• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De Romaanse geest of de Germaanse

6 juni 2016 door Marc van Oostendorp Reageer

Door Marc van Oostendorp

9789460042720_Europese-papieren-1024x917De eerste Nederlandse vertaling van Louis-Ferdinand Céline in 1934 kon niet op iedereens goedkeuring rekenen. “Katholieken mogen deze smeerlapperij niet lezen,” schreef Gerard Knuvelder bijvoorbeeld in Roeping. “Men wordt van enkele pagina’s trouwens al onwel, en gebruikt daarom het papier van de Reis naar het einde van de nacht op de plaats waar dergelijk papier behoort.”

Knuvelder was een beroemde Nederlandse letterkundige, maar ik denk dat deze opmerking van hem nooit eerder gereveleerd was. Hij ging immers niet over een oorspronkelijk Nederlandstalig werk, maar over een vertaling. En vertalingen zijn lange tijd over het algemeen vrij secuur uit de studie van de Nederlandse literatuur gehouden. Dat is een beetje raar en kunstmatig: weinig lezers beperken zich tot oorspronkelijk werk, en het ‘literaire klimaat’ wordt mede daarom altijd ook bepaald door buitenlandse auteurs, al dan niet in vertaling.

Losjes

Mathijs Sanders probeert in zijn boek Europese papieren deze lacune te dekken voor ruwweg de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. In dit boek beschrijft hij hoe enerzijds bekende schrijvers als Verwey, Nijhoff en Ter Braak via vertalingen van en verwijzingen naar het werk van buitenlandse schrijvers als Stefan George, André Gide en Henry Mencken hun eigen positie bepaalden en verstevigden en er anderzijds literaire instituties ontstonden als de Vereniging Nederland-Frankrijk die elders gegroeide literaire opvattingen hier wilden stekken.

In een appendix geeft Sanders daarbij een theoretische plaatsbepaling. Hij zet zich af tegen in zijn ogen teveel door theorie gedreven scholen als de literatuursociologie en bepleit een ‘inductieve’ methode. De feiten moeten spreken voor zichzelf, hoewel hij ze dan uiteindelijk wel weer probeert te vangen met theoretische concepten die aan de literatuursociologie ontleend zijn. Het komt er geloof ik vooral op neer dat hij wat losjes met de theorie omgaat.

Kwantitatief

In ieder geval blijkt juist het onderwerp buitenlandse invloeden heel vruchtbaar voor een sociologische analyse. Die buitenlandse schrijvers zetten als het ware zelf nooit een voet op Nederlandse bodem en precies daarom kunnen Nederlandse schrijvers met hen doen wat ze willen. Die buitenlanders worden daarmee pionnen in een Nederlandse strijd.

Het valt bijvoorbeeld op dat vrijwel alle ‘Europese’ papieren ofwel uit Frankrijk ofwel uit Duitsland komen. Dat is dan ook een belangrijke strijd: waar halen wij onze inspiratie vandaan, uit de ‘Romaanse’ of de ‘Germaanse’ geest? Hoewel Sanders duidelijk maakt dat ook in deze periode al kwantitatief de meeste vertalingen uit de Engelstalige wereld kwamen, speelden deze in het intellectuele leven hoegenaamd geen rol. Het werd gezien als ordinair vermaak, het échte denken gebeurde op het continent, en wel in de aangrenzende taalgebieden. (Als ik het goed heb worden Scandinavische en Zuid- of Oost-Europese literatuur niet echt besproken.)

Verbrokkeld

De wereld was dus een vrij overzichtelijke strijd Duitsland-Frankrijk tot in het laatste hoofdstuk ineens de invloed van de Amerikaanse criticus Henry Mencken op Menno ter Braak aan de orde komt. Als je streng in de leer bent zou je kunnen zeggen dat die Mencken in dit boek niet thuishoort omdat hij immers geen Europeaan was, en Ter Braak misschien nog niet eens zoveel van hem las. Maar in zekere zin is dat natuurlijk een voorbode voor de naoorlogse periode wanneer de culturele invloedssfeer kantelt en onze cultuur het continent vergeet en zich ook intellectueel vrijwel geheel op de Angelsaksische wereld richt.

De wat weifelachtige manier waarop met theorie wordt omgesprongen – de hoofdstukken beginnen vaak anekdotisch maar door het opduiken van allerlei theoretische termen maken ze uiteindelijk soms een wat verbrokkelde indruk  – maakte het boek niet heel soepel om te lezen. Maar tegelijkertijd krijg je er  wel een ‘kaleidoscopisch’ nieuw beeld door van een kant van het Nederlandse intellectuele leven in het interbellum dat we nog niet kenden: de Europese.

Mathijs Sanders. Europese papieren. Intellectueel grensverkeer tijdens het interbellum. Nijmegen: Vantilt, 2016. Meer informatie bij de uitgever.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 20e eeuw, letterkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jac. van Hattum • Geboorteplaats

En welke reis hij aanwees op de kaart
en over grenzen trok of buitengaats;
zijn vinger wees dat dorpje aan de vaart:
dit was zijn jeugd; dit zijn geboorteplaats.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OP EEN HUISJESSLAK

Hij trekt een haperend spoor
onder zijn kalken huis
waarin hij boeken leest,
zijn leeszaal van voorname
stilte vol monter vlees.

Bron: Dierenalfabet, postuum verschenen, 1978

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
2024 Dick van Vliet
➔ Neerlandicikalender

Media

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Taal doe je samen

Taal doe je samen

9 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d