Het feit dat niet op de voorpagina’s van alle weblogs heeft gestaan dat Voor altijd voor het laatst van Tjitske Jansen het Nederlandse taalbouwwerkje van het jaar is, betekent dat het boekje wordt onderschat, vind ik. De dichteres is zich sinds haar succesvolle debuut uit 2003 langzaam aan het transformeren in een prozaschrijfster, maar op de omslag van dit verhaal, dat alle kenmerken heeft van een verhaal, is sprake van “net als in haar vorige bundels”. Het lag bij Athenaeum trouwens ook bij de poëzie.

De tjitskejansenstudies zullen nog een hele kluif hebben aan dit boekje. Ik wil alvast wijzen op één detail: de  emancipatie van het dubbele leesteken ?!

Dat is een leestekencombinatie die je om de een of andere reden als geletterde schrijver niet hoort te gebruiken. Ik kom hem zelden tegen in proza dat literair wil zijn, of officieel, of zefs neutraal. Hij hoort eerder bij stripverhalen, tekstjes van pubers en woedende ingezondenbrievenschrijvers. Ik denk dat je hem zelfs niet op school leert.

En toch heeft hij een eigen betekenis, en een eigen functie.
Jansen gebruikt hem tweemaal in Voor altijd voor het laatst. De eerste keer al op de openingspagina (bladzijde 7):

Mijn gevoel dat mijn nieuwe geliefde me verafschuwde: wie belt er nu aan wanneer de enige die thuis had kunnen zijn naast haar staat en de deur aan het openmaken is. Wat is dat voor iemand?!

Hier had niet alleen een vraagteken kunnen staan, want dat had de minachting niet uitgedrukt die er ineens bijkomt door het uitroepteken. Interessant is natuurlijk ook dat de zin ervoor ook de vorm heeft van een vraagzin, maar helemaal geen leestekens heeft behalve een punt.

Tien pagina’s later doet Jansen het weer. Op vakantie heeft de verteller mogen kiezen op welke waterfiets de familie zou gaan waterfietsen. Ze koos een waterfiets in de vorm van een zwaan:

De volgende dag gingen we weer waterfietsen. Deze keer mocht mijn broer kiezen. Hij koos de waterfiets die op niets anders leek dan een waterfiets. Daar begreep ik niets van. Als je kon kiezen voor een waterfiets in de vorm van een zwaan, waarom zou je dan kiezen voor een waterfiets die alleen maar een waterfiets was?!

Ook hier is de betekenis weer: het voorafgaande is een minachtende vraag. Met een ander leesteken kun je dat niet uitdrukken, onbegrijpelijk dat andere schrijvers dat laten liggen. Op de slotpagina bedankt Jansen iemand die haar met het schrijven helpt “tot de laatste komma”. Ik denk dat je dat serieus moet nemen, er zijn weinig Nederlandse schrijvers die zich zo bewust lijken te zijn van hun interpunctie als Tjitske Jansen.