• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Geniet den orber van dat Hooft

19 september 2015 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (38)
Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?

Door Marc van Oostendorp

Casper van Baerle

Wikipedia kan de tragedies van het bestaan soms onderkoeld samenvatten. Als Casper van Baerle een Amerikaan was geweest, was er een film over zijn laatste levensjaren gemaakt met veel dramatische en treurige muziek. In plaats daarvan hebben we een online-encyclopedie die meldt: “Hij was zeer bevriend met P.C. Hooft. Men denkt dat deze vriendschap bekoelde en Barlaeus leed aan ernstige depressies en waanbeelden. Het vermoeden bestaat dat hij zelfmoord pleegde door in een put te springen, omdat hij dacht dat hij van stro was, en in brand stond. “

En daarnaast hebben we gedichten zoals dit van Maria Tesselschade Visscher, die aan een vriend (Boëtius van Elslandt) schreef naar aanleiding van Van Baerles dood:


KLINCK-DICHT,
Aan den Poeët boetius van elslandt.

Uw grijze jeucht heeft ons van jongs af iets belooft
Dat krachtiger zou zijn als doen was af te meeten,
Nu hebt gy ’t geurig pit eergierig opgegeeten
Van baerlen, en geniet den orber van dat Hooft.

Zijn klaarheit blinkt in u, z’en is niet uitgedooft,
Gelijk den Yver zeidt, zijn geest blinkt door de reeten
Van uw verstandig Dicht. Hy heeft hem wel gequeeten,
Na dat hy was van Hooft zijn vrindt en zin berooft,
Zoo vrindtlijk was zijn aart, zoo trouw zijn vrindtlijkheden,
Dats’ hem met zoet gewelt van hier verhuizen deeden.
Is hy verhoogt van plaats, wat dient’er dan geweent?
Verbetert zijn geluk met oogen uit te weenen?
De wijsheit wil dat niet, het Amsterdams Athenen
Dat neem u voor hem aan, als zuyg’ling wel gespeent.

Elk zijn waarom.

De vriendschap spat de versregels af: de vriendschap tussen Visscher voor Van Elslandt, die tussen Van Baerle en Van Elslandt, die kennelijk sterk beïnvloed is door zijn vriend, en die tussen Van Baerle en Hooft, die zo sterk was dat het verlies van de vriendschap even erg was als gek worden (hij was ‘beroefd van zijn vriend en zijn zin’, dat wil zeggen zijn gezond verstand). Na al deze tragische gebeurtenissen moest Van Elslandt nu verder. Het ‘Amsterdams Athene’ – de academische instelling die Van Baerle groot had gemaakt – wilde dat. Je zou door alle aardigheid en al het vernuft bijna vergeten dat er een grote tragedie had plaatsgevonden. Geen gejammer, de wetenschap en de poëzie moeten voort!

In hun commentaar bij dit sonnet wijzen Agnes Sneller en Olga van Marion erop dat het Hooft in de vierde regel “geen verwijzing is naar P.C. Hooft”, zoals Hooft in regel 8 dat wel is), maar het is moeilijk te geloven, dat er in de afgelopen 350 jaar ooit iemand is geweest die het gedicht heeft gelezen zonder even aan P.C. te denken.

Natuurlijk wordt hier in de eerste plaats letterlijk hoofd bedoeld: Boëtius heeft zich jarenlang tegoed gedaan aan de pit van Baerleus’ geest, en niet aan die van Hooft. Maar tegelijkertijd maakt de dichter hier op zijn minst gebruik van een techniek die psychologen in later eeuwen priming zouden noemen. Wie aan Baerleus dacht, dacht automatisch aan zijn vriend – zoals binnen enkele regels expliciet gemaakt zou worden.

En doordat vrienden elkaar opaten in dit kannabalistische gedicht, kon de dood van Van Baerle en Hooft niet het echte einde zijn: Boëtius van Elslandt had hun beider kracht in zich opgenomen en was nu een sterke zuigeling.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Opent in een nieuw venster) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Opent in een nieuw venster) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Opent in een nieuw venster) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Opent in een nieuw venster) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Opent in een nieuw venster) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Opent in een nieuw venster) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 17e eeuw, 196 sonnetten, letterkunde, poëzie, sonnet

Lees Interacties

Reacties

  1. Erik de Smedt zegt

    19 september 2015 om 13:19

    De bruiloft in Kana, de lettermagie van de kabbala, maar hier een kannibalistisch gedicht.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Kees Jiskoot • Zwaarmoed en potsier

Maar aan Brusselse loketten
bezig ik hun zoet patois:
Jefke, Ickxske, Sjefke, Krieckxske,
Olland, Olland, Toetatwâ.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

SNOETJE

Een snoetje van ontroering, een snoetje van ontrouw.

Bron: Barbarber, september 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

6 februari 2026: Towards New Horizons of Scholarly Publishing

6 februari 2026: Towards New Horizons of Scholarly Publishing

17 december 2025

➔ Lees meer
28 december 2025: Zesde editie van Winterzinnen

28 december 2025: Zesde editie van Winterzinnen

16 december 2025

➔ Lees meer
14 januari – 6 maart 2026: Workshop Slimmer zoeken in Delpher

14 januari – 6 maart 2026: Workshop Slimmer zoeken in Delpher

10 december 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1901 Pierre Boyens
sterfdag
1891 Jan Beckering Vinckers
1933 Johan Kern
1951 Jacoba van Lessen
2024 Erik Brus
➔ Neerlandicikalender

Media

Het verdwenen botje van Sint-Werenfridus

Het verdwenen botje van Sint-Werenfridus

18 december 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
Elise Vos – Van alles de laatste

Elise Vos – Van alles de laatste

17 december 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Waar komt al die literatuur vandaan?

Waar komt al die literatuur vandaan?

16 december 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d