• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De Rots is niet meer

29 september 2015 door Reageer

In memoriam Frank Martinus Arion 

door Michiel van Kempen


Frank Martinus Arion, april 2014,  foto Michiel van Kempen 

Vanochtend heel vroeg overleed hij, of gisternacht heel laat, zo mag je het ook zeggen– het paste helemaal in het patroon van de man die nog minzaam glimlachend met een glas whiskey recht overeind stond, wanneer allen die hem omringden al als slappe vaatdoeken over hun barkruk hingen. Althans, dat was het beeld van de Frank Martinus Arion die decennialang op festival na festival te gast was. De man die minstens één dijk van een boek had geschreven: Dubbelspel – en is dat al niet meer dan de meeste auteurs uit hun pen krijgen? Maar vijf jaar geleden was het opeens afgelopen met die rots van een man die het levenslicht zag op de Rots der Struikeling, zoals zijn generatiegenoot Boeli van Leeuwen het noemde: Curaçao. In korte tijd deden Parkinson en Alzheimer hun verwoestende werk. Maar ze kregen Frank Efraïm Martinus er nooit helemaal onder.

Natuurlijk was het een droomdebuut, dat schitterende boek Dubbelspel waarmee de verlegen, prachtige jonge man Frank Martinus Arion in 1973 zijn intrede deed in de letteren.
Een roman die geschreven was alsof een heel goede vertaler hem uit een andere taal had overgebracht, zo observeerde Gerrit Komrij scherp. En in zekere zin was dat ook zo: de jonge Frank had een gedegen taaltraining gehad door de Fraters van Tilburg, maar zijn moedertaal was het Papiamentu. Ik heb het niet nagezocht, maar ik durf er gif op in te nemen dat praktische alle In Memoriams vooral gewijd zullen zijn aan deze roman, de eerste geheel zwarte Antilliaanse roman – nou ja, in het Nederlands dan toch. De romans die volgden schuurden, naar vorm en inhoud. Die waren in wezen veel Afrikanistischer dan zijn debuutroman. Afscheid van de koningin (1975) schopte al in zijn titel tegen het laatste heilige huisje dat was blijven staan na de révolte van 68; de rook van de rookbom onder de gouden koets was snel genoeg vervlogen. En Nobele wilden (1979) herpakte al in zijn titel het 18de-eeuwse stereotype van de edele zwarte, nu in een eigentijdse vertelling over een iconische plaats van het arrogante christendom: Lourdes. Die drie romans deden al snel vergeten dat Frank Martinus Arion helemaal niet zo anti-Hollands was. Hij schreef dan weliswaar al in de jaren ’50 echte zwarte verzen, maar Jos de Roo heeft in zijn proefschrift – recent als publiekseditie uitgebracht: Praatjes voor de West – laten zien hoe uit het éigenlijke debuut van Frank Martinus Arion, zijn columns voor de microfoon van de Wereldomroep, iemand tevoorschijn kwam die vol bewondering naar Nederland keek. Nee, dat was niet enkel een door de fraterswol geverfde naïeveling. Frank Martinus Arion bleef graag in Nederland komen, hij bewonderde de scherpte van Erasmus, het clair-obscur van Rembrandt, de taal van Multatuli. Ook zijn afkeer van het haring-eten in het verhaal ‘Sambal en haring’ is gegroeid uit een bijzondere, gelukkig ook kritische observatie van het Nederlandse leven. En hij kon eindeloos vaak op- en neervliegen, omdat zijn literaire vrienden en generatiegenoten Tip Marugg en Boeli van Leeuwen geen zin hadden om het vliegtuig te nemen en de baranka di lamán te verlaten.

Onder de kracht van Dubbelspel en de schuurspons van zijn volgende twee romans, kon Frank Martinus Arion weinig goeds meer doen in de ogen van de literaire kritiek. Zijn romans De laatste vrijheid (1995) en De deserteurs (2006) kregen met zure mondjes geschreven recensies. Goed, de laatste roman gaat in zijn groteske beschrijvingen misschien wat al te ver, maar De laatste vrijheid is als verbeelding van de vulkanische Caraïbische werkelijkheid minstens romantechnisch bijzonder geslaagd. Wie zal er nu spreken van zijn verzamelde essays Intimiteiten van het schrijven (2009) – ach ja, hij was vaak slordig en misschien zelfs lui in de aaneenrijging van een veelheid aan sprankelende ideeën. En wie zal er spreken over zijn verzamelde gedichten Heimwee en de Ruïne (2013), een bijna programmatische titel voor zijn eigen positie op de brokstukken van de laat-koloniale wereld, poëzie tegelijk zo vol van een blinkende vitaliteit.

Trudi Guda en Frank Martinus Arion, Curaçao, april 2014. 
Foto © Michiel van kempen
Fragiel, schuifelend, langzaam sprekend, zo was hij in april 2014 toen ik hem thuis opzocht, bij zijn liefhebbende Trudi Guda, een fantastische vrouw en bijzondere dichteres. Maar bij al het verval van het fysieke bleef Franks geest wakker, wakker zoals een vlam die telkens opspringt maar niet genoeg zuurstof krijgt. Hij schuifelde weg naar zijn door wind en tropenzon aangetaste grote bibliotheek, kwam terug en schoof me een boek toe uit 1975: Franciscains d’Oc Les Spirituels ca 1280-1324. Hij liet blijken dat hij heel goed wist wie daar voor hem zat en dat hij ergens in dat grote hoofd van hem had opgeslagen dat ik zeventien jaar in Franstalig gebied had gewoond en dit boek wel zou kunnen lezen. En tegelijk liet hij zien hoe grondig hij zich gedocumenteerd had voor zijn Nobele wilden, hij bleef de man die er een eer in stelde altijd zijn eigen weg te gaan. Ook in het allerlaatste van zijn fysieke krachten, zo ontroerend neergezet in de film van Cindy Kerseborn, toonde hij dat geestkracht alles aan kan, eeuwen geschiedenis, eeuwen van knechting, Rots op de vulkanische rots van zijn geboorte-eiland.

Dit artikel verscheen eerder op het weblog Caraïbische letteren.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Antillen, Caraïbische letteren, Frank Martinus Arion, In Memoriam, letterkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d