• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Klankencyclopedie van het Nederlands (29): [ɔ]

4 maart 2013 door Marc van Oostendorp 5 Reacties


door Marc van Oostendorp

[ɔ] De klinker [ɔ] maak je met geronde lippen en de achterkant van de tong een beetje omhoog, zij het minder hoog dan bij de [u] (oe) en ook dan de [o] (oo). Het is de klinker die je (in een lange vorm, [ɔː]) hoort in boor en, bij sommige sprekers, in een woord als bok.

Een van de weinige echte discussies over standaarduitspraak gaat over deze klinker: is het ‘standaard-Nederlands’ om hok en bok met dezelfde klinker uit te spreken, of juist om onderscheid tussen deze twee te maken? Op het leesplankje van Hoogeveen waren de woorden hok en bok allebei opgenomen omdat ze verschillende klinkers zouden hebben. Veel sprekers uit de Randstad maken niet of nauwelijks verschil en – wat belangrijker is – horen geen verschil als anderen het wel maken. Gezaghebbende taalkundigen hebben dan ook gezegd dat het verschil ‘ongemerkt’ uit de standaardtaal verdwenen is.

Voor sprekers die het verschil wel maken, is de tong bij hok iets hoger opgetild dan bij bok. Wanneer je het preciezer wil opschrijven, kun je het eerste woord als [hʊk] noteren, en het tweede als [bɔk]. Nu kun je in dit geval nog zeggen dat het verschil veroorzaakt wordt door verschillen tussen de medeklinkers die ervoor staan (mij is uit de literatuur nooit duidelijk geworden wat de mechanica precies zou moeten zijn die dit verklaart).

Wanneer je alleen dit soort voorbeelden zou hebben, zou de kwestie niet de moeite waard zijn om te noteren – zoals we ons ook niet druk maken over het feit dat een [k] net wat anders klinkt voor een [i] dan voor een [u]. Maar in het geval van de blijft het er niet bij: er zijn woorden waar het enige verschil de uitspraak van de klinker is. Een klassiek voorbeeld is het verschil tussen d[ɔ]ffer voor ‘mannelijke duif’ en d[ʊ]ffer, dat ‘meer dof’ betekent.

Er bestaat natuurlijk geen goede mechanische verklaring voor het verschil tussen doffer en doffer. Dus moeten sprekers dat verschil op de een of andere manier geleerd hebben – het moet deel uitmaken van het taalsysteem. Aan de andere kant zijn er natuurlijk ook in bijvoorbeeld Noord-Nederland (een van de duidelijkste bolwerken van het onderscheid) inmiddels al hele horden jongeren die geen idee hebben dat er een apart woord is voor een mannelijke duif.

Maar spreken de mensen die het verschil wél maken, dan geen standaard-Nederlands? Moeten ze zich het verschil afleren? Het goede nieuws is: die vraag hoeven we niet te beantwoorden. Degenen die het verschil zelf niet maken, horen het ook niet als anderen dat wel doen. Degenen die het verschil wél maken, raken zelden of nooit in verwarring van het feit dat hun gesprekspartners sommige klinkers een beetje wonderlijk uitspreken. Er is wat variatie, maar die levert voor niemand echte problemen op.

Ik houd op een aparte pagina bij welke klanken ik inmiddels behandeld heb in de Klankencyclopedie.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie, Klankencyclopedie van het Nederlands, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Hartogs Eindhoven zegt

    4 maart 2013 om 13:40

    "Er is wat variatie, maar die leeft voor niemand echte problemen op".

    Dat moet natuurlijk zijn: "…levert voor niemand echte problemen op".

    Beantwoorden
  2. kees zegt

    4 maart 2013 om 14:54

    "heel horden" 39 hits in Google, "hele horden" 18.300 hits in Google. Ik ken het ook alleen maar als "hele horden". Is dit een regionale afwijking?

    Beantwoorden
  3. plaatsman zegt

    4 maart 2013 om 20:35

    't Is inderdaad een interessante klank, zowel in de korte als de lange vorm. Is [bɔːr] voor "boor" wel algemeen geaccepteerd? Ik betwijfel het. Hoe zit dat bij ['rɔːzə]/[ro:zə]? Er zijn in ieder geval verschillen tussen Vlaanderen en Nederland, maar ook binnen Nederland zelf. Daar zou ik ook wel eens wat meer over willen lezen.

    Beantwoorden
  4. Grytolle zegt

    10 april 2013 om 23:23

    In Vlaanderen heb je bij mijn weten nooit een verschil tussen ó en ò, maar dikwijls wel tussen o en een korte oe, in vergelijkbare gevallen: poemp pómp

    Beantwoorden
  5. Roelienke zegt

    21 juni 2023 om 09:55

    Dit verklaart voor mij het verschil in de uitspraak van vos en bos. Dat niet iedereen dit hoort ontdekte ik in gesprek met iemand van Onze Taal

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De wenschen

Naauwlijks vraagt hy geld en goed,
Of hy zwemt in overvloed.
Straks begeert hy vrouwenmin:
Hy verzadigt zich daar in.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

18-20 november 2025: Congres Studie Nederlands in Indonesië 2025

18-20 november 2025: Congres Studie Nederlands in Indonesië 2025

16 juni 2025

➔ Lees meer
5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

15 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

14 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1988 Cornelia Brinkman
1999 Antonin van Elslander
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d