Gerhard van Huyssteen, professor in taaltegnologie en Afrikaanse taalkunde aan die Noordwes-Universiteit, en Su-an Müller-Marais die drie woorde wat Akademia in die WAT gekoop het se oorsprong bespreek. In die video kyk ons na die woord “universiteit” en waar dit vandaan kom. … [Lees meer...] overDie Waarvandaan Van Woorde: Universiteit
etymologie
Etymologica: We kennen nog heel wat Japans
Het Japans heeft woorden als bīru ‘bier’, garasu ‘glas’ en karan ‘kraan’ van het Nederlands, een blijk van de tijd dat wij als enige westerlingen zaken mochten doen met het land van de rijzende zon. Maar heden kennen wij meer van hun taal dan omgekeerd, getuige een lijst van aikidō tot zen. Een bijzondere verhouding Met de … [Lees meer...] overEtymologica: We kennen nog heel wat Japans
Haag en Tuin
Voor 't begrip 'haag' bestaan in 't Nederlandse taalgebied verschillende benamingen. Één ervan, tuin, heeft in een deel van ons taalgebied én in ‘t Nederlands een nieuwe betekenis gekregen, namelijk ‘tuin’. In dit artikel, dat ik schreef voor ‘t speciale nummer van Leuvense Bijdragen voor Jan Goossens bij gelegenheid van zijn 90e verjaardag, bespreek ik herkomst, … [Lees meer...] overHaag en Tuin
Etymologica: de Engelse leenwoorden gentleman, humbug en hype
Dat het Nederlands de nodige Engelse leenwoorden heeft overgenomen, is voor iedereen duidelijk. Die woorden hebben soms een verrassende herkomst. gentleman zelfstandig naamwoord ‘wel opgevoed man’. Nieuwnederlands gentleman ‘beschaafd man; man van stand’ [1847; Kramers, Kunstwoordentolk], Ieder vriend des vaderlands, ieder gentleman van gezonde beoordelingskragt, besloot … [Lees meer...] overEtymologica: de Engelse leenwoorden gentleman, humbug en hype
Etymologica: de klanknabootsingen haaibaai, hoempa en hum
Het aantal klanknabootsingen in het Nederlands is beperkt - er zijn dus slechts weinig woorden gevormd op grond van de klank die het genoemde produceert. Koekoek is ongetwijfeld het bekendste voorbeeld hiervan. Maar er zijn meer potientiële klanknabootsingen die minder bekend of herkenbaar zijn. Hieronder drie voorbeelden daarvan. haaibaai zelfstandig naamwoord ‘vinnige … [Lees meer...] overEtymologica: de klanknabootsingen haaibaai, hoempa en hum
Etymologica: de vele gedaanten van ‘lijk’
Wat hebben lijk, gelijk, -lijk, (ge)lijken, liken, lichaam, litteken, likdoorn, zulk, elk en welk gemeen? Op het eerste gezicht alleen de letter l, maar er is meer: al deze woorden bevatten één en dezelfde woordstam. In dit artikel vertel hoe ik de bonte woordfamilie daaruit is ontstaan. Aan de basis van alle genoemde woorden ligt de Proto-Indo-Europese woordstam *leig-. … [Lees meer...] overEtymologica: de vele gedaanten van ‘lijk’
Etymologica: hotemetoot en hittepetit
In 1906 nam het WNT het woord hotemetoot op met de beschrijving ‘gemeensl. benaming voor iemand die, in zijn of haar kring, de of eene “eerste viool” speelt’. Er werd geen etymologie gegeven maar onder hittepetit ‘klein bedrijvig vrouwspersoon’ werd kortweg vermeld: ‘vergelijk voor de vorming een woord als hotemetoot’. Een langere verklaring voor het woord hittepetit werd wel … [Lees meer...] overEtymologica: hotemetoot en hittepetit
Etymologica: Een oud achtervoegsel voor geboomten
