Dwars door Europa kronkelt een fascinerende grens: de Germaans-Romaanse, die de Germaanse talen in het noorden en het oosten zoals het Nederlands, het Fries en het Duits scheidt van de Romaanse in het zuiden en het westen, zoals het Frans en het Italiaans.
In ons knusse hoekje van Europa denken we graag aan een specifiek stukje van die grens, namelijk de kilometers die door België lopen. Maar hij loopt daarna nog meer dan duizend kilometer door naar het zuiden om ergens in Zuid-Tirol in Italië te eindigen met de grens tussen de Beierse dialecten en de Italiaanse.
Gisterenavond zat ik in een restaurant met een collega van die andere kant van de taalgrens: een Duitstalige Italiaanse. Al gauw begonnen we gezellig te fantaseren over onderzoek.
Sommige korte stukjes van die lange grens zijn al redelijk tot goed bestudeerd, maar de grens als geheel is nooit goed in kaart gebracht. Wat zou het mooi zijn om nu eens iemand dat restaurant kwam binnenlopen om ons een paar miljoen euro te overhandigen om het hele gebied te overzien.
Het ligt voor de hand te denken dat dit iets te maken heeft met de onderlinge beïnvloeding van de talen in gebieden waar mensen al heel lang tweetalig zijn. Tegelijkertijd is het moeilijk om je voor te stellen hoe dat dan precies zou werken, zo’n onderlinge beïnvloeding van talen. Vonden Walen het ineens een goed idee om ook hun b’s als p’s uit te spreken en besloten ze dat in hun eigen taal ook doen? Raakten Duitstaligen in Italië plotseling ontmoedigd toen ze hun buren keurig de d hoorden zeggen, en beseften ze dat ze dat ook best konden doen? Hoe werden mensen zich überhaupt van zo’n systematische afwijking bewust? En waarom lieten ze het dan bij verscherping en pasten ze niet meteen hun hele taal aan?
Dialectologen zijn van nature geneigd om zich op kleine gebieden te richten. Dit onderzoek vereist ineens een grootsere aanpak. Samenwerking met collega’s in Italië, Frankrijk, Duitsland en Zwitserland! Tientallen jonge onderzoekers op pad om te zien hoe de talen zich over en weer hebben aangepast!
Dwars door ons continent slingert al duizenden jaren een belangrijke grens en mensen passen zich aan beide kanten van die grens al die tijd aan elkaar aan en stoten elkaar af. Hoe werkt dat? Bij de crema catalana besloten wij dat we de persoon die inmiddels al uren buiten het restaurant met zijn miljoenen euro stond te treuzelen niet meer nodig hadden. We zouden dit ook zonder hem gaan uitzoeken!
Mark D. zegt
Mooi mooi. Een transect-studie zoals biologen die doen zou een leuke manier zijn om hiernaar te kijken. Het idee is dat je een vooraf bepaald traject aflegt en om de X kilometer systematisch data verzamelt, in dit geval aan beide kanten van de grens. We hebben wel eens gespeeld met het idee om zoiets in West-Afrika te doen om de taalkundige diversiteit te "sampelen", maar ook voor deze grens zou het erg interessant zijn. Bovendien is een groot deel mooi wandelgebied! 😉
Marc van Oostendorp zegt
Ja, dat klinkt goed, zo'n transsect-studie. Het is niet alleen mooi wandelgebied, er wordt ook nog eens langs die hele grens overal goed gegeten!
Luc zegt
Keltisch substraat?
Evie Coussé zegt
Als dat megaonderzoeksproject niets wordt dan kan je nog overwegen om de hele taalgrens af te wandelen met een cameraploeg in het kielzog in het teken van de volksverheffing… 🙂
Gaston Dorren zegt
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
Gaston Dorren zegt
Je mag ook nog naar Roemenië, waar al eeuwen Duitstalige minderheden (nu snel slinkend, dus schiet op) te midden van de Roemeenstalige meerderheid bestaan. Al is de keuken daar waarschijnlijk nét wat minder.