Door Karel Witteveen
Vorig jaar vroeg uitgeverij Boom mij om Creatief schrijven te herschrijven. Het boek is inmiddels aardig versleten na zeven jaar trouwe dienst. Een herschrijving was niet zinvol: ik ben zeven jaar verder met trainen, coachen en lesgeven. Het werd dus een volkomen nieuw boek. In juni van dit jaar is het verschenen: Van idee naar tekst. Creatief denken en schrijven voor professionals.
Schrijfdynamiek
Voor deze nieuwe titel zocht ik naar een methode om het creatieve schrijfproces in te vangen. Het model van plannen, schrijven en reviseren is praktisch maar weinig creatief. In dit model opereer je vanuit structuur en functie naar de uiteindelijke tekst. Toch kun je ook een ander pad bewandelen: beweeglijker, creatiever en speelser.
Hoe zou ik bovenstaande functies op een speelse manier kunnen samenbrengen? In mijn eigen schrijf- en doceerpraktijk werk ik vanuit een bepaalde dynamiek. Ik maak daarin onderscheid tussen divergentie en convergentie. In de divergentiefase mag je overal mee experimenteren. Of je nu schrijft over ‘het aanleggen van een nieuw fietspad’ of ‘de kracht van verhalen’, elk onderwerp kun je creatief onderzoeken. Tijdens de convergentiefase selecteer je vervolgens de beste ‘vondsten’ voor een coherente tekst.
‘Laat het doel en de lezer eens los en begin gewoon met schrijven’, zo houd ik cursisten en studenten voor. Ik nodig ze uit vrijuit te associëren, free writen en fabuleren. Voor de doener makkelijk, voor de denker moeilijk. Na aandacht voor de ‘vrije’ auteur krijgen onderwerp en taalgebruik een creatieve beurt: met creatieve technieken worden ze verkend. Ook het medium wordt aangepakt: wat gebeurt er als je het ‘fietspadonderwerp’ eens als blogtekst schrijft in plaats van een bewonersbrief?
Dynamische schrijfcyclus
De sessies en lessen leveren spannende teksten op. Cursisten en studenten krijgen plezier in het schrijven. Zeker voor professionals is deze methode een uitbreiding van hun schrijfrepertoire.
En ik? Ik ontdekte dat ik de bovengenoemde aspecten van het schrijfproces behandel als spelers. Spelers die elk vanuit hun eigen rol in contact staan met hun medespelers.
Bingo, mijn creatieve methode was geboren. Ik noem het de Dynamische schrijfcyclus. In deze cyclus zijn vijf spelers actief: auteur, onderwerp, medium, taal en lezer. Ze opereren elk vanuit een eigen rol: de auteur schrijft, de lezer leest. Tegelijkertijd is de auteur de eerste lezer van zijn tekst. Hij weet verder dat elk onderwerp talloze invalshoeken kent. En hij weet ook hoe bepaald taalgebruik de lezer kan verrassen, verleiden of vervelen. Kortom, de rollen liggen niet vast maar kunnen flink variëren.
Hoofd- en bijrollen
Ziehier het model waar ik naar zocht. Schrijven is voor mij een vorm van spelen met deze vijf aspecten. De Dynamische schrijfcylcus werkt nog op een andere manier: in de convergentiefase kun je accenten leggen op bepaalde rollen. Het spel kent namelijk hoofd- en bijrollen. Zo bezit het ‘fietspadonderwerp’ drie hoofdrollen, die van onderwerp, lezer en medium. Een fietspad aanleggen (onderwerp) door een woonbuurt is een serieuze zaak. Als bewoner (lezer) wil je duidelijk worden geïnformeerd via een brief of webtekst (medium). De bijrollen zijn hier weggelegd voor de auteur en de taal. Als communicatiemedewerker van de gemeente speel je een ondergeschikte rol: het onderwerp vraagt om een duidelijke boodschap. En het taalgebruik?
Dat mag beslist geen ruis veroorzaken, maar het moet helder en leesbaar zijn. In de Dynamische schrijfcyclus heb ik het model gevonden dat werkbaar én speels is. Probeer het zelf eens uit. Of lees het boek voor de achtergronden, inspiratie en praktische oefeningen.
Karel Witteveen, Van idee naar tekst. Creatief denken en schrijven voor professionals, Boom Lemma, Den Haag, 2014. Er is een ook een e-bookversie van. Meer informatie bij de uitgever.
Laat een reactie achter