• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologie: toorn

29 september 2016 door Redactie Neerlandistiek Reageer

Door Michiel de Vaan

toorn zn. ‘woede’

Vroegmiddelnederlands torn (1200), toren (1240) ‘woede, heftige opwinding; verdriet, ellende’, Vroegnieuwnl. toren ‘hevige woede; verdriet’ (ca. 1516), na 1600 meestal in de spelling toorn. De betekenis ‘verdriet’ verdwijnt na de 17e eeuw maar komt nog in enkele dialecten voor: Zeeuws torn ‘tegenslag, klap’, Antwerps toorn, toren ‘verdriet, hartezeer’. Vergelijk voor de rekking van *u voor rn in de standaardtaal ook hoorn en doorn. Afleidingen: Vmnl. tornen zwak ww. ‘boos maken; boos zijn’ (1240), vertoernen (1276-1300) ‘boos maken’; toernich ‘verdrietig’ (1220-1240), tornech ‘boos, kwaad’ (1265-1270); torninge ‘het boos maken’ (1240).

Verwante vormen: Oudsaksisch torn o./m. ‘woede’, bn. torn ‘woedend’, Middelnederduits torn, tarn m. ‘woede’, bn. torn ‘woedend’, ww. tornen ‘toornen’, Oudhoogduits zorn, ww. zornōn en zurnēn, bn. zorn, Nhd. Zorn m., Oudengels torn ‘woede; verdriet’, bn. torn ‘verontrustend, bitter’.

Uit Westgermaans zn. *turna- ‘woede, verdriet’ (m. of n.) en bn. *turna- ‘woede opwekkend, verdriet brengend’, afgeleid van het ww. PGm. *teran- ‘scheuren’  (Ned. teren, Eng. tear, Duits zerren). Dat stamt van de Proto-Indo-Europese wortel *der- ‘scheuren, villen’ die in veel talen is voortgezet, o.a. in Grieks dérō ‘villen’; zie verder onder teren. In het Germaans is het bn. ‘woede opwekkend’ ouder dan het zn., want bij de omgekeerde relatie zou het bn. expliciet gemarkeerd moeten zijn. Het zn. ‘woede; verdriet’ is dus als ‘verscheurende emotie’ afgeleid van *turna- ‘verscheurd’, zelf een vrij oude afleiding op *-na- bij het ww. *teran. Die is vergelijkbaar met PGm. *barna- ‘kind’ bij *beran- ‘dragen’, en *wagna- ‘wagen’ bij *wegan- ‘bewegen’. PGm. *turna- kan direct op een PIE bn. *dr-no- teruggaan of binnen het Germaans zijn gevormd. Andere afleidingen met een nultrap van de wortel zijn PGm. *tur-an- ‘scheur’ (Got. gataura) en *turϸi– (Got. gataurϸs ‘vernietiging’).

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Addenda EWN, etymologie

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Paul Snoek • Een reus

Een reus kent zichzelf.
Hij zoekt een meisje zoet als een konijn
om weg te goochelen in en uit
de grote hoed van zijn hart.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d