Door Marc van Oostendorp
Het leverde zelfs in Neder-L maar een kort berichtje op: het overlijden van Kees Lekkerkerker in 2006. Deze editeur van het werk van onder andere J. Slauerhoff en Ed Hoornik werd 96 jaar, had zich een leven lang ingespannen voor de Nederlandse letteren, en werd nauwelijks uitgeluid.
Nu, meer dan acht jaar later, maakt de Haagse antiquaar Fokas Holthuis het goed met een verzorgd uitgegeven en door Menno Voskuil geschreven biografische schets. Die heet Lagere aap, want zo zag Lekkerkerker zich aan het eind van zijn leven, kennelijk nogal verongelijkt. In de wetenschap waren er hogere en lagere apen, en hijzelf, die niet gestudeerd had, behoorde duidelijk tot de tweede soort. Waardoor hoogleraren en andere hogere apen op hem neerkeken en hem daardoor allerlei mogelijkheden door de neus werden geboord.
Was die verongelijktheid terecht?
Professor Donkersloot en professor Stuiveling en doctor Ter Braak en al die andere zeer- en hooggeleerden die Lekkerkerker in de loop van zijn carrière tegen is gekomen, zullen hem vast uit de hoogte hebben behandeld en zijn kwaliteiten als uiterst nauwkeurig beheerder van het literaire erfgoed hebben genegeerd. Iedereen weet hoe die hoge apen zijn – altijd uit op eigen eer en gewin, en niet te beroerd om hun puntige elleboog nog even in je borst te stoten als ze je allang voorbij gestreefd zijn.
Theorie over Jeroen Brouwers
Lang leve de lagere apen! dus, al bekruipt de lezer van Voskuils boekje ook wel het gevoel dat deze Lagere aap wel erg eigenwijs was, en misschien, eh, ook wel veel tijd heeft verdaan met altijd precies beter weten wat er gedaan moest worden dan de hoge heren.
Enigszins moedeloos word je van de beschrijvingen hoe hij bij schrijvers langsging met een liniaaltje om precies op te meten hoe groot hun boeken waren, zodat zulks kon worden aangetekend in een kaartsysteem voor het Letterkundig Museum. Natuurlijk, er zit iets heroïsch in zo’n onderneming, zo’n tegen de klippen op handelen alsof ieder detail vreselijk belangrijk wordt zodra het om De Literatuur gaat – dat er ooit wellicht iemand komt die zoiets heel graag wil weten om zijn theorie over Jeroen Brouwers sluitend te krijgen, en die dan maar beter niet verlegen kan zitten om de juiste gegevens.
Iedere aap
Maar stiekem vraagt de lezer zich toch ook af of het niet een beetje, eh, jammer was van al die reistijd en moeite en van dat liniaaltje. En of de wereld nu echt mooier is geworden doordat het verzameld werk van Ed Hoornik met zoveel vlijt en zorgvuldigheid is uitgegeven; dat iemand met man en macht is nagegaan of er in een personeelsblaadje nog een stukje van Hoornik is verschenen.
Het getuigt, moet ik toegeven, in ieder geval allemaal van een heel ander wereldbeeld dan ik heb. Ik zou voor Lekkerkerker dan ook vast een hogere aap zijn geweest met een grote mond en weinig aandacht voor de inktspatten in de derde druk van een meesterwerk, die misschien eigenlijk wel komma’s waren. Maar tegelijkertijd: daarvoor dienen de letteren natuurlijk óók, om om te gaan met mensen wiens wereld een heel andere is dan de jouwe. Zoals de ordelijke Lekkerkerker gefascineerd was door de chaoot Slauerhoff, zo is zijn biografie fijn om te lezen voor iedere aap.
Menno Voskuil. Lagere aap. Het leven van Kees Lekkerkerker. Den Haag: Antiquariaat Fokas Holthuis, 2014. Bestelinformatie bij de uitgever.
"…om te gaan met mensen, wiens…." Moedig zo'n fout. Inderdaad afkomstig uit een heel andere wereld dan de mijne…
Ah, de wereld der anonymi, waarin wat iedereen zegt en schrijft fout is!
Ach, de wereld van de hogere apen, waar de drogreden regeert…
Kees Lekkerkerker was een hautaine man die juist zelf aan uitsluiten deed – alleen zijn editiemethode was goed. Hij probeerde anderen het gevoel te geven dat ze amateurs waren. Bovendien hield hij de nalatenschap van Slauerhoff onder zich alsof hij er rechthebbende van was. Uit betrouwbare bron weet ik dat hij zelfs geld vroeg aan degenen die toch onderzoek daarin wilden doen.
Dank je wel voor deze aanvulling!
Is dat dezelfde Kees Lekkerkerker, wier naam op Slauerhoffs reiskist staat?
Ja, zeker!
De man dus, wiens, wier, van wie, waarvan, eh ….