Juryrapport
Soms vragen wij op de redactie van Neder-L ons weleens af waar het allemaal naartoe moet. De Nederlandse taal wordt steeds vaker gebruikt door onbevoegden. De diagnose daarvoor is eenvoudig: er zijn veel te weinig taalregels. Je zou eigenlijk willen dat een ieder die onze taal wil schrijven of spreken, allereerst een dik boek van achthonderd bladzijden vol spijkerharde regels uit zijn hoofd zou moeten leren. Maar zo’n boek bestaat niet eens; sterker nog, je zou zo’n boek tot nu toe niet gevuld krijgen.
Gelukkig zijn dit jaar er weer talloze nieuwe strenge regels binnengekomen, die onze taal ieder voor zich zullen verrijken. U vindt deze allemaal bij mekaar op deze pagina.
Het was voor de jury niet gemakkelijk om een keuze te maken. Er zaten enkele zeer bruikbare regels bij. Zo was er het voorstel van ‘Henk’ om zinnen als Blijven jullie bij ons eten? voortaan af te keuren.
De reden daarvoor is dat blijven alleen mag worden gecombineerd met werkwoorden die een lichaamshouding uitdrukken. Blijven jullie even zitten mag dus wel, net als blijven jullie bij ons om met ons te eten. Deze inzending krijgt een eervolle vermelding. De jury beveelt alle taalgebruikers van harte aan om voortaal zinnen als blijven jullie bij ons eten voortaan te vermijden omdat sommige mensen (zoals Henk) zich daar nu eenmaal aan storen. Verplicht stellen willen we de regel echter niet, vooral omdat de regel volgens sommigen een frisisme is, een teken van het oprukkend Fries in het Nederlands.
Ook een goede kanshebber was Claudia Ruigendijk, die terecht wijst op de hopeloze verwarring die er ontstaat door zinnen als Ik vind het belangrijk om consequent asociaal gedrag aan te pakken, omdat het volkomen onduidelijk is waarop consequent eigenlijk slaat. Dergelijke zinnen moeten daarom ten strengste worden afgekeurd en vervangen door ofwel Ik vind het belangrijk om consequente vormen van asociaal gedrag aan te pakken ofwel Ik vind het belangrijk om asociaal gedrag consequent aan te pakken. Ook in dit geval geldt dat wij er bij taalgevoelige sprekers en schrijvers van harte op aandringen om Ruigendijks regel te volgen. Helaas is Ruigendijk echter gediskwalificeerd doordat zij in haar bijdrage verwarring schept over de reglementen van de speurtocht naar de nieuwe taalregel van 2013 (met name de inzenddatum).
De laatste persoon die een eervolle vermelding verdient is Wannes L., die een regel inzond om de verschillende vormen van of uit elkaar te houden (Wil je koffie of thee? tegenover Ik vraag of je koffie wil?) De grote verdienste van deze regel is dat hij zo ingewikkeld is dat zelfs de jury van de prijs hem niet helemaal begrijpt. Tegelijkertijd bleek dit uiteindelijk een obstakel bij het toekennen van de prijs aan Wannes L. De dubbelzinnigheid van of blijft ons overigens een doorn in het oog.
Hiermee zijn we aangekomen bij de terechte winnaar van dit jaar. Dit is Bert Cappelle, met zijn ongehoord knappe en uitvoerig gedocumenteerde aanklacht van de laksheid en slonzigheid van de meeste, of eigenlijk alle, Nederlandse taalgebruikers die vaak slechts één keer er zeggen, terwijl zij eigenlijk vele erren bedoelen. Wij citeren hier slechts Cappelles behandeling van één geval, maar feitelijk bespreekt hij er meerdere:
De volgende zin, door de ANS nochtans zeer ten onrechte als goed aangerekend, is overduidelijk fout:
(1) (Gisteren stonden er elf grammatica’s in de kast.) *Nu staan er nog maar zeven.
