraft, een grootheid in de Limburgse showwereld, en Huub Stapel uit, die in Limburg is geboren. Maar ze konden beiden niet. Dan houdt het lijstje op een gegeven moment wel op. Daarom hebben we twee ‘Nederlandse’ acteurs ingezet.’
Met andere woorden: wij kennen Beppie Kraft en Huub Stapel. Als die allebei niet kunnen, wat moeten we dan? Er zijn toch geen drie BN’ers die uit Limburg komen? (En dan ga ik er nog aan voorbij dat Beppie Kraft uit Maastricht komt, en Huub Stapel uit Tegelen, en dat die dialecten allebei sterk verschillen van het Roermonds.)
Daar komt dan nog bij dat de acteurs kennelijk wel met alle geweld Limburgs moesten praten. Dat er in Roermond inmiddels ook volop mensen wonen die een westers Nederlands spreken, bijvoorbeeld omdat ze in Rotterdam of Vleuten geboren zijn, had het ook mogelijk gemaakt om de Roermondenaren in het Nederlands met de verslaggever van het Sinterklaasjournaal te laten spreken. Daar was dan niemand boos om geworden, maar dat was kennelijk niet sjeuïg of koddig genoeg.
De belediging zit hem er dan volgens mij ook in dat het dialect helemaal niet serieus wordt genomen, dat het inderdaad wordt gezien als een zachte g en wat verdraaide klinkers. En acteurs uit de Randstad kunnen (ook) dat eigenlijk beter dan die malle Limburgers zelf.
Op onze 'nationale' omroepen hoor je uit de daarvoor aangestelde monden veel meer zuidelijke accenten, dan noordelijke en oostelijke. Terwijl ze bij de BBC uit allerlei windrichtingen komen.
Dat is een opmerking die je wel vaker hoort, maar ik zou die weleens onderbouwd willen zien, zowel voor het Nederlandse als voor het Britse gedeelte! Het klopt misschien wel, hoor, maar je wordt in deze dingen makkelijk door je eigen perceptie bedrogen.
Helemaal mee eens, het alaaf-geroep stoorde mij veel meer dan het accent. Wat heeft alaaf opeens met Sinterklaas te maken?
Voor veel Limburgers is dialect niet alleen de taal, zoals die in de streek wordt gesproken. Het is ook een soort van onderling herkenningsteken. Wie hetzelfde dialect spreekt, hoort ook bij dezelfde incrowd en is ook 'eine vaan us'. Wie het dialect beledigt, beledigt ook de groep.
Voor mij als ex-importlimbo klonk het gewoon als slecht acteerwerk. Meer niet. Dat is geen belediging voor de Limburger, maar voor de kijker.
Sinds dit jaar hoef ik het Sinterklaasjournaal niet meer te volgen als gevolg van geloofsafval hier thuis, dus ik heb het niet gezien.
Maar goed, wat Bescha zegt -ik bedoel van die Limburgse incrowd en dat houdt in dat er dus ook een "outcrowd" is- herken ik uit mijn tijd in Eindhoven. De meeste van de vele studenten uit Limburg daar kwamen heen en weer met de trein in plaats van er op kamers te gaan, en als ze dat laatste toch deden gingen ze over het algemeen elk weekend en alle vakanties terug naar huis in plaats van gezellig van het plaatselijke studentenleven te genieten. Dit in tegenstelling tot de meeste overige studenten, zelfs die uit nabijgelegen plaatsen in Brabant. De weg vanaf de achterkant van het station naar de TUE (technische universiteit Eindhoven) werd zelfs het Limbopad genoemd, vanwege de stroom die daar dagelijks heen en weer liep. En ze woonden vaak bij elkaar in huis. Toevallig had mijn (Brabantse) vriendin een kamer gekregen in een huis waar de helft van bewoners uit Limburg kwam, de rest uit Zeeland, Gelderland, Groningen en Noord-Brabant, en de eersten waren er inderdaad 's weekends nooit. Onderling spraken ze ook altijd verschillende soorten Limburgs, dit vaak tot ergernis van niet-Limburgers die het over Limbabwe of Limboland hadden dat niet bij Nederland zou moeten horen of waar prikkeldraad omheen zou moeten komen en waar een soort Belgische Duitsers zouden wonen…
Verder hoorde ik vaak van mensen dat je er als import nooit tussen zou komen in Limburg.
Wat een vooroordelen allemaal, hè! Maar dat was dus hoe men in de jaren negentig in Eindhoven -dat eigenlijk vlakbij Limburg ligt- over mensen uit onze zuidelijkste provincie sprak.
Het is voor Randstedelingen vaak moeilijk om in te voelen wat het dialect voor perifere Nederlanders betekent, misschien omdat ze hun eigen dialect de hele dag door op de televisie horen en daarom denken dat het Standaardnederlands is, quod non. Dialect is een deel van je identiteit, en verhaspeling ervan wordt al gauw als kleinerend ervaren.
Zelfs door mij. Mijn moedertaal is het wat ouderwetse Standaardnederlands dat mijn grootouders in de jaren twintig uit Rotterdam en Middelburg meenamen naar de Kongo. Na mijn achtste heb ik in Antwerpen op de speelplaats van mijn school het plat van 'het Stad' leren spreken en ofschoon het nooit mijn thuistaal is geworden is het mij op een rare manier toch dierbaar. Ik krijg de kriebels en tenenkrommende plaatsvervangende schaamte als mensen 'van den buiten' (en dat houdt in Antwerpen ook Amsterdammers, Rotterdammers en Hagenezen in) Antwerps proberen te praten met verkeerde tweeklanken of naar een 'koei' of een 'kàt' verwijzen met hij of hem. Dan nog liever een vet randstadaccent of hun eigen plat.
Het is in mijn perceptie inderdaad zo dat een Brabantse tongval, vooral uit het midden van Brabant, de laatste 20 jaar steeds gewoner is geworden op radio en TV; ik heb zelfs het idee dat het tegenwoordig meer status heeft dan Amsterdams, Rotterdams of Haags; misschien heeft de populariteit van zekere cabaretiers daar wat aan bijgedragen. Het Limburgs lijkt me nog niet in gelijke mate geemancipeerd: al hoor ik nooit opmerkingen over de tongval van Limburgse politici als Wilders, Leers of Verhagen, ik heb toch het gevoel dat die wel bijdraagt aan de negatieve indruk die anderen van ze hebben.
ik vind het dan ook heel logisch dat Roermonders zich hier de zwarte piet toegespeeld voelen krijgen.