Door Marc van Oostendorp
Ook een tochtje naar Albert Heijn is opwindend voor de taalliefhebber. Terwijl ik me onlangs een weg baande naar de schappen met Turkse, Bulgaarse en Griekse yoghurt benevens de hangop, werd mijn oog getroffen door een veganistisch drankje van het huismerk van de Zaanse grutter:
- Zachte amandel drink ongezoet
Wat een heerlijkheid! Want waarom werd hier een drank aangeduid als drink?
Wanneer je zo’n vraag in het openbaar aan de orde stelt, moet je er altijd even voor zorgen dat de discussie niet wordt vervuild door mensen die heel hard ‘Engels!’ roepen en dan enorm tevreden voor zich uit gaan zitten staren. Want aan die mededeling hebben we niks, al is het maar omdat je dan wil begrijpen: waarom zou uitgerekend drank vervangen moeten worden in een naam die verder zo Oudhollandsch is als amandelspijs? Waarom heet deze lekkernij dan niet meteen helemaal Soft almond drink – unsweetened of woorden van gelijke strekking?
Water
Op Twitter opperden sommigen dat het misschien komt doordat amandelmelk niet als merknaam zou zijn toegestaan vanwege de afwezigheid van zuivel in het desbetreffende product – ja, je bent een veganistische traktatie of je bent het niet. Maar dat verklaart natuurlijk nog niet waarom er dan geen sprake zou kunnen zijn van amandeldrank – die term vind je trouwens ook regelmatig op het internet.
Ik vermoed dat het iets met alcohol te maken heeft; dat de term drank door uitdrukkingen als aan de drank zijn, niet tegen drank kunnen en drank gebruiken onherroepelijk aan dronkenschap doet denken, en dat mensen dus bij amandeldrank de neiging kunnen hebben al te vrolijk te raken voor wat er in het pak zit (water met een heel klein beetje amandel).
Vloeibare medicijn
Maar nu! Bij mijn weten (en Van Dale zegt ’t ook) gebruik je in het Belgisch Nederlands drink wel voor wat in Nederland eerder een borrel wordt genoemd (vrijdagmiddagdrink), met alle daar weer bijbehorende alcoholische associaties. Zodat de vraag rijst: hoe doet het huismerk amandelmelk uit Zaandam het bij de zuiderburen?
En dan! In een oude Onze Taal (uit 1961 namelijk) meldt een anonieme auteur dat drankje “modern Nederlands” is “voor het Engelse zelfstandig naamwoord drink.” Het gaatje in de taal bestaat dus al langer, en de anonymus meldde ook waarom drankje het niet is gaan opvullen: “Het woord doet ons helaas nog steeds denken aan vloeibare medicijn.” En zo gaan we langzaam maar zeker overstag voor drink.
Albert Heijn kopieert vaak succesproducten. Het gaat hier vermoed ik om een navolging van ‘Almond drink’. Het woord ‘almond’ is te moeilijk en dat werd dus vertaald.
Ik denk niet dat het zin heeft om iedere variatie smalend (’te moeilijk’) te beschouwen. Je komt dan zelden tot echt begrip. Anders gezegd: je bent er niet met zeggen ‘almond was zeker te moeilijk’, want zo moeilijk is het woord ‘almond’ natuurlijk niet.
Het origineel staat bij AH meestal ernaast in de schappen. In dit geval staat op de voorkant van het pak met grote letters ‘Alpro Almond original’, zonder ‘drink’; op de zijkant heet het dan ‘Alpro Amandel Drink’ Original. Dit laat zien dat ‘almond’ niet ’te moeilijk’ is, want het is hetgeen waarmee de drank wordt aangeprezen. Het woord drink wordt echter als een volwaardig zelfstandig naamwoord beschouwd, want de zijkant meldt verder: “‘Alpro Amandel Drink’ Original is een heerlijke plantaardige drink”.
Het gaat erom wat Albert Heijn met zijn huismerkvarianten wil uitstralen. Gewoon doen (‘en daarom een stuk goedkoper zijn’) is een algemene communicatiestrategie bij huismerken. Eerder voor bekende Nederlandse woorden kiezen, is daar een invulling van. Bij het nadoen van A-merken ligt (gedeeltelijke) vertaling van benamingen dus voor de hand. Dat is hier toch blijkbaar gebeurd?
Over ‘moeilijk: de doelgroepleden zullen ‘almond’ vast wel begrijpen, zeker met plaatje erbij. Maar het is evengoed moeilijker dan het Nederlands; de doelgroepers moeten extra interpretatiemoeite doen. Voor een huismerk is dat ’te moeilijk’.
Zelf zou ik bij “almond” wel direct denken aan zo’n magnum-ijsje. Ik moet eerlijk zeggen dat ’t me wel wat jaren gekost heeft om dat “almond” te verbinden aan het Engelse woord voor amandel. Ik heb ’t er in ieder geval nooit in geproefd.
Maar het zou zeker voorstelbaar zijn dat naast “drank”, “melk” en ook “sap” (want sap is het net weer niet) ook “amandel” vermeden wordt, omdat een amandel ook nog een orgaan is. De wegen van de eufemystici zijn wel vaker ondoorgrondelijk.
Als ik het goed begrijp lijkt de bereiding van deze drank trouwens wel op de eerste stap van het brouwproces (de amandelen weken in water en nadat het water genoeg suikers en vezels heeft opgenomen wordt er geklaard). Je zou dan ook nog voor “amandelwort” kunnen kiezen.
Vult ‘Drinken’ niet het gat van non-alcoholische drank, als in ‘een beker met drinken’? Of heeft dit woord een te kinderlijke bijsmaak?
