• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologie: weelde

30 juni 2016 door Redactie Neerlandistiek Reageer

Door Michiel de Vaan

weelde zn. ‘overvloed’

Vroegmiddelnederlands welde, weelde v. ‘overvloed; genot, blijdschap’ (1240), Laatmiddelnederlands weelde, Nnl. weelde (1518), welde (1582), wilde (1583) ‘voorspoed, geluk, genot, rijkdom’. Moderne dialecten: Zeeuws wilde, Zuidbrabants wélle, Antwerps welde, Kempisch weld, weeld, wilde, Limburgs wèèld, wèèlj.

Afleidingen: Vmnl. weldech ‘heerlijk, overdadig’ (1240), weeldech (1285), bn. weldeleke ‘overvloedig’ (1240), ww. weelden ‘genieten’ (1240).

Vanaf de dertiende eeuw vinden we zowel welde als weelde, laatstgenoemde vorm met rekking van de eerste e in ouder *welede. Mogelijk trad de rekking vooral op in de op -e eindigende vormen (nominatief en accusatief enkelvoud *welede), terwijl *weleden (meervoud, genitief en datief ev.) eerder welden werd en zodoende de eerste klinker niet gerekt werd. Ook kunnen sprekers zich in de Mnl. period nog bewust zijn geweest van het verband met wel ‘goed’. Niettemin zal een deel van de vormen met korte klinker, zeker die in de moderne dialecten, door verkorting van ee voor ld zijn ontstaan, bijvoorbeeld wild uit wèèld.

Verwante vormen: Middelnederduits wēlde, welde v. ‘welzijn, genot, overmoed, dartelheid’, Oudhoogduits welida v. ‘rijkdom’, Mhd. welede, Middelengels welþe v., Modern Engels wealth ‘rijkdom’, MoWFri. wielde. Voor het bn.: Mnd. weldich, Mhd. weledic, ME wealthy.

Afleiding West-Germaans *weliϸō- ‘goed-heid, wel-stand’ van het bw. wel ‘goed’ (PGm. *welō). Daarnaast bestond ook nog een afleiding *welan- m. ‘geluk, rijkdom’, die onder andere tot Oudsaksisch welo, Ohd. welo, wolo m., wela, wola v., OE wela m. werd. Een in het WGm. van *wel- afgeleid bn. heeft Ned. welig opgeleverd.

weelderig bn. ‘overvloedig’

Vroegnieuwned. welderigh (1588), weelderigh (1614), weeldrigh (1621) ‘overvloedig; onstuimig (van paarden)’. Daarnaast het zeldzame ww. welderen ‘voorspoed hebben’ (1558), weelderen ‘volop groeien, welig tieren’ (1650).

Het achtervoegsel –erig vervangt het oudere –ig in weeldig, dat dialectisch nog wel voorkomt. Een dergelijke vervanging is niet ongebruikelijk bij Nnl. adjectiva met een ongunstige bijbetekenis (bijv. zandig >> zanderig, windig >> winderig), maar voor het ontstaan van we(e)lderig lijkt, gezien de positieve betekenis en het tijdstip van verschijnen, het frequentatieve werkwoord we(e)lderen de basis geleverd te hebben.

 

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Addenda EWN, etymologie

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Vincent Van Meenen • onder het ijs door zwemmen

het ijs lost op
is dat werkelijk nieuw water
hoe het tevoorschijn gulpt
het lijkt zo grauw

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

VIS-VERBOD

Vissen mogen in dit water
zich niet voortbewegen lager
dan met voorgeschreven spoed
en zij mogen het niet wagen
van hun baan te wijken en te
aarzelen, hun aarzelvinnen
werken goed, te eten zonder
vragen en de wagen even
te verlaten weeklijks om te
wisselen van ondergoed.

Bron: Soma, januari-februari 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

4 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1898 Anton Reichling
1934 Pieter Seuren
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d