Zojuist verschenen: De lichtheid van literatuur. Engagement in de multiculturele samenleving.
Maria Boletsi, Sarah De Mul, Isabel Hoving en Liesbeth Minnaard.Met een voorwoord van Geert Buelens.
De lichtheid van literatuur is een warm pleidooi voor de maatschappelijke relevantie van literatuur. Het boek mengt zich in de eeuwenoude discussie over literatuur en sociaal engagement, die recent opgeflakkerd is in de Nederlandstalige letteren. De specifieke focus van dit boek is de functie van de literatuur in het debat over de multiculturele samenleving – een van de meest urgente thema’s in de Nederlandstalige maatschappij van vandaag.
De auteurs betogen tegen de gangbare retoriek in dat literatuur een onmisbare rol kan spelen in het debat over de multiculturele samenleving en dat dankzij haar vermogen om complexiteit onder woorden te brengen. De gebruikelijke discussies over multiculturalisme draaien om versimpeling. Bepaalde retorische strategieën en thema’s keren voortdurend terug: het thema van bedreiging en ondergang, het verlangen naar onschuld en eenduidige waarheden, de angst voor de ‘ander.’ Culturele stereotyperingen, zoals de volksmens en de barbaar, gaan gepaard met deze thema’s. Met behulp van analyses van recente literaire werken uit Nederland en Vlaanderen – zoals Los van Tom Naegels, Missie van David Van Reybrouck, De ontelbaren van Elvis Peeters, 24/7 van Willem Melchior, Salomon van Hafid Bouazza, De leraar van Bart Koubaa en De maagd Marino van Yves Petry – geeft dit boek een inzicht in de achtergronden en effecten van die stereotyperingen en riskante denkwijzen. Is er dan een alternatief voor het hedendaagse populisme en de versimpeling? De auteurs van De lichtheid van literatuur menen van wel. Literatuur gebruikt namelijk een bijzondere taal om de multiculturele werkelijkheid te verbeelden, een taal die speels, figuratief, gewaagd, verassend is en meervoudige betekenissen oplevert.
In het hart van het debat over multiculturalisme staan hardnekkige fantasieën van raciale, seksuele, of andere aard. Deze fantasieën worden vaak als ‘harde feiten’ of als de waarheid achter de hypocrisie gepresenteerd. Als het openbare debat in de greep is van fantasieën, dan kan literatuur de aard van deze fantasieën blootleggen. Literaire teksten stellen zowel nieuwe manieren voor om de eigen subjectiviteit en identiteit te verwoorden, als ook alternatieve manieren om met anderen om te gaan. Maar ze laten ons ook zien dat de ander vaak niet vertaald, gerationaliseerd of begrepen kan worden; of dat Europa zich niet alleen wapent tegen het potentiele geweld van ‘anderen’ maar dat ze zelf een ruimte is die extreem geweld voortbrengt. Hetgeen dat buiten de politieke debatten valt en dat de politieke debatten niet kunnen grijpen of vertalen – het vreemde, het andere, het barbaarse – is vaak het materiaal van de literatuur.
Dit boek benadrukt het transformatieve vermogen van literaire taal wanneer deze haar niet-serieuze karakter behoudt en wanneer ze anders blijft zijn dan de retoriek van actuele debatten. Dit heeft niks te maken met een terugkeer naar een modernistische notie van literaire autonomie. Literatuur maakt deel uit van onze werkelijkheid en maakt gebruik van de retoriek van actuele debatten, maar tegelijkertijd kan ze deze retoriek ontwrichten juist omdat ze anders is.
Literatuur kan nooit volledig ernstig zijn en hoeft het taalgebruik van publieke debatten niet na te bootsen om een plaats in de podia van deze debatten te veroveren. Ze kan in actuele debatten interveniëren niet ondanks, maar dankzij haar andersheid – haar ondraagbare lichtheid, die doodernstige implicaties kan hebben voor de actuele sociale en politieke problematiek zonder per se serieus, waar of werkelijk te zijn. De auteurs van dit boek een nieuwe visie op de multiculturele samenleving, waarin de complexiteit van taal, verbeelding en werkelijkheid centraal staan.
Voor meer informatie, inhoudsopgave en een proefhoofdstuk zie: https://www.acco.be/nl-be/items/9789462920811/De-lichtheid-van-literatuur
Laat een reactie achter