Vraag me op mijn beurt af of ’t ook nog iets met zuivel en afgeleide producten te maken heeft, in de traditie van yoghidrink. Ook omdat vruchtendrank niet de alcohol connotatie schijnt te hebben.
Naast Yokidrink (dus niet Yoghidrink 😉 bestaan er sinds jaar en dag de kleine pakjes ‘drink’ (drinklimonade) voor kinderen die ‘drinkjes’ worden genoemd. En ‘drink’ wordt in amandeldrink (ik denk aan elkaar) op zijn Nederlands uitgesproken en niet op zijn Engels. En er zijn maar weinig mensen die weten dat almond een amandel is en dat zou je dan weer op zijn Engels moeten uitspreken …
Kan het zijn dat er invloed is van een productnaam als ‘Yoki drink’ (in 1974 in Nederland geïntroduceerd en destijds bedoeld als afkorting van ‘drinkyoghurt’)? Ik zie bij AH ook Soja drink, rijst drink, etc. Er is een webpagina vol ‘plantaardige drinks’.
Ik heb ook de indruk dat ‘drink’ al veel langer in het Nederlands bestaat in de specifieke betekenis ‘zoete drank met zuivelachtige consistentie’. In de jaren zeventig had je al ‘yokidrink’. Als iemand me een glas ‘amandeldrank’ zou aanbieden, zou ik me daar geen voorstelling van kunnen maken, maar ik zou bij ‘amandeldrink’ wel aanvoelen dat het ging om een zoet, wit of pastelkleurig drankje met de consistentie van chocomel of melk of karnemelk.
Een drink is mijns inziens iets om te drinken (afgeleid van wkw drinken) en een drank is wat men drinkt en wat het is, nl. een vloeistof. Een amandeldrank kan dus best dienst doen als een amandel drink maar omgekeerd niet. Méér moet je er volgens mij niet achter zoeken. Met ‘Engels Nederlands’ heeft dat weinig of niets van doen.
Is melk een beschermde term? Ik heb er nooit op gelet moet ik zeggen, maar ik ken niemand in NL die het geen amandelmelk, sojamelk, rijstmelk, etc. noemt. In de VS hoorde ik ook altijd soy milk, almond milk, rice milk, etc.
Maar ik ging nu toch maar even op Ekoplaza kijken en alle merken heten daar -drink. Dus het zou zomaar kunnen dat het geen melk mag heten, want als we het allemaal melk noemen, dan is het vreemd als je het geen melk noemt.
En wat er boven al is gezegd. Een amandeldrank klinkt mij als iets anders in de oren als een drankje waar amandel inzit. Maar dat is wat anders dan de melkachtige substantie die menig persoon drinkt ter vervanging van koemelk.
Gistermiddag ontwaarde ik in Amsterdam deze gevelsteen: http://www.gevelstenen.net/kerninventarisatie/images/Adam/B/BalkIntOogsteeg.jpg
1972, dus niet vreselijk oud, maar toch: een drink, en naar ik aanneem nog ’n alcoholische ook!
Drink!, gebiedende wijs, maar wel eerst langs de kassa. Zo, ik kan weer tevreden voor me uit staren 😉
Dat -drank een associatie met alcohol zou oproepen herken ik totaal niet. Waarschijnlijk omdat er al heel lang ook ‘dubbeldrank’ wordt verkocht in Nederlandse supermarkten. Een sapachtig drankje dat geen sap mag heten. Ik zou daarom bij amandeldrank ook gaan voor de interpretatie ‘melkachtig drankje dat geen amandelmelk mag heten’. Misschien zijn er wel eisen voor de hoeveelheid amandel die in ‘echte’ amandelmelk moet zitten?
@Renske, wat ‘sap’ mag heten is binnen de Warenwet geregeld (staat online). Van ‘Melk’ kan ik geen eisen vinden en blikjes kokosmelk staan gewoon in de schappen. Wanneer een ingrediënt door de naam benadrukt wordt, moet dat worden onderbouwd in de ingrediëntendeclaratie, maar met 2% kreeft mag je een blik soep al kreeftensoep noemen. De afgebeelde paprika’s op een zak Lay’s paprikachips zitten niet in de zak, zelfs niet in poedervorm.Je moet het heel bont maken wil iets als misleiding verboden worden.
Op het schap met gezonde melkalternatieven liggen associaties met alcohol niet voor de hand.’Drank’ vatten AH-klanten denk ik eerder beschrijvend op (een bereid goedje om te drinken) en drink doet meer denken aan iets van een vlotte producent.
Intuïties zijn notoir onbetrouwbaar in dit soort kwesties. Misschien telt vooral dat het pak naast dat van Alpro staat en er een beetje op lijkt, maar dan voor minder.
AH is groot genoeg om dit te testen.
Drink wordt ook gebruikt als soortnaam voor nep-7Up, naast sinas en cola, maar dat is natuurlijk iets heel anders.
Leuke discussie. Marc schrijft: “(…) moet je er altijd even voor zorgen dat de discussie niet wordt vervuild door mensen die heel hard ‘Engels!’ roepen en dan enorm tevreden voor zich uit gaan zitten staren. Want aan die mededeling hebben we niks, (…)” Ondanks al het geopperde, wil ik toch een knuppel in het hoenderhok gooien en de mogelijkheid dat het woord “drink” voor drank wel heel goed gewoon uit het Engels is komen overgewaaid toch nader bekijken. Reden: ik kom juist terug uit Zwitserland (Duitstalig deel) en daar zag ik in de supermarkt paletten vol met doodgewone pakken melk staan, elk pak voorzien met giga-letters: DRINK. In het Duits heet het trinken, getraenk, etc. Go figure (om het maar in het Engels te zeggen).