De fout in deze zin ligt erin dat er er maar één “er” in staat in plaats van drie: de “er” in zijn presentatief gebruik (“Er staan zeven grammatica’s in de kast”), de “er” in zijn kwantitatief gebruik (“Grammatica’s? Ik heb er nog maar zeven staan in de kast”) en de “er” in zijn locatief gebruik (“Ik keek in de kast en zag er zeven grammatica’s staan”). Elk van die gebruiksgevallen heeft zijn eigen raison d’être. Ze als taalgebruiker zomaar laten samenvallen in één “er” getuigt zowel van extreme laksheid als van een gebrek aan taalkundig inzicht. De ANS registreert gewoon dat dit stelselmatig gebeurt en verzuimt het zo in dit verderf in te grijpen met een duidelijke prescriptieve regel (zie verder voor een voorstel). (…)
Hoe moeten de foute ANS-zinnen hierboven worden gecorrigeerd? Dat is eenvoudig. De door taalkundige en intellectuele luiheid en nefaste historische conventie samengevallen “er’s” moeten elk apart expliciet worden vermeld. Daar hebben ze recht op. Dus (1) wordt voortaan in goed Nederlands:
(1)’ (Gisteren stonden er elf grammatica’s in de kast.) Nu staan er er er nog maar zeven.
Men hoeft overigens niet aan te voeren dat het meervoudig opeenvolgend voorkomen van eenzelfde woord een zin ongrammaticaal maakt, want dat dat dat zou doen, slaat nergens op.
De jury prijst Cappelle voor de elegante en gebruikersvriendelijke manier waarop hij deze netelige kwestie tot klaarheid heeft gebracht en ten strijde trekt tegen de algehele verwildering der taalkundige zeden. Het weglaten van al die erren is de rechtgeaarde taalgebruiker natuurlijk ook al sinds jaar en dag een doorn in het oog.
De taalregel van 2013 wordt derhalve de Cappelle-regel. De prijs, een gesigneerd exemplaar van het nieuwe boek Heb je nou je zin! wordt, zodra het verschenen is (gisteren zijn de drukproeven teruggestuurd naar de uitgever) naar u toegestuurd.
Wow! Ik ben sprakeloos. Dit is niet alleen mijn verdienste. Ik had dit alleen nooit gekund. Ik dank mijn ouders, mijn vrouw en kinderen, vrienden, collega's en iedereen die zich tegen de er-regel bezondigt. Iedereen. Zonder hen had ik de regel nooit hoeven te formuleren. Dit is een ongelooflijke er-kenning. Ik kijk met vreugde uit naar het boek. Dank je wel!
Ha! schitterend geformuleerd door de heer Capelle! Er is zeker iets van aan…
"Gelukkig zijn dit jaar er weer talloze nieuwe strenge regels binnengekomen, die onze taal ieder voor zich zullen verrijken. U vindt deze alleN bij elkaar op deze pagina."
Stiekem nog een nieuwe spellingregel gemaakt en meteen toegepast?
Sommige mensen kunnen ongelooflijke er er er zever van maken; er er er er er …
Proficiat!
Het degelijke denkwerk heeft gewonnen. En het afgewogen juryrapport heeft iets meer blootgegeven van de verhouding die in de opdracht opgesloten lag tussen ernst en luim, tussen regel en praktische uitvoerbaarheid, tussen de kwaliteit van een bevelenboek en de eigenwijsheid van sommige taalgebruikers. Veel van geleerd dus…..
