• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Spreken dat zingen verbeeldt, bij Piet Gerbrandy

21 februari 2017 door Marc van Oostendorp Reageer

Door Marc van Oostendorp

Zingen speelt een belangrijke rol in Piet Gerbrandy’s nieuwe, lange, veelvormige gedicht, Steencirkels, en vaak is dat wat wonderlijk, duister gezang: “Zijn rauwe alt,” staat bijvoorbeeld op pagina 48, “heeft dan in verre taal een lied gebrabbeld.” En op de laatste pagina: “Kom. Zingen wij een allerlaatste lied.”

Spreken speelt bijna een even belangrijke rol. Op de allereerste bladzijde van het gedicht staat dit:

Verzocht is ons niks maar zingen
of spreken dat zingen verbeeldt
van mens wapens wrok of golving

Je kunt zeggen (of zingen) dat de relatie tussen spreken en zingen een thema is in Steencirkels, dat aan de ene kant lijkt op een soort epos, ongeveer op de manier waarop Awater op een epos lijkt. Thema’s en regels komen telkens terug – de tekst vertelt een soort doorlopend verhaal, de tocht van een zekere O (dat lijkt in de verte op A in Awater) van een sauna naar de poolcirkel.

Tegelijk hopt de tekst de hele tijd van het ene genre naar het andere. Er staan veel regels in die de maat van een jambische pentameter volgen, maar er staan ook hele brokken proza in. Op de linkerpagina wordt het kantoorleven op universiteiten op de hak genomen (‘Spreken voor slapend gehoor. Verrekening van uitgekeerde voorschotten. Beleidsnota’s lezen en schrijven. Drinken met suffe collega’s. Fusiegesprekken’), en op de tegenoverliggende bladzijde:

Rechts van hem – maar in de mist onzegbaar –
prijkt een bleke nimf uit een westelijke delta
de zwelling van haar tepels pril en pront
op een lenig ophefbaar gebeente.

Maar het woord rechts staat hier geloof ik ook niet toevallig. Op de tegenoverliggende pagina staat ‘Links van hem’, en pagina’s zijn sowieso een belangrijk organiserend element in dit gedicht.

Pagina’s worden natuurlijk niet uitgesproken. En dat is niet de enige manier waarop Steencirkels helemaal niet zingt, en zelfs niet ‘spreekt dat zingen verbeeldt’, maar heel nadrukkelijk geschreven is. Het zit in details (de naam O die ook natuurlijk een cirkel is, het inspringen van regels zoals in allebei de fragmenten hierboven), maar het zit ook in de afwisseling van allerlei ‘stemmen’ die alleen op papier werken. Pagina 67 is bijvoorbeeld een (zachtrijmend) sonnet, dat doorschoten wordt door cursiefregels:

Wat kleurrijk is oogst prettig assertief.

Plastic zakjes. Zeepflacons. Kapotjes.
Petflessen. Boterdozen. Badzwemvogels.
Tuinmeubelonderdelen. Armbandflarden.
Kampeerbenodigdheden. Dildo’s. Dopjes.

Dolfijnen lopen vast in bonte strikken.

Zalmfuiken. Ankertrossen. Mondprothesen.
Plaspoppen. Bonuskaarten. Steenstrandschoenen.
Brilpoten. Diepvriesbakjes. Beautycases.
Reddingsvesten. Tennisballen. Nopjes.

Jongen slikken giftige synthesen.

Kledingsvezels. Haarextensies. Muntjes.
Elastiekjes. Klittenband. Stroomkabels.
Rugzakken. Dameszadelovertrekken.

Wat wij lozen lezen albatrossen.

Plastic portefeuilles voor gedichten.
Lege vulpenvullingen. Paspoorten.
Kruimels vlakgom. Open eendebekken.

Schoonheid heeft verstikt wat zich verhief.

Je zou dat kunnen laten zingen, door twee stemmen bijvoorbeeld, maar dan is het misschien een protestsong tegen de vervuiling van de oceanen, maar nog steeds niet hoorbaar een sonnet. (Nog afgezien van het feit dat het sonnet natuurlijk wel naar sonnare klinkt, maar zoals Gert de Jager ooit aantoonde toch vooral een schriftelijke vorm is.) Bovendien loopt onder dit sonnet nog een halve regel door van een stukje tekst dat aan de voet van de pagina’s wordt verteld. In dit geval is dat “Had zij behoefte aan gezelschap om haar tot in haar diepten uit te wonen?”

De tekst is met andere woorden vooral een schrijftekst, en doet trouwens ook daarin aan Awater denken: “De schrijfmachine mijmert gekkepraat”. Er wordt gepraat, en misschien gezongen, maar dat komt wel uit de schrijfmachine.

Piet Gerbrandy. Steencirkels. Amsterdam: Atlas Contact, 2017.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: poëzie

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ZOMER

Het water ligt ontdaan bijna
van water onder stof,
de bomen zien hun eigen ogen
en ik door groen hun groen niet meer,
ze zijn verborgen in de bomen.

De lucht betrekt over het vee –
wanneer het licht zo donker wordt
licht fel het wit van koeien op.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1887 Gesinus Kloeke
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d