Hoe heet een groep berken of plek met menige berk? Niet gelijk een berkenbos, daar de bomen in een groter, gemengd bos kunnen staan. Wel is zij immer een berkt. Deze en andere afleidingen met een oud achtervoegsel leven veelvuldig voort als namen van oorden in de Lage Landen. Aard en leeftijd Deze oordnamen, die hieronder in een lijst zijn weergegeven, zijn … [Lees meer...] overEtymologica: Een oud achtervoegsel voor geboomten
Woen bij de Friezen
De vereerde zienergod Woen, wijs met zijn warende raven over Middelgaard, werd vroeger Weda genoemd door de heidense Friezen en hun nazaten. Dat is althans wat heden vaak gesteld wordt. Maar klopt het ook? En hoe zit het met woansdei en wensdei, de Friese evenknieën van woensdag? Een kostbaar aandenken In de omgeving van het gehucht Swichum, … [Lees meer...] overWoen bij de Friezen
Antwoorden en uitslag van de Etymologica zomervakantiequiz
Nu alle basisschoolleerlingen en middelbare scholieren in Nederland en - vanaf 1 september - in België weer naar school gaan, is de zomervakantie echt voorbij. Velen hebben genoten van een vakantie in eigen land, maar er is ook het nodige gemopperd. Tal van evenementen gingen niet door en bij publiekstrekkende tentoonstellingen mochten musea slechts een beperkt aantal bezoekers … [Lees meer...] overAntwoorden en uitslag van de Etymologica zomervakantiequiz
Oogst, augustus en de pluktijd
Het woord oogst gaat terug op hetzelfde woord als augustus: de Latijnse naam Augustus. In dit artikel vertel ik hoe dat precies zit. Je komt ook te weten wat het woord herfst, het Engelse to earn en het Friese earnje met dit thema te maken hebben. Verder maken we wat korte uitstapjes naar een aantal dialecten. Van Augustus … De … [Lees meer...] overOogst, augustus en de pluktijd
Etymologica – zomervakantiequiz
De zomervakantie is een ideale periode om de zinnen te verzetten. Voor de een is dat een bezoek brengen aan een museum, voor de ander het lezen van een goed boek en voor weer een ander het maken van puzzels. De laatste groep komt aan zijn trekken in deze speciaal voor Etymologica gemaakte quiz waarin ik de herkomst van woorden centraal stel. Een belangrijke rol is … [Lees meer...] overEtymologica – zomervakantiequiz
Nemen en komen: verloren zussen
Komen behoort tot de groep sterke werkwoorden waar ook nemen, stelen en breken in zitten. Hoe komt het dan dat het komen is en niet kwemen? *Kwemaną Philippa e.a. (2003-2009) stellen dat komen van het Proto-Germaanse *kwemaną komt – dat dus wél een e had. (De ą staat voor de nasale /ɑ̃/ die we ook in het … [Lees meer...] overNemen en komen: verloren zussen
Etymologica: een nieuwe verklaring voor ‘Vlaanderen’
Een bevredigende etymologie voor de streeknaam Vlaanderen is al sinds lang een desideratum in de naamkunde. Een van de problemen hierbij is het voorkomen van de twee verschillende nasalen n en m in Vlaanderen en Vlaming, terwijl we toch mogen veronderstellen dat beide vormen samenhangen. De oudste vermeldingen van Vlaanderen dateren uit het begin van de achtste eeuw en hebben … [Lees meer...] overEtymologica: een nieuwe verklaring voor ‘Vlaanderen’
Hoe erg kun je denken?
Door Gertjan Postma Evi Dijcks, Leids studente begeleid door Olga van Marion, ontdekt het oudste literaire vrouwengenootschap in Nederland, zo bericht de NRC deze week (15 febr). Het zojuist ontdekte genootschap werd in 1782 opgericht en bestond uit minimaal 14 vrouwen die wekelijks bijeenkwamen om hun poëzie voor te dragen. Als we even aan de middeleeuwse vrouwenkloosters … [Lees meer...] overHoe erg kun je denken?