Voor de evenwichtigheid in mijn oordeelsweergave moet ik er nog wel even mijn verbazing, zo niet verontwaardiging, over kwijt dat de m.i. uitstekende inbreng van Claudia Ruigendijk door een diskwalificatie getroffen is. Die diskwalificatie zou moeten berusten op gezaaide verwarring. De lezer zou niet meer weten of de op maandag voor maandag gevraagde/te leveren tekst nu op het een of op het ander sloeg. En dat wordt beweerd tegenover hen die met een nieuwe, liefst onbegrijpelijke, taalregel enig gezond verstand zouden moeten kunnen tentoonspreiden. Het voorbeeld geeft nu juist precies aan waar het om draait en valt, ten gerieve van de lezer die met prijsvragen worstelt, nu juist binnen in de ervaringswereld van het moment: ik moet zorgen dat de komende deadline wordt gehaald op de vraag die deze week gesteld was.
Het kan natuurlijk zijn dat de jury naar wegen moest zoeken om haar niet de eerste prijs te geven. Maar zeg dan: die Cappelle was daar en daarom beter (bijvoorbeeld: zijn originaliteit was puik en niet direkt ontleend aan reeds bestaande meningen of op schrift gestelde vraagpunten) en zeg niet: je voorbeeld deugt niet, want het zaait verwarring. Ten eerste deed het dat niet, want het klopte, ten tweede doet het onrecht aan de speelsheid die ook in de opdracht besloten lag en ten derde was het voorbeeld actueel, het kon slechts hier en nu opgeld doen.
Natuurlijk, ik ben onbevoegd om hierover te oordelen, want ik zit niet in de jury en ken ook nog niet alle taalregels, en de winnaar is de terechte winnaar, maar het moest me toch even van het hart.
Dank je Mient, voor je aardige woorden! Ik kan de humor van de diskwalificatie wel inzien, hoor. Ik weet alvast voor volgend jaar dat ik de spelregels van deze wedstrijd niet – zelfs al is het voor de grap – in mijn voorbeelden moet verwerken als ik in aanmerking wil komen voor de hoofdprijs. Wat mij betreft is Bert Cappelle hoe dan ook een zeer t-er-echte winnaar. Van harte gefelicite-er-d dus, B-er-t!
Je hebt gelijk! Ik heb die jury twee keer verkeerd begrepen, eerst bij hun opgave en daarna bij hun uitleg. Het valt niet mee om op het juiste moment humor te hebben. 🙂
Net op de KRO ("De Staat van Stassen") de regel mogen uitleggen, met Marc van Oostendorp ook aan de telefoon. Leuk! Champagne? Er is er nu tijd voor!
U allen vindt deze bij elkaar …
Moet "doordat" niet "omdat" zijn in de passage uit het juryrapport over Claudia Ruigendijk?
iedereen die zich TEGEN (??) de er-regel bezondigt. Vreemde zin…
Onbegrepen genie… story of my life! Misschien richt ik me nog tot de regioverantwoordelijke om m'n taalregel bekrachtigd te krijgen voor het Belgisch Nederlands.
Maar de Cappelle-regel is zonder twijfel de verdiende winnaar. Proficiat! Ik kijk erg uit naar de toepassing erervan op dit weblog na publicatie in het Neder-L Stijlboek. Ja, ik kijk er er er echt naar uit!
Precies, dat was ook mijn eerste ingeving toen ik die zin las. Je kunt ergens tegen zondigen, of je ergens aan bezondigen.
Maar het is een probleem: de wederkerendheid van werkwoorden. Ik noem maar: bedenken, beseffen, irriteren. Gggrrrr!!!
Mijn zondebesef is blijkbaar niet zo diep, maar toch: terechte opmerking. Dit moest "aan" zijn. De volgende keer dat ik dit werkwoord gebruik, sla ik twee vliegen in een klap: "zondigen aan". Dan is er meteen ook geen wederkerigheid meer.
Alhoewel, wacht eens even. "Zich aan iets bezondigen" betekent: "zich aan iets schuldig maken", wat allerminst hetzelfde is als "tegen iets zondigen". Weg met die voorzetsels dan maar, en voortaan gewoon alles "met voeten treden". O nee, er staat ook een voorzetsel erin.
Waar gaat dit allemaal over?
Over het introduceren van nieuwe taalregels. Dank u wel voor uw vraag.