• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Deze appel is roder dan die andere

27 juni 2017 door Marc van Oostendorp 6 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Galileo Galilei onderscheidde al twee soorten bijvoeglijk naamwoorden. Sommige geven een absolute waarde aan; in het Nederlands is zwanger daar het spreekwoordelijke voorbeeld van (‘je kunt niet een beetje zwanger zijn’). Andere kun je op een schaal zetten: je kunt wel ‘een beetje groot’ zijn, zoals je trouwens ook groter kunt zijn dan iemand anders, en niet zwangerder.

Maar dat soort ‘geschaalde’ bijvoeglijk naamwoorden kun je nog verder opdelen, zeggen de semantici Nat Hansen en Emmanuel Chemla in een nieuw artikel in het tijdschrift Linguistics and Philosophy. Je hebt bijvoeglijk naamwoorden als groot die relatief zijn. Als Wouter groter is dan Joop, betekent dat niet dat Wouter ook in absolute zin groot is. Vergeleken met de meeste andere mannen is hij misschien maar een miezerig mannetje. Daarnaast heb je bijvoeglijk naamwoorden als ziek: als Wouter zieker is dan Joop, dan is Wouter zeker ziek, en Joop trouwens ook. 

Appel

Bijvoeglijk naamwoorden als ziek hebben een ondergrens: daaronder ben je eenvoudig niet meer ziek, onder geen enkele omstandigheid. Groot heeft zo’n ondergrens niet: hoe klein je ook bent, je kunt altijd nog groot zijn in vergelijking met iets anders.

Het artikel van Hansen en Chemla gaat over de vraag waar kleurnamen in deze onderverdeling staan. Ze doen daar een experiment over, maar volgens mij is het antwoord daarop met enig nadenken ook zo te construeren: de ene appel kan groener zijn dan de ander, en dus is er in ieder geval sprake van een schaal. Bovendien: als de ene appel inderdaad groener is dan de ander, is hij hoe dan ook groen. Dus lijkt groen meer op ziek dan op groot.

Roder

Nu is er met de schaalbaarheid van kleuren nog iets aan de hand: er zijn twee manieren waarop je roder kunt zijn: doordat je kleur dichter ligt bij het prototypische rood (een kwalitatieve schaal) óf doordat een groter deel van je oppervlak rood gekleurd is (een kwantitatieve schaal):

 Met name bij de kwantitatieve schaal deden zich tijdens het experiment wel eigenaardigheden voor. Wanneer proefpersonen bijvoorbeeld het tweede en het derde bolletje voorgeschoteld kregen en moesten zeggen welke ‘roder’ was, weigerden ze dat meestal te beantwoorden. Meestal wilden ze alleen een keuze maken als minstens een van de extremen werd aangeboden (helemaal rood of helemaal niet rood).

Maar er waren ook allerlei verschillen in hoe proefpersonen in het experiment zich gedroegen, welke maat van roodheid ze precies leken te hanteren, en wanneer ze vonden dat iets roods genoeg was. Een eigenaardigheid van semantici als Hansen en Chemla, of in ieder geval een manier waarop semantici verschillen van de meeste andere taalkundigen, is dat ze zoiets in de conclusie van hun artikel niet begrijpen als een teken dat mensen kennelijk verschillende vormen van betekenis hebben. Nee, ze gaan ervan uit dat alle mensen hetzelfde semantische systeem hanteren, maar dat het zo ingewikkeld is dat in een experiment mensen geen eenduidig antwoord kunnen geven. Hoe dat systeem eruit ziet, weten we overigens nog niet.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: semantiek

Lees Interacties

Reacties

  1. Jona Lendering zegt

    27 juni 2017 om 09:36

    Ik ben altijd verbaasd geweest dat “een hogere ambtenaar” doorgaans lager in rang is dan “een hoge ambtenaar”.;-)

    Beantwoorden
    • Rutger Kiezebrink zegt

      27 juni 2017 om 12:44

      Zo vind ik ‘het meest complete overzicht’, ondanks de ogenschijnlijke versterking, ook minder compleet dan ‘het complete overzicht’.

      Beantwoorden
    • Drabkikker zegt

      29 juni 2017 om 13:45

      Gheh, hetzelfde had ik toen ik van de kleuter- naar de lagere school mocht, terwijl laatstgenoemd gebouw toch echt een stuk hoger was.

      Beantwoorden
    • Joke Kalisvaart zegt

      29 juni 2017 om 19:21

      Oudere mensen zijn ook meestal een stuk minder oud dan oude mensen…

      Beantwoorden
  2. Sylvia zegt

    27 juni 2017 om 09:41

    Interessant, ik ga het artikel zeker eens lezen. Hier alvast twee reacties op basis van dit bericht:
    – “Bovendien: als de ene appel inderdaad groener is dan de ander, is hij hoe dan ook groen. Dus lijkt groen meer op ziek dan op groot.” Geldt dit algemeen? Volgens mij is het perfect oké om, bijvoorbeeld, twee tinten paars te vergelijken en te concluderen dat de ene roder is dan de andere. Toch zijn beide paars, niet rood.
    – Bij de twee aspecten van rood, zou ik bij hoeveelheid “meer rood” gebruiken en bij intensiteit of nabijheid van prototypisch rood “roder”. Bij experimenten met een gedwongen keuze zou het kunnen dat dergelijke subtiele effecten leiden tot blokkage – om eens een Vlaams woord te gebruiken. 🙂

    Beantwoorden
    • Marc van Oostendorp zegt

      27 juni 2017 om 11:55

      Dat zijn allebei interessante kwesties, die geen van beide echt behandeld worden. Wat betreft het eerste voel ik met je mee; je noemt hier natuurlijk wel een bijzonder geval, namelijk waarin je ’tinten paars’ benoemt, in plaats van twee paarse objecten. Ik denk dat in dat geval het ‘rodere’ object toch wel rood-paars moet zijn, en dus rood.

      Het tweede voel ik ook wel vagelijk aan – áls ik een verschil moest maken tussen ‘meer rood’ en ‘roder’ zou het inderdaad volgens de door jou geschetste lijnen zijn. Maar ik zou er zelf niet zo snel opkomen. Verder is het experiment in het Engels gedaan, en ik weet al helemaal niet of ‘more red’ en ‘redder’ zich ook zo gedragen.

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De wenschen

Naauwlijks vraagt hy geld en goed,
Of hy zwemt in overvloed.
Straks begeert hy vrouwenmin:
Hy verzadigt zich daar in.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

In de juniavond was het dorp leeg,
uilen zoefden over,
iedere rieten pyramide zweeg.
 

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

15 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

14 juni 2025

➔ Lees meer
14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1834 Jan ten Brink
sterfdag
2020 Hans Ekkel
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d