Een Germaanse etymologie ontbreekt. Er zijn maar weinig Germaanse erfwoorden die met pl- beginnen. Kandidaten zijn plegen en ploeg, maar met geen van beide is plengen ‘mengen’ te verbinden. Het merendeel van onze woorden met p- komt uit het Latijn of het Frans. Daarbij laat. plukken uit Latijn piluccare zien dat tussen de p en de l een klinker kan hebben gestaan. Een mogelijke kandidaat voor Mnd. plang is Oudfrans palange ‘hefboom, draagjuk om emmers te dragen’, dat uit een Latijnse vorm *palanga ‘stang, hefboom’ bij Klassiek Latijn phalanga ‘kaapstander, rol om schepen voort te schuiven’ stamt. Van een k-variant *palanca van datzelfde woord is, via Oudpicardisch planke, ons woord plank afkomstig. Indien in het Romaans ook van *palanga een gesyncopeerde variant *planga bestond, kan die in het Germaans als een a-stam *planga- ontleend zijn. We zouden dan de volgende veranderingen kunnen veronderstellen: *planga- ‘hefboom’ ontwikkelde zich overdrachtelijk tot ‘twist’, vanwaar Mnd. plang. Door toepassing van ‘stang’ als ‘roerspaan’ kon in het Germaans het ww. *plangjan- ‘roeren, mengen’ worden afgeleid, dat Ned. plengen oplevert.
Etymologie: plengen
Door Michiel de Vaan
plengen ww. ‘uitgieten’
Zuidoostmiddelnl. plengen ‘mengen’ (1477), Vroegnieuwnl. plengen ‘knoeien, storten, uitgieten; zuipen, plassen’ (1577), ook verplengen (1619). De betekenis ‘voor de goden als een offer uitgieten’ is vanaf de achttiende eeuw bekend. Een dialectische variant is plingen (ca. 1599). Daarnaast sporadisch planghen (1645).
Slechts weinig verwante woorden bekend: Middelnederduits plengen, plangen ‘mengen; ophitsen, ruzie stoken; bedriegen’, plenger ‘oproerkraaier, leugenaar’, Mnd. Mhd. plang, planc m. (gen. planges) ‘twist, tweedracht’. Voor het Nederlands moeten we uitgaan van een pejoratieve betekenisverandering van ‘mengen’ naar ‘knoeien, uitgieten’ en tenslotte de huidige, ceremoniële connotatie.
Vanwege ontbrekend bewijs voor enkele aan te nemen tussenstappen, bijv. dat *planga- ooit ‘roerspaan’ betekende, valt deze oplossing in de categorie “bij gebrek aan beter”.
Laat een reactie achter