Mankement
Door Henk Wolf Wat zijn de gevoelswaarde en de gebruikscontext van het woord mankement? … [Lees meer...] overMankement
Rusk
Door Henk Wolf Wie in de verschillende woordenboeken de Friese vertaling van roest opzoekt, vindt roast, rost, rust, ruost, roest en rûst. De meeste van die vormen heb ik weleens gehoord en gelezen, maar het zijn geen vormen die ikzelf gebruik. Voor mij heet geoxideerd metaal in het Fries rusk. … [Lees meer...] overRusk
Waarom betekent ‘verwijderen’ niet ‘wijder maken’?
Door Henk Wolf Is een middeltje dat aderen en slagaderen wijder maakt, een vaatverwijderaar? In de Trouw van vandaag bespreekt Ton den Boon die vraag. Hij beschrijft dat die benaming veel voorkomt en dat die niet is afgeleid van verwijden, maar van verwijderen, dat we vandaag de dag alleen kennen in de betekenis 'weghalen'. … [Lees meer...] overWaarom betekent ‘verwijderen’ niet ‘wijder maken’?
Waarom heet een theedoek in het Fries ‘skûlk’ en in het Nederlands niet?
Door Henk Wolf Een schort is in het Fries een skelk en een theedoek wordt door een deel van de Friestaligen skûlk (uitspraak 'skoelk') genoemd. Beide woorden zijn ontstaan uit samenstellingen van twee woorden: skelk < skerteldoek < skerte ('schoot') + -el- (tussenklanken) + doekskûlk < skûteldoek < skûtel ('schotel') + doek De woorden zijn heel sterk … [Lees meer...] overWaarom heet een theedoek in het Fries ‘skûlk’ en in het Nederlands niet?
Willy Vandeweghe in quarantaine
Wat is het mooiste woord uit de Nederlandse taal? Het is een onmogelijke vraag, maar de leden van de KANTL doen graag een suggestie. Willy Vandeweghe verwondert zich vooral over de taal als systeem. Wist jij dat heel wat woorden die met "st-" beginnen iets met elkaar gemeen hebben? (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overWilly Vandeweghe in quarantaine
Waar komt ‘kapsel’ vandaan?
'Kapsel', 'kapper', 'kappen' - ik daag jou (en mijn buurman) uit om te bedenken waar die woorden verband mee houden. (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overWaar komt ‘kapsel’ vandaan?
Bargoens
Waar komt het woord Bargoens vandaan? Eeuwenlang heeft het in het Nederlands bestaan als de naam voor iets dat je niet meteen een volwaardige taal kunt noemen, maar een verzameling woorden en termen en uitdrukkingen uit allerlei talen die samen dienden als 'dieventaal', een geheimtaal voor criminelen. Maar waarom Bargoens? Waar komt dat woord vandaan? Daarover waren tot nu … [Lees meer...] overBargoens
De taalevolutie van het woord arts in 1 minuut
Van Latijn tot Modernnederlands Door Peter Alexander Kerkhof (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overDe taalevolutie van het woord arts in 1 minuut
Corona
Door Gert M. Knepper Het coronavirus dankt zijn naam aan de krans (in het Latijn: corona) rond de virusdeeltjes. Die informatie heb ik van Wikipedia dus als het niet klopt verspreid ik hierbij fake news. Erg veel wijzer word je van die omschrijving trouwens ook niet, want waar is de krans dan van gemaakt? Maar dit wordt geen medisch of biologisch verhaal, want het … [Lees meer...] overCorona
Fuif: een woord van onbekende herkomst?
Door Renaat Gaspar Woorden waarvan men de afkomst niet kent, kunnen je aandacht blijven trekken, ook al zijn ze inmiddels – in Noord-Nederland althans – betrekkelijk obsoleet geworden. Zo een woord is ‘fuif’: een niet-openbaar, besloten feest. Het onderzoek tot nu toe ‘Fuif' zou volgens Knuttel in het WNT s.v. 'Fuif' óf een Nederlands-Indisch óf een studentenwoord … [Lees meer...] overFuif: een woord van onbekende herkomst?
