Meld aan! kun je dan ook niet zeggen, of in ieder geval ook weer met alleen maar die suggestie dat je anderen of andere dingen aan moet melden. Dus is u in meld u aan een wederkerend voornaamwoord, net als je in meld je aan.
Maar waarom kan meld zich aan dan niet? Je kunt toch naast U meldt u aan minstens evengoed zeggen U meldt zich aan? We konden er in de syntactische literatuur zo snel niets over vinden, maar, niet voor een gat te vangen, bedachten we al snel een hypothese. Twee zelfs, maar de eerste verwierpen we snel: dat zich altijd naar een expliciet genoemd onderwerp moet verwijzen. Dat klopt niet, want je kunt best zeggen Zich aanmelden is verplicht, waar in geen velden of wegen een onderwerp te vinden is. De gebiedende wijs kan alleen gaan over een tweede persoon. Het voornaamwoord u verwijst naar de tweede persoon en kun je daarom gebruiken; maar het voornaamwoord zich verwijst naar de derde persoon. Dat past dus eenvoudigweg niet in een gebiedende wijs.
De vraag is dan wel waarom je wel kunt zeggen Meldt u zich aan naast Meldt u u aan (de laatste vorm is misschien zelfs iets raarder, maar dat komt mogelijk door de botsende u’s.) Zodra je het onderwerp vermeld, wordt zich dus wel mogelijk. Misschien moet je over die vormen zeggen dat ze geen echte gebiedende wijzen zijn. Zodra je het onderwerp expliciet noemt, is de betekenis van de zin nog wel die van een aansporing, maar de vorm niet meer die van een gebiedende wijs. Je kunt immers ook zeggen Melden de dames en heren zich alstublieft even aan.
De vraag is of "zich aanmelden is verplicht" wel zo goed is. Ik prefereer "Aanmelden is verplicht" of "je/u aammelden is verplicht". Bovendien kan er best een impliciet onderwerp zijn, maar dat terzijde.
Wat vind je van de volgende redenering:
1. De semantische interpretatie van "zich" wordt bepaald door een antecedent (zoals het onderwerp van de zin): "Peter meldt zich aan". Zich = Peter
2. Het antecedent van "zich" moet syntactisch 3e persoon zijn: "Peter meldt zich aan" versus "Jij meldt zich aan".
3. "U" is semantisch 2e persoon maar syntactsch 3e persoon wat blijkt uit congruentie met het werkwoord in zinnen als: "koopt u dit boek" versus "koop je dat boek".
4. Op grond van 1-3 kan "zich" in "U meldt zich aan" semantisch geinterpreteerd worden als 2e persoon"
5. In de gebiedende wijs is het impliciete subject syntactisch en semantisch 2e persoon; op grond van 2 is "Meld zich aan!" daarom uitgesloten.
6. Het reflexieve "u" moet verwijzen naar een semantisch 2e persoon antecedent: "Meld u aan!". is derhalve aanvaardbaar.
7. Het echte raadsel is m.i. waarom "Je meldt u aan!" niet goed is. Waarom moet het antecedent "u" zijn?
Beste Hans, dank je wel. Je redenering komt in de buurt van wat ik probeerde uit te drukken. En 7 is inderdaad een interessant punt; er is kennelijk een soort beleefdheids-agreement. U meldt je aan, is natuurlijk ook niet goed, wat laat zien dat je ook niet een van de twee geen speciale beleefdheidswaarde heeft; vergelijk het verschil tussen 'Jullie melden je aan', wat goed is vs. 'Je melden (meldt) jullie aan' wat dat niet is (onder de gewenste interpretatie).
Bij nader inzien zie ik ook wel dat 'Aanmelden is verplicht' inderdaad beter klinkt. Maar gegeven het bovenstaande is het eigenlijk wel een beetje raadselachtig dat 'je/u aanmelden is verplicht' beter klint, want er is in die hele zin op het eerste gezicht geen 2e persoon te bekennen, ook niet impliciet.
Er is wel beweerd (o.m. door Noam Chomsky in "Knowledge of Language") dat in zelfstandig naamwoordgroepen net als in beknopte bijzinnen een impliciet (=syntactisch aanwezig maar fonetisch niet-gerealiseerd) "onderwerp" aanwezig kan zijn. Als dat klopt dan kan 'je/u aanmelden is verplicht' daarmee verklaard worden.
Maar waarom kan 'zich aanmelden is verplicht' dan niet, of is het minder goed?
'Zich aanmelden is verplicht' lijkt mij niet echt aanvaardbaar, tenminste niet out-of-the-blue (zie de volgende alinea). Dit heeft te maken met de "default" interpretatie van het impliciete "onderwerp" van de zelfstandig naamwoordgroep. Die is vergelijkbaar met die van het "arbitraire" of "generieke" (zwak beklemtoonde) voornaamwoord 'je' in 'zoiets kan je toch niet maken", of, inherent wederkerend, 'Je moet je niet op je kop laten zitten".
Het is belangrijk op te merken dat die default lezing van het impliciete "onderwerp" door contextuele gegevens vervangen kan worden door een meer specifieke. Zo kan je best zeggen: "Me op tijd aanmelden wordt lastig"; hier is het impliciet subject duidelijk de spreker. Zo is ook mogelijk "Zich (op tijd) aanmelden is lastig voor Peter", waar 'voor Peter' meer informatie verschaft over het impliciete onderwerp.
Overigens kan het voornaamwoord 'je' in 'zoiets kan je toch niet maken' en 'Je moet je niet op je kop laten zitten' natuurlijk ook verwijzen naar de spreker.
Dat snap ik, maar ik blijf toch nog met een vraag zitten: waarom zou 'u aanmelden is verplicht' dan wel goed zijn? Het impliciete onderwerp is normaal gesproken zoiets als 'je', maar we hebben ook al geconstateerd dat 'je meldt u aan' niet kan. Zou het dan mogelijk zijn dat er ook een 'beleefd' impliciet onderwerp is?
Voor de zekerheid even herhalen dat 'je aanmelden is verplicht' met een specifieke interpretatie van 'je' mogelijk gemaakt wordt door contextuele informatie. In dat opzicht is de aanvaardbaarheid van 'u aanmelden is verplicht' niet verrassend: de context maakt simpelweg duidelijk dat het impliciete "onderwerp" verwijst naar de spreker.
Dat de beleefdheidsvorm mogelijk is in dit voorbeeld suggereert dat het impliciete "onderwerp" i.t.t. tot de subjectvormen je/u ongemarkeerd is voor beleefdheid. Dat kenmerk kan daarom in 'u aanmelden is verplicht' toegevoegd worden door het wederkerende voornaamwoord 'u' zonder dat dit tot tegenspraak lijkt.
Als bovenstaande hout snijdt, is er dus geen sprake van verplichte beleefdheids-agreement, zoals je eerder suggereerde, maar een verbod op beleefdheids-disagreement: de kenmerken hoeven niet op beide elementen aanwezig te zijn, maar als ze dat wel zijn dan mogen ze niet in conflict zijn.