• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Tabletnek

18 maart 2016 door 1 Reactie

Door Robert Chamalaun

Op woensdag 16 maart stond in het AD een artikel met de pakkende kop: “Dag muisarm, hier is de tabletnek!”. Doordat steeds meer kindertjes voorovergebogen zitten en te weinig bewegen, belandt een groeiend aantal kinderen met nekklachten bij een therapeut. In het artikel wordt melding gemaakt van cijfers van het Zorgkompas waaruit zou blijken dat 40 procent van de 8- tot 18-jarigen met nek- en rugklachten kampt. Belangrijkste boosdoener: de tablet en de smartphone.

Dat een verkeerde houding kan leiden tot ernstige gezondheidsklachten moet zonder twijfel serieus genomen worden. Ik wil dan ook zeker het probleem niet bagatelliseren, evenmin heb ik een pasklare oplossing. Wat mij vooral aansprak in het artikel is het feit dat gezondheidsklachten, al dan niet ontstaan door nieuwe technologie, vrijwel altijd hebben geleid tot interessante neologismen. Ook in het geval van klachten door voorovergebogen zitten, is een prachtige, nieuwe samenstelling ontstaan: de tabletnek.

Het woord tabletnek vind ik om meerdere redenen interessant. Ten eerste is het fonologisch een mooi woord, het ‘bekt’ lekker doordat de korte klinker /ԑ/ zowel aan het begin van het woord als aan het eind van het woord voorkomt, dus als [tԑblətnԑk]. Bovendien heeft alleen de eerste syllabe een duidelijke klemtoon, de twee laatste syllaben hebben deze niet. Ten tweede valt op dat het linkerlid in deze samenstelling (nog) geen werkwoord is. In een samenstelling als muisarm kan het linkerlid muis zowel een zelfstandig naamwoord als een werkwoord zijn, iets wat ook geldt voor een woord als tennisarm. In het ANW (Algemeen Nederlands Woordenboek) wordt als betekenis van muizen vermeld de computermuis hanteren. Op dit moment is tabletten echter nog geen werkwoord, maar wie weet.


Ten slotte is het semantisch ook een fraai woord, doordat het beeld vrijwel meteen duidelijk maakt wat de betekenis is: je krijgt last van je nek als je je tablet (verkeerd) gebruikt. Hiermee volgt het woord de modelwoorden muisarm en tennisarm. Een woord als tennisarm is een bepalende samenstelling. Behalve de betekenis ‘lichaamsdeel’  heeft arm ook de betekenis ‘letsel, blessure aan het betreffende lichaamsdeel’. In het linkerlid wordt de activiteit uitgedrukt die verantwoordelijk is voor het leed, maar je kunt ook een tennisarm hebben zonder ooit te hebben getennist. In aansluiting op het woord tennisarm zijn nieuwe samenstellingen ontstaan, waarin -arm de betekenis ‘specifiek letsel aan de arm’  heeft, zoals muisarm (Van Santen, 2009).

De samenstelling tabletnek volgt hiermee het principe dat eerder al werd gevolgd door woorden als smsduim, telefoonelleboog, nintendoduim, iPadduim, wringpols enzovoorts. De kop boven het artikel in het AD illustreert bovendien glashelder wat Ariane van Santen eerder al constateerde: nieuwe samenstellingen worden vaak expliciet voorgesteld in de context van het modelwoord. Ook hier wordt de taalgebruiker ‘geleerd’ dat nieuwe samenstellingen gevormd worden in analogie naar modelwoorden die al langer gangbaar zijn. 

Van Santen, A. (2009). Van tennisarm naar iPod-duim, Trefwoord, Tijdschrift voor lexixografie, jaargang 2009.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: columns Robert Chamalaun, woordvorming

Lees Interacties

Reacties

  1. Drabkikker zegt

    20 maart 2016 om 23:00

    Gek, maar als ik het woord lees is mijn eerste neiging om het op zijn Nederlands uit te spreken; als [ta'blԑtnԑk] dus.

    Tabletten als werkwoord is trouwens zo te zien wel degelijk al aan een klein opmarsje bezig.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De wenschen

Naauwlijks vraagt hy geld en goed,
Of hy zwemt in overvloed.
Straks begeert hy vrouwenmin:
Hy verzadigt zich daar in.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

18-20 november 2025: Congres Studie Nederlands in Indonesië 2025

18-20 november 2025: Congres Studie Nederlands in Indonesië 2025

16 juni 2025

➔ Lees meer
5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

15 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

14 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1988 Cornelia Brinkman
1999 Antonin van Elslander
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d