• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Wij eisen ijsvrij!

15 december 2014 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

Door Marc van Oostendorp


Wat mensen ook goed kunnen: samen bidden en slogans roepen. Zet een groepje lieden bij elkaar en maak ze vroom of bijzonder verontwaardigd over het regeringsbeleid – binnen de kortste keren geven ze een demonstratie van dit wonderlijke vermogen.

Ik zag er afgelopen donderdag een demonstratie van, door de Britse psychologe Sophie Scott. Het was spectaculair en tegelijk heel simpel, jullie kunnen het best thuis ook eens proberen. Schrijf een paar zinnen op een stuk papier, geef dit aan een paar huisgenoten en vraag ze het tegelijkertijd voor te lezen.

Je zal iets opmerkelijks horen: ze kunnen het. Ze hebben het misschien nooit eerder samen gedaan, ze hebben jouw tekst nooit eerder gelezen, maar moeiteloos coördineren ze ineens hun ademhaling en komt iedere lettergreep er ongeveer tegelijkertijd uit. Kinderen kunnen het al; ik herinner me koude dagen op het schoolplein waar we het hele speelkwartier spontaan met zijn allen ‘wij eisen ijsvrij’ begonnen te roepen, tot er een leraar naar buiten keek en we er even spontaan bedremmeld het zwijgen toe deden.

Overdrijven

Dat is een wonderlijk menselijk vermogen waar ik nog nooit bij stil had gestaan. Het vereist grote precisie in het luisteren én in het spreken, een enorm gevoel voor timing en voor de ander – waarom heeft de mens zoiets ontwikkeld? Hoe vaak kwam het voor dat onze voorouders op de savannen allemaal tegelijkertijd moesten praten?

Er zijn een aantal taalkundige eigenaardigheden aan dat samen praten: mensen worden monotoon en beginnen bovendien grenzen tussen klemtonen en lettergrepen te overdrijven.

In koor spreken lijkt in oeromstandigheden al om die reden lastig omdat je een tekst moet delen. Het kan daarom alleen bij dingen die je al dan niet ter plekke uit het hoofd leert. Hoeveel teksten zijn dat ooit geweest? Daar komt bij dat de taal weinig geschikte middelen heeft om samen te praten. Ja, er is weliswaar een persoonlijk voornaamwoord van de ‘eerste persoon meervoud’, maar wanneer je zegt ‘we gaan naar buiten’, bedoel je toch eigenlijk meestal ‘ik en een aantal anderen’.

Reus

Volgens Scott is dat samen praten een uitvloeisel van een ander talent dat we hebben: dat van met elkaar praten. Dat vereist een al even precieze coördinatie: ervoor zorgen dat er enerzijds geen pijnlijke stiltes vallen (en een stilte van een halve seconde kan al pijnlijk zijn) en anderzijds dat je je gesprekspartner niet voortdurend in de reden valt. Ook daarvoor moet je heel precies je spraakorganen coördineren en je ademhaling. (Want ook dat doen mensen spontaan wanneer ze samen praten, let maar eens op: binnen de kortste keren halen ze tegelijkertijd adem.)

Toch is er meer: aan samen praten is een speciaal gevoel verbonden: je geeft je identiteit op om te bidden of te protesteren en wordt deel van de groep – een reus die monotoon en langzaam, maar overdonderend precies blijkt te kunnen spreken!

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: biologie, conversatieanalyse, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Gaston Dorren zegt

    15 december 2014 om 09:48

    Ook een verband met ritmegevoel, dat dan weer ten nauwste met dans en muziek?

    Beantwoorden
  2. Gaston Dorren zegt

    15 december 2014 om 09:49

    … eh, samenhangt.

    Beantwoorden
  3. Marc van Oostendorp zegt

    15 december 2014 om 17:42

    Ja, mogelijk. We kunnen natuurlijk ook heel goed andere dingen coördineren – samen op wandelen bijvoorbeeld. En dat zal vast een evolutionair voordeel hebben.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

M. Vasalis • Afsluitdijk

De bus rijdt als een kamer door de nacht
de weg is recht, de dijk is eindeloos
links ligt de zee, getemd maar rusteloos,
wij kijken uit, een kleine maan schijnt zacht.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

RAG

Een web van één draad lang
waarin een spin voer vangt,
waarop een vlieg kort zit,
beweegt, zijn poten wast,
wegvliegt en keert, niet weet
waarvoor die draad zich spant.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1894 Edgard Blancquaert
sterfdag
1849 Barthold Lulofs
1984 Leonardus Michels
1986 W.A.P. Smit
➔ Neerlandicikalender

Media

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d