• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologie: Klaas Vaak

27 april 2017 door Redactie Neerlandistiek 6 Reacties

Klaas VaakDoor Michiel de Vaan

vaak zn. ‘slaap’

Oudnederlands Vak, gebruikt als bijnaam: Simon cognomento Vak (1130–1161). Middelnl. vaek m. ‘slaperigheid, slaap’ (1240), Nnl. vaeck (1540), vaak (1612). Tot ca. 1700 in de Noordnl. literatuur in gebruik voor ‘slaap’, bijv. in de vaak verdrijven, de vaak uit de ogen wrijven. In de standaardtaal nog in de uitdrukking praetjes voor de vaeck (1613, Bredero) ‘praatjes voor de vaak, verhaaltjes om iemand in slaap te krijgen’. Dialectisch vaok, vaak, vèèk(e) ‘slaap’ (Vlaams, Zeeuws, Brabants, Gelders, Overijssels). Verder is het woord bewaard in de naam van Claes-vaeck (1666, Bruno, Mengel-moes), Klaas Vaak (vanaf 1726) ‘het Zandmannetje’.

vaken ww. ‘slapen’

Oudnl. facon ‘slapen’ (901–1000, Wachtendonckse Psalmen), fakinga ‘slaap’ (ibidem), Mnl. vaken ‘slaperig worden, slapen’ (1240), meestal met datief subject: mi vaket ‘ik krijg slaap’, Nnl. vaecen (1528), vaeken, vaken. Ook Mnl. vakeren ‘sluimeren’ (1477, Delftse Bijbel), en daarvan afgeleid Mnl. vakerech (1291–1300), vakerich (1401–1450), Nnl. vaeckerigh (1562) ‘slaperig’.

Verwante vormen: Nieuwnederduitse dial. fakk ‘moe, zwak, flauw’, Mhd. vachen ‘slaperig zijn’, MoE fag bn. ‘wat slap hangt’, fag ww. ‘afmatten; verflauwen, kwijnen’. Zuidnederlandse vag, fagge, fak, vakke ‘vod; vrouw (pejoratief)’ kan daar ook goed bijhoren, omdat woorden voor ‘vod’ en ‘slet’ vaak van ‘slap’ zijn afgeleid.

De Nederlandse woorden gaan terug op een zn. *faka- en een ww. *fakōjan-, waarnaast blijkens het Engels en het Zuidnl. ook een variant met *fag(g)- bestond. Ze wijzen volgens Kroonen (2013: 124–125) op een Germaans ww. *fakk-, *fag- met de betekenis ‘loshalen, loshangen’, van waaruit ‘slap’ en ‘slaperig’ goed verklaard kunnen worden. De wortelvorm *fak- zou dan secundair als aanpassing van *fakk- aan *fag- ontstaan zijn. Uiteindelijk zou het woord teruggaan op de PIE wortel *poḱ-, *peḱ- ‘wol plukken’ (van een schaap), en verwant zijn met Nl. vee en vacht.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Addenda EWN, etymologie

Lees Interacties

Reacties

  1. Taalgaardenier zegt

    27 april 2017 om 13:56

    In de reeks Puk en Muk was Klaas Vaak de achtergrondbezieler. Ook in Vlaanderen werd deze reeks gretig gelezen. Overlappend in de tijd, met Marten Toonders’ Ollie B.Bommel en Tom Poes.
    We hebben er mooie herinneringen aan.

    Wat betreft de status van Oud-Nederlands, heeft vaak een andere betekenis dan slaap. Het beschrijft eerder het indommelingsstadium, tussen bewust zijn, en slapen. Er is dan ook geen reden om het niet meer als standaardtaal te brandmerken.

    Beantwoorden
  2. Marcel Plaatsman zegt

    27 april 2017 om 22:22

    Vanochtend, nog maar half wakker, sprak ik met m’n eega over het woord “vaak”, dat zij als Belgische nog wel buiten de Klaas Vaak-context bezigt, en ik mijmerde hardop over de mogelijke etymologie, die ik nog niet kende. Ik had niet kunnen bevroeden dat de Neerlandistiek-fee, tijdelijk niet bezoldigd met het ophalen van melktanden, zich terstond van mijn kussen weg zou spoeden met ’n boodschap voor Michiel de Vaan – dank voor deze etymologie!

    Beantwoorden
  3. Maggy R zegt

    28 april 2017 om 11:49

    Apart dat twee woorden die qua klank zo dicht bijeen liggen, “vaken” en “waken” toch zo’n verschillende betekenis hebben. Het is niet uniek, al kan ik niet direct andere Nederlandse voorbeelden noemen. Het eerste wat in me op komt is het Engelse “to love” en “to loathe”, ook geen perfecte voorbeelden want bij een goed articulerend spreker van “the Queen’s English” zijn de klankverschillen onmiskenbaar. Op TV en in speelfilms is het verschil vaak nauwelijks hoorbaar. Heeft hier nog iemand betere voorbeelden?

    Beantwoorden
    • Marcel Plaatsman zegt

      28 april 2017 om 12:51

      “Leiden” en “lijden” zijn natuurlijk ’n mooi paar, ooit klonken ze verschillend, nu eender. Met ’n letter verschil zijn “juni” en “juli” natuurlijk klassiek (ik ben zelf in juni jarig en moet dat altijd twee keer zeggen).

      Maar die v- en de w-, die liggen in de (noordelijke) standaarduitspraak inderdaad wel merkwaardig dicht bij elkaar. Ik weet dat veel Vlamingen het verschil tussen die noordelijke w- (dentolabiaal, anders dan in Vlaanderen, waar w- bilabiaal is) en de stemhebbende v-, voor zover die nog netjes zo uitgesproken wordt, niet duidelijk vinden (dat v- bij veel Nederlanders als ’n f- klinkt, al dan niet lenis, maakt het natuurlijk makkelijker) .

      Op zich is ’t aardig materiaal voor ’n onderzoekje, waarbij (volgens de norm uitgesproken) paren als “voeden” en “woeden”, “vinden” en “winden” en “waan” en “Vaan” worden voorgelegd aan Vlamingen en andere buitenlanders, om te zien voor wie dit kleine verschil wel en niet hoorbaar is.

      Beantwoorden
  4. Lutgart Frans zegt

    12 december 2021 om 11:44

    Beste,

    Vaak, wordt in het Vlaams, anno 2021 nog courant gebruikt. Het is een Vlaams woord of zo u wil een Zuid Nederlands woord en hoort volgens mij niet als dialect woord geclassificeerd te worden.

    Vriendelijke groeten, een Vlaamse vrouw

    Beantwoorden
  5. Florian zegt

    3 december 2023 om 20:00

    Hartelijk dank voor de heldere uitleg voor het woord Vaak.
    Weet iemand echter waarom de persoon in questie Klaas wordt genoemd? Schuilt er een folkloristische betekenis achter de etymologie van Nikolaas (van de Griekse samenstelling νίκη, nī́kē -overwinning- en λᾶας, lâas -steen, rots-)?

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jac. van Hattum • Geboorteplaats

En welke reis hij aanwees op de kaart
en over grenzen trok of buitengaats;
zijn vinger wees dat dorpje aan de vaart:
dit was zijn jeugd; dit zijn geboorteplaats.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OP EEN AFGEWEZEN HARING

Nee, haring moet je maar niet eten,
op zeebanket rust een bezwaar,
dan krijg je van die gekke dromen
met rare lintjes in het haar.

Bron: Barbarber, december 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1973 Leendert van Dis
2020 Flip G. Droste
➔ Neerlandicikalender

Media

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Taal doe je samen

Taal doe je samen

9 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d